Het vallen zonder opstaan van de eurozone 

 

Nu krijgt de eurozone in één klap drie crises te doorstaan.

Allereerst de wisselkoersval van de euro nu al tot 1.25 dollar, 10% devaluatie dus waarvan men na de oorspronkelijke euphorie nu ook gaat inzien dat de nadelen de voordelen wel eens zouden kunnen overtreffen. En die val gaat nog verder.

Vervolgens de weigering van Frankrijk en Italië zich aan de voorwaarden van het S&G Pact te houden en wat erger is de zin ervan ter discussie te willen stellen.

Last but not least de terugval van de Duitse industriële productie  met 4% . Op jaarbasis een daling van 2,8%. Misschien dat de lange schoolvakanties een rol hebben gespeeld maar het is geen goed teken. Ook de verwachtingen zijn gedaald, de PMI kwam it op 49,9 ipv de verwachte 50,3. De Duitse economie zakt iets in. Mede  oorzaken zijn de sancties tegen Rusland die Duitsland extra raken, de invoering van het minimumloon en de verlaging van de pensioenleeftijd.

 

Ik spreek over de weigering van Frankrijk en Italië. Als dat inderdaad alleen een weigering was zou er over te onderhandelen zijn. Er zijn meer aanwijzingen dat de austerity te ver is doorgeschoten simpelweg omdat er geen financiële armslag is. Men kan zuinig zijn maar er zijn grenzen die bepaald worden door het incasseringsvermogen van de burgers die de lasten moeten dragen, de mogelijkheid op de kapitaalmarkt te lenen tegen een aanvaardbare rente en tenslotte de economische mogelijkheden van een land die voornamelijk bepaald worden door arbeidscultuur, grondstoffen, geografische ligging. Voor uitvoer is bovendien een productmix vereist die concurrerend op de wereldmarkt is.

Maar voor beide landen zijn er nog andere problemen.

Italië heeft zijn staatsschuld laten oplopen tot 136% van het bruto binnenlands product, met weliswaar een begrotingstekort van 3%, binnen de ingrijpingsnorm van de Eurozone dus. Renzi heeft te kampen met een onwillige bureaucratie en weinig echte steun in het parlement. Zo erg dat hij gedreigd heeft per decreet te gaan regeren.De andere problemen van Italië  heb ik al in een vorig artikel beschreven.

Frankrijk heeft minder staatsschuld, zij het toch ook boven de 90% van het BBP maar de eonomie is vastgelopen. Er is geen of nauwelijks groei die bovendien in de begroting veel te hoog is ingeschat.

De lasten voor de bevolking en met name het bedrijfsleven zijn al zo hoog opgeschroefd dat  daar geen ruimte meer is. Frankrijk is een ambtenaren land, en de ambtenaren zijn benoemd voor het leven. Volgens het Institut de Recherches Economiques et Fiscales is 25,9 % van de werkende bevolking ambtenaar. Het gemiddelde percentage in de OECD landen is 15,5 %. Als dat percentage ook in Frankrijk zou worden aangehouden zouden er 1.900.000 ambtenaren minder zijn, een besparing van 48,4 miljard euro per jaar. Maar 21,9 % is voor het leven benoemd. Dat weegt als een loden last op de begroting.  De werkeloosheid is ondanks de beloftes van Hollande alleen maar groter geworden, de economie groeit nauwelijks zoals al gezegd, het begrotingstekort is 4,3 en zal de komende jaren weinig kunnen dalen, dus neemt de staatsschuld dramatisch snel en sterk toe, de inflatie neemt nog steeds af. De bevolking gelooft in grote meerderheid er niet in dat Hollande de zaak nog kan redden.

Het afscheid nemen van de austerity, dus het nog verder verhogen van het begrotingstekort om de economie te stimuleren, zou de staatsschuld nog verder opjagen en dat kan niet. Er moet dus geld van buiten komen. Juncker wil 300 miljard euro vrijmaken om de economie in de eurozone te stimuleren en Frankrijk zal daar begerig naar kijken. Maar Juncker wil dat geld, naar horen zeggen, halen uit het ESM, want ergens anders is geen geld meer te halen. Duitsland en ook Nederland zijn daar fel tegen. Het ESM is belastinggeld en het is niet opgezet voor economische steun aan landen. Hoewel de Eurozone enorm   gemakkelijk over dat soort hobbels heenstapt.

Zal Frankrijk echt veel profiteren van de val van de euro? Het land heeft een negatieve handelsbalans - 5.539 millioen euro in september. Stel dat 50% van de balans intern eurozone is waar geen verschillen zullen optreden, dan is de handels balans met landen buiten de eurozone ongeveer  2700 miljoen euro import meer dan export. Of de export zo sterk zal gaan toenemen  dat de handelsbalans met extra eurozone positief wordt is de vraag en alleen in dat geval profiteert Frankrijk van een lage wisselkoers. Bovendien zijn er de gevaren die ik gisteren besprak.

