lundi 26 février 2018

De USA en Eurozone (of toch EU met euro)
Austerity, Convergentie, Integratie Waarom
En het is en blijft de Rente
En de vrees voor inflatie in de USA
En de wens voor inflatie in de eurozone.

Het is meer dan een week geleden dat ik mijn overpeinzingen liet gaan over schuld en rente, de twee blokken aan het been van de economische reus die overal in de wereld met kleine reuzenstappen voortgaat.
In die week is mij zelfs als leek steeds duidelijker geworden dat die twee, beide misschien wel meer bijwerkingen van de Centrale Banken monetaire politiek dan van de echte economie nu toch een belemmering vormen in die echte economie.
Mijn hoofd hield zich die week echter meer bezig met griep bestrijding, ondanks de griepprik, dan met de Europese Unie en de eurozone.
Een van de eerste dingen die me opvielen toen de koorts was geweken was dat de inflatie in de eurozone teruggevallen was naar 1,3%.
(en nu, 1 maart, tot 1,2%).
Dat ondanks de officieel uitsluitend op de verhoging van de inflatie in de eurozone gerichte 2,5 miljard euro bijdrukken voor steunaankopen en de lage of 0% ECB rente.
De praktijk dus tegengesteld met wat de modellen ons vertellen.
Wat des te meer opviel was dat de inflatie in de gehele EU juist hoger was dus met de andere EU landen zonder al die stimulatie erbij, namelijk 1,4%.
Moet ik daaruit afleiden dat QE en lage rente ondanks de modellen niet de inflatie kunnen verhogen zoals wordt gedacht of zijn er andere zichtbare oorzaken voor dat falen.
Yellen weet het niet, maar de feiten zijn daar.

De ECB en de FED trokken eerst één lijn maar zijn nu op sterk uiteenlopende monetaire koersen.
Is de toestand in de USA dan zo anders dan in de EU?
In beide monetaire unies groeit de economie flink en zijn de prognoses gunstig.
In beide monetaire unies is de staatsschuld veel te hoog, in de Eurozone bijna 90% van het GDP, in de USA 105%.
In beide zijn de begrotingen (overigens een zaak van de staat, niet van de Centrale Banken) negatief, d.w.z. dat de staatsschuld in geld blijft doorgroeien.
In de USA is de werkloosheid onder de 5%, in de Eurozone boven de 7,5%.
Maar in de eurozone gaat de ECB door met QE en de lage rente en blijft de 2,5 biljoen bijgedrukte euros gebruiken om afgeloste leningen over te sluiten.
Dat houdt dus de yields (rente) op obligaties extreem laag en dus de kosten voor de landen extreem laag.
In de USA is de FED al lang opgehouden met bijdrukken en opkopen en verhoogt (dit jaar waarschijnlijk vier keer) de rente met kleine stapjes.
Bovendien vernietigt de FED de bijgedrukte gelden langzaam door de aflossingsbedragen aan de FED door afgeloste obligaties uit de circulatie te halen.
Terwijl dus de ECB de balans steeds verder ophoogt verkleint de FED de balans (idealiter tot het lage peil van voor de 2007 crisis weer is bereikt).

In beide unies vallen tot nu toe de loonsverhogingen mee, eveneens een niet in de modellen passende gang van zaken.
De inflatie overstijgende verhogingen die te verwachten waren blijven uit.
Immers bij een krappe arbeidsmarkt lopen de lonen sterker op dan bij een krimpende of stagnerende arbeidsmarkt.
In de USA wordt de koopkracht echter verhoogd door de loonbelasting te verlagen.
In de eurozone gebeurt dat niet.

Hoe zit het dan met de door de CB’s beloofde zogenaamde “forward guidance”, waarbij de centrale banken duidelijke aanwijzingen zouden  geven over de van hun te verwachten politiek zodat de markten niet overrompeld konden worden door plotselinge maatregelen.
Die moet dus in de USA duidelijk andere aspecten betreffen dan in de Eurozone gezien de 180° tegenstelling tussen de twee.

Wel zien we in beide een duidelijk oplopen van de 10jaars rente, in de Eurozone oplopend tot net onder de 0.80% in de USA tot om en nabij de 2,9%.
Een wereld van verschil in een globaal tijdperk.
Uitgezonderd Japan (en dat is een geval apart) zijn de 10 jaars rentes nergens zo extreem laag als in de eurozone (en EU) uitgezonderd Griekenland >4%.
Er klopt iets niet, zo denk met mijn lekeninzicht.

De Elite wil een verdere integratie van de eurozone.
Banken Unie,  Financial Transaction Tax,  en omzetting eurozone in een fiscale unie of transfer unie.
Maar zie het omvallen van een bank in Latvia, de toestand van de banken in Italië met hun overmaat van NPL, moeilijk of niet te innen schulden.
Voor een bankenunie met gezamenlijk door de banken gegarandeerde spaardersbescherming is het allereerst nodig dat de banken hun zaken op orde hebben, en dat de regels identiek zouden zijn.
Ondanks het toezicht en testen door de ECB is dat nu, tien jaren na de Lehmann crisis, kennelijk nog steeds niet het geval.

Datzelfde is het geval met de eurozone.
Er wordt geen woord over gerept maar voor een fiscale unie is een eerste vereiste dat de financiële en sociale regelgeving in alle unie landen vrijwel identiek zijn.
Zo niet dan is een gezamenlijke begroting onmogelijk.
Zie uitgaven aan pensioenen maar niet dezelfde pensioenleeftijd of hoogte pensioenen.
Datzelfde voor werkloosheids uitkeringen en bijstand uitkeringen (om die term te gebruiken, want is sommige landen bestaat zo’n uitkering niet).
Dat zijn slechts enkele voorbeelden.

Bovendien moeten om zo’n unie op te zetten de landen op gelijk niveau staan.
Bijvoorbeeld vergelijkbaar bruto binnenlands product per persoon, vergelijkbare groei, percentage begrotingstekort/overschot, staatsschuld percentage t.o.v. het BBP, vergelijkbaar minimum loon.
Doet men dat niet dan is er alleen sprake van een transfer unie waar structureel geldstromen naar zwakkere landen stromen.

In zo’n transfer unie zouden dan theoretisch de zwakkere landen door die geldstromen hun eigen economie kunnen uitbouwen en innoveren en naar de sterkere landen toegroeien, de befaamde convergentie.

Maar dat is sinds de invoering van de euro, dus in zeventien jaren nog steeds niet gebeurd.

Het argument is dan dat door de “austerity”, de 3% en 60% regels en het S&G Pact de zwakkere landen niet de kans hebben gehad deze ontwikkeling in gang te zetten.

Maar allereerst is per jaar 3% begrotingstekort, dus 3% meer uitgeven dan er binnenkomt, en het opbouwen van een maximaal toegestane staatsschuld van 60% geen austerity maar “overspending”, teveel uitgeven.

Bovendien heeft vrijwel geen enkel euroland zich aan die “austerity” gehouden daar de staatsschuld van de eurozone bijna 90% bedraagt dus bijna 30% meer dan door de eurozone zelf toegestaan en dat door die vijftien jaren heen de begrotingsdiscipline ver te zoeken was.
(in 2003 al werd die 3% door Duitsland en Frankrijk straffeloos aan de laars gelapt).

Desondanks zijn, zoals ik hierboven al aanroer,  de economische en financiële verschillen tussen de eurolanden in die zeventien jaar niet verminderd maar vergroot.
Zie de diverse tabellen in  vorige blogs.

De veronderstelling dat door een eurozone minister van financiën, toezicht en controle door het EP, een gezamenlijke begroting en eigen belastinginkomen de zwakke eurolanden zich wel zouden ontwikkelen tot het peil van de sterke landen is alleen maar een boude veronderstelling.
Zuid Italië is ondanks de voortdurende steun uit het noorden nog steeds even zwak en Wallonië steunt ook blijvend op Vlaanderen zonder economisch nader tot Vlaanderen te komen.
Dat zijn geen veronderstellingen maar realiteiten.

De eurozone is nog lang niet rijp voor een fiscale unie en het is onwaarschijnlijk dat hij dat ooit wordt.

Dat is ook naar mijn leken opinie de reden dat de ECB de QE en lage rente politiek niet kan stoppen en de balans niet kan verkleinen.
Als de tien jaars rente door stoppen ervan  tot het USA peil van nu circa 3% zou stijgen zou dat de rentelast voor nieuwe obligatieleningen (en die zijn bij de blijvende begrotingstekorten ook blijvend nodig) en het afsluiten van nieuwe leningen om oude af te lossen voor veel eurolanden onhoudbaar worden.
En alle oude leningen, zonder uitzondering,  moeten bij aflossingsdatum opnieuw worden afgesloten want zolang de begrotingen negatief zijn kunnen geen leningen echt worden afgelost maar alleen overgesloten, een rollover.
Wanneer is alleen een kwestie van tijd.
En voor de zwakke landen zou de rente zonder ECB garantie ver boven die 3% uitstijgen gezien de huidige overgrote schuldenlast en eraan verbonden risico.