 

Duitsland is fel tegen het gebruik van het ESM als bron voor investeringen in eurozonelanden. Het staat daarbij niet alleen. Het ESM is so wie so omstreden in Duitsland. Duitsland is ook fel tegen het loslaten van het S&G Pact. Dat zal waarschijnlijk ook gelden voor de bailout landen die tenslotte wel door die zure appel hebben moeten heenbijten en moeilijk zullen accepteren dat dat dan voor die grote landen niet zou gelden. Ook het EU kan moeilijk regels die ze zelf met instemming van alle EU landen hebben opgesteld overboord gooien. Daarmee zou de gehele basis voor de euro wegvallen.

 

Het snelle overgaan tot een verdere integratie, zoals men dat zo onschuldig zegt, dwz meer macht naar Brussel, gezamenlijke euro begroting, gezamenlijk geld verdelen oftewel de tekorten van het zuiden door het noorden te laten betalen zou de problemen kunnen maskeren, alleen maskeren, want ook in zo'n financiële unie verandert er per land eonomisch niets.

 

In Duitsland groeit de onvrede met de gang van  zaken in de eurozone na vele jaren van geduldig accepteren. Dat blijkt niet alleen uit de opkomst van de AfP maar uit de vele kritische artikelen in de pers, die zich opener opstelt dan de Nederlandse media die meer noeste verdedigers van het beleid zijn dan kritische volgers en al de officïële berichtgeving  van de eurozone klakkeloos overnemen.

Ook de voortdurende kritiek uit Frankrijk en Italië op de rol van Duitsland in de eurozone die de huidige recessie of stagnatie als u dat wilt zou hebben veroorzaakt valt niet goed in de smaak. Duitsland moet wel steeds grotendeels voor de steun opdraaien, 25% van de kosten. Duitsland heeft gelijk, alle landen hebben ingestemd met het Stabiliteits en Groei Verdrag  en het verdrag getekend. Toen hadden Frankrijk en Italië moeten weigeren te tekenen.

Maar doorgaan zoals nu betekent voor Italië en Frankrijk een faillissement. Maar het loslaten van de begrotings en schuld limieten zal ook op een failliet uitlopen. Want al snel zou de grens bereikt zijn dat geen geld meer geleend kan worden en de schulden moeeten worden afgelost. Ook al zouden snode plannen zoals die van het IFM om de spaarders hun spaargeld gedeeltelijk af te pakken in werking zouden worden gesteld. Want het levert geen structurele oplossing op. Het blijft doormodderen, hoe dan ook. En Draghi kan toch geen via het "alles doen om de euro te redden" steun verlenen aan lidstaten die zich niet aan de regels houden.

 

Ik vraag me wel eens af of het afblazen van de euro wel zo'n financiële ramp voor de EU zou zijn. De staatsschulden in de eurozone landen zijn er nu en zijn er ook als de zone wordt opgeheven. Als de eurozone blijft blijven die schulden nog verder  oplopen. Tenzij er een economisch wonder gebeurt. En wonderen zijn heel zeldzaam.

Of de eurozone nu blijft op niet, op een gegeven moment moeten die schulden toch geherstructureerd worden. Niet alleen in de eurozone maar globaal. De geldvoorraad in de wereld staat in geen enkele verhouding meer tot de economische waarde ervan of asset dekking ervan. Het is een gigantische bubbel. Dat moet op een gegeven moment aangepakt worden. Dat zal veel geld kosten aan de crediteuren en aan de belastingbetalers in de landen. Het levenspeil zal drastisch omlaag gaan of het nu eurozonelanden zijn of zelfstandige.

 

Het voordeel van het laatste is dat de vrijhandelszone blijft bestaan en dat alle voordelen van de EEG dus weer terugkeren. Het grootste voordeel zal echter zijn dat elk land weer zelf verantwoordelijk is voor stabiliteit en groei en dat de marktwerking een sanerende en regelende uitwerking zal hebben op de wisselkoersen van de landen. Weer eigen verantwoordelijkheid en eigen kans vooruit te komen.

 

Maar erkennen dat de euro een mislukt experiment is, is zeker een harde noot om te kraken. Anderszijds heeft de EU een nieuwe generatie bestuurders voor wie dat gemakkelijker te accepteren zou vallen ook gezien de veranderde wereld waarin wij leven. Bij de vormgeving aan de EU waren er nog geen BRICS bijvoorbeeld.