Een aantal eurolanden wil die “austerity”, die, hoewel onbehoorlijk genegeerd, al tot deze precaire situatie heeft geleid, nog verder versoepelen.
Dat betekent in mijn amateuristische gevoelens automatisch dat dan de nog hogere schulden tot hogere rentepercentages zullen moeten leiden.
Want de 2012 belofte van Draghi om kost wat kost de euro te redden was in de tijd van de “austerity” van het Stabiliteits en Groei Verdrag.
Om die te blijven houden als dat verdrag, dat nu al niet in acht genomen werd, nog verder wordt uitgehold lijkt me op de duur niet vol te houden.

Zie naar Duitsland waar Schauble jaar na jaar het begrotingsevenwicht heeft nagejaagd en nu had bereikt.
Als de GROKO, socialisten samen met Merkel,  doorgaat met al haar plannen dan, zo lees ik, zal Duitsland nieuwe schulden moeten aangaan om ze te financieren.
Want het is eenvoudiger uitgaven te plannen dan financiële dekking ervoor te vinden.
En, Duitsland is als staat het welvarendste land van de eurozone.

Maar ik moet blijven bekennen dat ik een amateur ben, een belangstellend leek en er dus goed naast kan zitten.
Dat hoop ik ook.
Maar nu iets iets anders.

Goed, de slogan Fake News heeft het grootste deel van zijn oorspronkelijke impact verloren
Niet dat er geen Fake News meer bestaat zoals uit het volgende blijkt, maar dat er een besef is gaan ontstaan dat het onderdehand uitgehold  begrip is.
Het zou immers alleen moeten betekenen “Niet Bestaande Feiten als Feit” presenteren of “Relevante Feiten Weglaten” maar dekt nu ook “Niet Politiek Correcte Feiten”, of “Niet Politiek Correcte Opinies” en nog meer.
Begrijpelijk want media zijn niet alleen nieuwsfeiten overdragers maar voornamelijk opinieoverdragers en zullen geneigd zijn andere opinies “fake” te vinden.
Daarom zijn er tenslotte zoveel verschillende bladen en nieuwsbronnen.

Maar waar kan het tot leiden?
Onze oosterburen staan bij ons meer bekend als economische wonder verrichters dan als grappenmakers.
Maar toch,  in een van Duitslands bekendste bladen verschijnt een groot opgemaakt verhaal, verlucht met illustraties,  over Russische inmenging in de Duitse politiek, een vrijwel overal populair onderwerp, zelfs in ons Nederland.
Het bleek, zo was te concluderen uit gehackte gegevens, dat de leider van de Duitse SPD jeugd in een complot met een schaduwachtige Russische hacker een gecoördineerde Russische desinformatie campagne tegen de toenmalige  SPD leider zou hebben opgezet, compleet met speciaal ervoor vervalste emails.

In werkelijkheid was het echter een hoax, een grap,  bedacht door een satirisch Duits blad.
Misschien niet erg handig zo midden in deze politiek gespannen tijd in Duitsland maar dat is een andere invalshoek.

Maar het meest opmerkelijke van het geval is dat dit dus werkelijk Fake News bericht door dat grote Duitse blad werd gepubliceerd, zij het onder de vermelding dat het niet geverifieerd was.

Oei.








mercredi 14 février 2018

Schuld en Rente.  
het blok aan het economisch been



Er heerst onrust op de financiële markten, de kapitaalmarkten.
Op het eerste gezicht onbegrijpelijk want na jaren van recessie en kwakkelende economie is er nu groei van het GDP wereldwijd en staan de seinen voor de bedrijven voor de komende jaren volgens de prognoses op groen.
De aandelenmarkten zouden dus moeten profiteren van deze groei.
Waarom dan deze onrust en volatiliteit. Ik peins er op mijn lekenmanier over.

Het is de schuld die roet in het eten gooit.

De wereldschuld is nog nooit zo hoog geweest, zowel voor landen als bedrijven en particulieren.
De wereldschuld bedraagt meer dan 230 biljoen (voor de engelstaligen is dat “trillion”) dollar,
233.000.000.000.000. dollar.

Schulden brengen twee problemen met zich mee, aflossing en rentebetaling.
Het aflossingsbedrag ligt vast, maar de rentebetaling hangt af van de rentevoet.

Die rentevoet hangt weer af van het risico dat de lener loopt zijn geld kwijt te raken, van de schaarste of overvloed aan liquiditeit, oftewel geld zat in omloop of krappe geldmarkt en de rentepolitiek van de centrale banken.

Renteschommelingen kunnen van grote invloed zijn, zoals uit het volgende staatje met de wereldschuld blijkt waar de rentetarieven lopen van 0 tot 12 % (vroeger geen ongewone stand van zaken, zo’n hoge rente).

  
De rentevoet van staatsleningen en ook bedrijfsleningen van tussen de 0 (of zelfs negatieve) rente in de eurozone maakt grote staatsschulden mogelijk.
De te betalen rente kan echter snel onhoudbaar worden als  nieuwe leningen worden afgesloten om de oude af te kunnen lossen.
Hetzelfde als er puur nieuwe leningen worden afgesloten omdat de staatsschulden nog steeds blijven toenemen door de blijvende begrotingstekorten.
Een gevaarlijke ontwikkeling voor landen met overgrote schulden.

In de eurozone zijn er zeven landen die tot de twintig landen in de wereld met het hoogste schuldenpercentage behoren.

Vaak staat men daar niet bij stil, maar juist nu we een periode van flinke economische groei na een diepe recessie beleven zien we dat daardoor de rentetarieven beginnen te stijgen waardoor rentebetalingen sterk kunnen oplopen.

De centrale banken gebruiken een rentepolitiek om de inflatie, de waarde van het geld, te reguleren.
De ideale inflatiegrootte is voor de centrale banken om onduidelijke redenen de 2% per jaar.
Dat wil zeggen dat de waarde van het geld elk jaar met 2% afneemt en de prijzen met 2% toenemen.

Loopt de inflatie op boven die 2% dan verhogen de centrale banken hun rentepercentages waardoor geldlenen duurder wordt en zo wordt afgeremd.
Daalt de inflatie onder die 2% dan verlagen zij hun rentetarieven zodat geld lenen goedkoper wordt.

Als de rentepolitiek niet krachtig genoeg is en te lage inflatie dreigt gaan de centrale banken over tot ongewone maatregelen zoals  het bijdrukken van grote bedragen aan geld en dat op de markt brengen door het opkopen via de banken van staatsobligaties en andere obligaties en hypotheken.
Ook gaan ze bijvoorbeeld aan banken leningen verschaffen tegen uiterst lage of zelfs negatieve  rente zodat deze over ruim voldoende middelen beschikken om in de echte economie te investeren, indien tenminste die echte economie wil investeren.

Dat nu is sinds de Lehmancrisis de bankwereld deed wankelen het geval geweest.
De centrale banken trokken één lijn en deden alle hetzelfde in meerdere of mindere mate.
Zo was er geld in overvloed en dat gekoppeld aan de lage centrale bank rente tarieven hield de rente op schulden laag zodat ook wereldwijd overgrote schulden betaalbaar bleven en dan ook ontstonden.

Dat overvloedige geld vond ook zijn weg naar de aandelen kapitaal markt.
Renteopbrengsten op leningen en obligaties waren te laag en zo werd de aandelenmarkt een toevluchtsoord waar wel winsten te behalen waren en zo stegen de aandelenkoersen volgens sommigen tot boven de intrinsieke waarde.
De laatste jaren werd zo record op record op de aandelenbeurzen gebroken, het leek of het niet op kon.

Maar nu de echte economie opleeft en groeit en dus geen extra steun meer nodig heeft, is de tijd gekomen om die steun door de centrale banken met extra geld te beëindigen en de extra lage rentetarieven los te laten en te verhogen.
Daarbij komt dan nog, en dat wordt nogal eens vergeten, dat om de normale toestand van de centrale banken, zoals voor de ineenstorting door Lehman (en de Griekse dubbele boekhouding) te doen terugkeren al dat extra bijgedrukte geld weer uit de roulatie moet worden genomen zodat de balans van de centrale banken weer de normale grootte hebben.
Dat houdt dus in dat de geldvoorraad van de wereld met die bijgedrukte vele  biljoenen dollar verminderd moet gaan worden.
Daardoor zal de geldmarkt krapper worden, geld dus duurder zal worden, dat wil zeggen dat de rentetarieven zullen stijgen.


Deze grafiek geeft de verschillen aan tussen de balansgrootte in 2007 en die in 2017 en het deel ervan van het GDP in 2017.
Ideaal gezien zouden de balansen terug moeten naar het peil 2007 (verminderd met de tussenliggende inflatie)

Tezelfdertijd blijven er de begrotingstekorten ontstaan, in de USA bijna 1 biljoen dollar in 2018, waardoor de staatsleningen zullen toenemen.
Dat moet worden toegevoegd aan de door het einde van de QE krimpende geldvoorraad.
Ook dat zal een stijging van de rente in de hand werken.

De lonen in de USA stijgen in 2018 sterker dan in vorige jaren, denkt men.
Er heerst nu de vrees dat deze loonstijging kan leiden tot hogere inflatie dan de nog niet bereikte 2% en daardoor extra rentestijgingen.
Dat zal echter, zo denk ik als leek,  afhangen van de verhouding kapitaal/arbeid die nu uit balans is.
Een loonstijging kan leiden tot een evenredige vermindering van de winst zodat de balans loon/kapitaalopbrengst hersteld wordt zonder prijsverhogingen.

Om de situatie nog gecompliceerder te maken trekken de Centrale Banken nu min of meer hun eigen plan, doorgaan, afbouwen, of iets daar tussenin, zoals ik in een vorig blog heb vermeld.

De band tussen de echte economie en de kapitaalmarkt is, mede door de QE en rentepolitiek, veel losser geworden dan voorheen.
De centrale banken en de kapitaalmarkt hebben elkaar, naar mijn bescheiden amateur mening, te veel beïnvloed.
Met het terugtreden van sommige Centrale Banken en het verminderen van de steun van andere, wordt nu de band tussen kapitaalmarkt en echte economie weer sterker.

Ongetwijfeld zal de rente een grotere rol gaan spelen nu de CB’s er minder invloed op uitoefenen.

Allereerst zullen aandelen minder aantrekkelijk worden zodra de rente zover stijgt dat investeren in bonds of andere leningen een groter rendement oplevert.
Dat zou de aandelenkoersen corrigeren naar hun economisch niveau.
In feite een gezonde correctie waar de marktwerking maatgevend is.


En de rol van de rente bij die wereldschuld van 233 biljoen euro zal moeten blijken.
En de hoogte van die wereldschuld is, naar mijn wederom bescheiden mening toch voor een flink deel een bijprodukt van dat langdurige bijdrukken van vele biljoenen aan geld en de kunstmatige uiterst lage rente en het opkopen van in de eurozone bijvoorbeeld een kwart van de staatsschuld om van Japan maar niet te spreken.
Een overvloed van liquiditeit, geld, tegen een uiterst lage rente lokt tot lenen en verschuift de problemen erdoor naar de toekomst.

Maar denk er om, dit zijn alleen maar de overpeinzingen van een belangstellend leek.

En, als slot, zo denk ik, zolang grote delen van die staatsschulden in het bezit blijven van de centrale banken en bij aflossing worden vervangen door nieuwe leningen die weer ondergebracht worden bij die CB’s kunnen die CB’s het uit de circulatie halen van die door hen bijgedrukte biljoenen afstemmen op de absorptie mogelijkheden door de echte economie geboden.
Zo kan dat rente gevaar bezworen worden, althans voor de staten.
Maar ook dat zijn de gedachten van een amateur.




lundi 5 février 2018

Al komt het pas op het einde……
het is de rente.


Dat het rommelt op de kapitaalmarkten valt niet te ontkennen.
Er is een soort contradictie ontstaan tussen kapitaalmarkten en de echte economie.
En de echte economie is pragmatiek en economie is een studierichting vol modellen.

Vorige week hadden wij nog de positieve berichten over de prognoses voor de economie over het komend jaar en in feite de komende jaren.
En, inderdaad als wij de groei van het GDP zien (zowel voor de eurozone als voor de EU en de wereld), de teruglopende begrotingstekorten (denk erom, nog steeds toenemende staatsschulden, maar in een lager tempo), de teruglopende werkloosheid en verwachtingen van een economische groei van meer dan 2% dan kan men niet anders zeggen dan dat de echte economie na een nare recessie op het juiste spoor zit.

Maar de laatste dagen zien wij de beurskoersen teruglopen in plaats van, zoals de afgelopen jaren het geval was, steeds hogere records bereiken.
De winsten van bedrijven nemen toe, maar de beurskoersen van die bedrijven dalen.
En de onrust neemt met de dag toe.

Wat is er aan de hand?
Natuurlijk kan ik alleen maar mijn leken gedachten erover laten gaan.

Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat de grip die de centrale banken op de kapitaalmarkten hadden aan het verslappen is.
Jaren en jaren lang hebben de centrale banken een losse monetaire politiek gevolgd van geld bijdrukken (al was dat geld theoretisch gedekt door staats en bedrijfsobligaties, dus denk erom gedekt door schulden) en dat via de banken op de kapitaalmarkt gebracht.
Daarnaast hebben dezelfde centrale banken hun rente laag gehouden en zelfs gedeeltelijk negatief gemaakt, in duidelijke termen geld uitgeleend met soms nog extra geld toe.

Dus geld in overvloed op de kapitaalmarkt en voor degenen die het wilde lenen nauwelijks rentebetaling en soms nog een zak geld extra toe.

De bedoeling van dit alles was natuurlijk voor de binnenlandse economie tegen lage kosten veel geld ter beschikking stellen voor investeren in de economie en zo economische groei veroorzaken met grotere werkgelegenheid, grotere binnenlandse consumptie en vraag.

Maar aanbod is vraag gestuurd en niet andersom, al kan men met gerichte reclamecampagnes wel een vraag opwekken, maar dat is dan speciaal product gericht en niet algemeen.

Op mijn simpele wijze denk ik dat alleen een grotere koopkracht, bijvoorbeeld door belastingverlagingen of loonsverhogingen, de vraag kan vergroten en zo tot een groter aanbod en zo de economie versterken.

Maar het is onderdehand wel duidelijk dat de afgelopen tien jaren de arbeidsinkomens, de lonen, niet reëel (dus inflatieoverschrijdend) zijn gestegen en wie echt denkt dat de belastingen en overheidsheffingen e.d. gedaald zijn is, denk ik, met een lantaarntje te zoeken.

Er is altijd, zoals ik in recente blogs heb proberen aan te tonen, een balans nodig tussen kapitaal en arbeidsbeloning.
Voor de verhouding tussen deze twee zijn sterke werkgevers nuttig en vakbonden noodzakelijk.
Naar mijn mening zijn vakbonden op de een of andere wijze losgeraakt van hun oorspronkelijke doel, het behartigen van loon en sociale belangen van de werknemers.
De balans tussen kapitaal en arbeidsbeloning is mede daardoor verstoord.

Daaraan hebben overigens ook de centrale banken hun steentje bijgedragen door kapitaal in overvloed te verschaffen.
Zij kunnen echter wel het geld creëren maar niet de ondernemingen dwingen het te investeren maar hebben wel de kapitaalkosten voor de ondernemingen drastisch verlaagd zodat de winsten, dus de kapitaalvorming, toenam.
En de beurs was ook een soort schuilplaats om geld te investeren als veilige plek zodat de koersen bleven stijgen en obligaties leverden door de lage (soms negatieve rente ervoor) geen rendement.
Zij kunnen bovendien in deze tijd van globalisering er geen zorg voor dragen dat al dat bijgedrukte geld in de binnenlandse economie terecht komt.
Voor de kapitaalverschaffers is uiteraard het hoogste rendement belangrijk, daar waar zij hun goedkoop verkregen geld willen investeren, wereldwijd.

Maar een bijverschijnsel was wel dat door de lage rente, spaarders, de gewone mens, nauwelijks of geen winst min inflatie, rendement dus,  rente,  op hun spaargeld voor pensioen of reserves voor mogelijk noodzakelijke aankopen kregen.

Door deze twee is, naar mijn amateuristische mening, mede de balans tussen arbeidsinkomsten en kapitaalinkomsten totaal verstoord, hetgeen op de duur een nadelige invloed op de echte economie zal hebben, koopkracht en aanbod moeten in balans zijn.

In de USA zien we al dat veel gekocht wordt door geld te lenen, niet door verdiend loon.
Een veeg teken.
Redelijk gemakkelijk lenen door de geldovervloed en lage rente.
Maar gevaarlijk omdat geleend geld eens terugbetaald zal moeten worden.

Nu zij er drie ontwikkelingen in gang.
De ene is dat de economie de recessie te boven is gekomen en dat er een periode van economische groei is ontstaan.
De tweede is het besef dat nu de economie zelfstandig groeit het niet meer nodig is geld te blijven bijdrukken en op de kapitaalmarkt te brengen (bovendien kun je dat geld bijdrukken niet eeuwig volhouden).
De derde is dat door het stoppen van dit bijdrukken en het weer vernietigen op de duur van al dat extra bijgedrukte geld de geldovervloed gaat afnemen en dus geld duurder wordt, dat wil zeggen dat de rente omhoog gaat.

Dat laatste, het oplopen van de rente,  is het schrikbeeld van de aandelen kapitaalwereld en de staten.
Het maakt  obligaties aantrekkelijker, de yield (rente) op 10 jaars obligaties in de USA is al boven de (magische) grens van 3% zodat ze aantrekkelijker kunnen worden dan aandelen en er dus een overstap plaats vindt waardoor de aandelenkoersen sterk dalen (en de obligatiekoersen eveneens want hoe hoger de renteopbrengst ervan hoe lager de waarde).

Om dit geheel nog ingewikkelder te maken zitten de Centrale Banken niet meer op één spoor.
De Centrale Banken die door rentemanipulaties en bijdrukken van ettelijke biljoenen dollars (en andere valuta) jarenlang gezamenlijk hebben geprobeerd de kapitaalmarkten en de economieën te stimuleren.
De FED heeft het roer, zoals ik al schreef, omgegooid, geld bijdrukken gestopt, langzaam het bijgedrukte geld gaan vernietigen en de rente stapje voor stapje verhogen.
De ECB daarentegen gaat door met bijdrukken (zij het langzamer), vernietigt het bijgedrukte geld niet en houdt de rente laag of negatief.
Over de Bank van Japan valt geen zinnig woord (denk ik) te zeggen, maar daar gaat het voornamelijk over export verhogen en innoveren.

Zo overpeins ik dit alles op simpele wijze op mijn eigen amateur manier.

Waarom is renteverhoging zo gevreesd.
Dat heeft te maken met de enorme wereldschuldenberg.

En dan duikt  opeens de vrees voor inflatie op, die er in Europa niet is en in de USA (voor de zoveelste keer) volgend jaar op 2% zou komen volgens de laatste prognose.

Maar daarover volgende keer.










jeudi 1 février 2018

Het is de rente…….
En
Wordt de toekomst van de eurozone nu in Duitsland bepaald.


Dit keer niet over een economische toekomst met robots maar een politieke toekomst en het uiteenlopende beleid van de centrale banken.

Met mijn lekenblik lijkt het me dat in Duitsland er politieke ontwikkelingen door de GOKO onderhandelingen in gang zijn gezet die de toekomst van zowel Duitsland als de eurozone en ultiem de EU diep kunnen beïnvloeden.
Door de SPD, Schulz, de doorgewinterde EU federalist, wordt een verdere integratie, een fiscale unie van de eurozone geëist en ultiem een Federaal Europa.
Zo wordt het tijdens de onderhandelingen niet genoemd maar het gaat die richting uit.
De Union, Merkel, lijkt hierin mee te (moeten?) gaan.
Dat is een U turn van de oude Duitse instelling dat elke EU lidstaat verantwoordelijk is voor zijn eigen fiscale politiek binnen de algemene regels in het Verdrag van Lissabon gesteld en niet via geld transfers gesteund mag worden.
Daarop is het bestaansrecht van het ESM gebaseerd, geen EU instelling maar een onderling verdrag van EU lidstaten die de euro voeren en dat in geval van nood leningen onder stringente voorwaarden kan verstrekken.
Leningen die terugbetaald moeten worden, geen geldtransfers.
Kijk naar Portugal en Ierland en met een schuin oog naar Spanje.
Door dat ESM, zoals bijvoorbeeld een voorstel is, om te bouwen tot een EU instelling, een EU Monetair Fonds naar analogie van het IMF wordt dat principieel anders.
Niet het ESM zelf (dus de gezamenlijke eurolanden) maar de EU beslist in de toekomst.
En dat is maar één van de GROKO ontwikkelingen in de richting van een fiscale unie.

Een ander, voor mij amusant, tintje wordt aangebracht door de SPD waarvan de partijleden uiteindelijk zullen moeten stemmen over het eindresultaat van die GROKO (Grote Coalitie tussen CDU/CSU/SPD) onderhandelingen.
Een soort bindend referendum want keuren zij het af dan is het gedaan met de GROKO en dus  met Schulz en met Merkel.
Hun lot ligt dus in de handen van de leden van de Socialistische Partij.
Maar ook het lot van de EU en de eurozone.
Onderschat het dus niet.

De ECB houdt vast aan de lage/negatieve  rentepolitiek tot de inflatie tot 2% gestegen zal zijn en blijft daarnaast voor 30 miljard euro per maand aan euros bijdrukken en koopt daarmee nieuwe obligatieleningen van de eurolanden en grote ondernemingen.
Daarnaast koopt de ECB met de binnenkomende miljarden (van al eerder extra bijgedrukt geld) voor aflopende obligaties weer nieuwe obligaties op en houdt door beide opkoopstrategieën  ja, de rente, de yield op die obligaties laag en de leningen dus goedkoop.

Zo komt er steeds meer eurogeld op de markt, de losse geldpolitiek.
Dat gebeurt bij een groeiende economie van de eurozone en gunstige prognoses voor de komende jaren.
De eurozone economie heeft die die extra steun dus eigenlijk niet nodig, schulden zouden moeten worden afgebouwd in plaats van toe te nemen.
En Duitsland en Nederland zijn het er dan ook niet mee eens.
Begrijpelijk als men de groeiende economische verschillen tussen de eurolanden beschouwt.
Beter hoeft nog niet goed te zijn.
Maar het tot nu toe onbereikbare doel van die 2% inflatie blijft de officiële reden voor die lage rente.

De FED, de Centrale Bank van de USA heeft de rente al enkele malen licht verhoogd en gaat daarmee de komende jaren door, ondanks de niet stijgende inflatie.
De FED is al lang gestopt met het bijdrukken van extra dollars.
In tegendeel haalt FED de miljarden al bijgedrukte dollars die terugvloeien naar de FED door de betaling eraan van aflopende obligatieleningen langzaam maar zeker uit de markt en vernietigt ze virtueel zodat de dollar hoeveelheid slinkt en de balans van de FED langzamerhand de oude grootte terugkrijgt.
Een tightening dus, einde van de losse geldpolitiek en het aantrekken van de geld riem.

Als leek zou ik verwachten dat dus de euro door die losse ECB geldpolitiek en de harde FED geldpolitiek in waarde zou dalen ten opzichte van de dollar maar het omgekeerde gebeurt. De dollar daalt en de euro stijgt.

Het is wel eens leerzaam voor een amateur  te beginnen met de waarde van prognoses te bezien.
Zoals ik al eerder opmerkte, de rente op een Griekse 10 jaars obligatielening ligt lager dan die op een USA obligatielening.
Levert dus lenen aan de USA meer risico op dan het lenen aan Griekenland?
Wat zijn de prognoses voor Griekenland vergeleken met die van de USA?
Dat lijkt mij, als ik de 25% krimp van de Griekse economie, de  schuldenberg, de handelsbalans, de werkloosheid en armoede van de bevolking bezie een retorische vraag.
Dus zijn er andere dan economische factoren in het spel.

Een jaar geleden werd voorspeld dat de euro dollar koers in de buurt van de pariteit zou komen, één euro op één dollar..
Dat was de periode toen de euro ten opzichte van de dollar in waarde daalde.
Nu echter is in plaats daarvan de euro weer gestegen tot een waarde van 1.25 euro t.o.v. de dollar en wordt een verdere stijging verwacht of niet uitgesloten.
Maar is dat sterkte van de euro of zwakte van de dollar, want ik lees dat de waardeverhoudingen euro andere valuta niet zo zijn veranderd.
Maar aangezien heel veel handel (o.a. olie) in dollars plaats vindt is het wel van belang.
Voor de ECB is deze koersstijging een tegenvaller want door de dalende importprijzen en dus goedkopere produkten op de binnenlandse markt neemt de inflatie uiteraard af en de koopkracht toe.
Gunstig voor de consumenten dus.
Maar lastiger voor de export want duurder.
Dat maakt de 2% inflatie wens weer lastiger te bereiken.
Prompt is die dan ook weer gezakt van 1,4 naar 1,3%.
Ondanks de meer dan twee biljoen euro en de weggeefrente.
Al sinds 2015.


Hoewel het niet vermeld noch gebruikt mag worden is natuurlijk de koerswaarde van de munt een heel belangrijk aspect  in de grensoverschrijdende handel.
Een lage dollarwaarde in dit geval is een stimulans voor de USA export en gekoppeld aan de renteverhogingen ook een stimulans om in de USA te investeren, een adrenaline injectie voor de USA industrie.
Toen de Amerikaanse minister Steven Mnuchin in bij de grote bijeenkomst van bankiers en politieke leiders afgelopen week in Davos dan ook opmerkte dat “a weaker dollar is good for us” leidde dat tot commotie want dat gaf de indruk dat de koerswaarde van de dollar gebruikt zou worden als middel voor een betere concurrentie positie van de USA  en volgens algemene Centrale Banken afspraak zou dat niet mogen.
President Trump moest dat de dagen erna dan ook snel rechtzetten door te verklaren dat een sterke dollar juist goed voor de USA was.
Maar het is natuurlijk zo dat de koers van een munt de onderlinge concurrentieverhoudingen in de wereld behoorlijk kan beïnvloeden en dat de centrale banken elkaar goed in de gaten houden.

Maar voor mij blijft nu de vraag waarom, in tegenstelling tot wat ik hierboven overpeinst heb, de dollar toch ten opzichte van de euro in waarde zo is gedaald.

Want zowel de eurozone economie als de USA economie groeien goed en voor beide zijn de vooruitzichten gunstig.

Maar dan denk ik vanuit mijn amateuristische blik dat als men de prognoses over de economie van de laatste tien jaren bekijkt er meer bijstellingen (=veranderingen) van prognoses  hebben plaatsgevonden dan eureka kreten.

En men ziet dan ook dat de bewegingen op de kapitaalmarkten meer beïnvloed lijken te zijn door het optreden van de Centrale Banken dan door het economisch gebeuren in de productie en service sector.

Maar dit zijn toch alleen maar de overpeinzingen van een goedwillend amateur.