VS, VK, China, Quantitative Easing is voorbij .

Maar Japan des te meer

 

Er zijn van die dagen dat je de moed zou willen opgeven. En deze vrijdag is er een van de naarste van.

Het blijkt steeds dat er drie werelden zijn die elkaar beinvloeden maar steeds verder uit elkaar drijven. De financiële wereld, de economie en de consument, de burger.

Een klein voorbeeld: de FED beëindigt het reeds maanden lang ingekrompen  QE project, het geld in de banken pompen. Het gevolg is dat de beurzen wereldwijd de schok voelen. Waarom? Zoals ik gisteren in een grafiek liet zien volgen de beurskoersen de ingepompte geldhoeveelheid. Hoe meer QE hoe hoger de koersen hoe meer winst voor speculanten en aandeelhouders. De belastingbetaler betaalt in feite. Een deel van het gelijk van Piketty.

Japan, dat tot dusver zonder veel succes  een intensieve Quantitative Easing project uitvoerde breidde het programma onverwacht sterk uit tot 80 biljoen yen per jaar in de hoop (tot dusver ijdel) dat nu de deflatie afgewend wordt en het consumenten vertrouwen zal stijgen. Onmiddellijk gevolg: stijging van de beurskoersen.

Zoals ik al enkele malen heb betoogd is de rol van QE bij het doen dalen stijgen van de inflatie heel dubieus zoals blijkt in de VS en VK waar ze nog steeds onder die 2% zit, schaliegas heeft de USA economie meer opgefokt dan de QE (meer dan 60% daling van de energieprijzen) en als wisselkoerswapen heeft het gevaarlijke consequenties, een valutaoorlog. Natuurlijk zijn er economen die er anders over denken, maar QE lijkt meer een race tegen de klok. Door steeds meer geld in de banken te pompen voorkomt men dat de consequentie van structureel meer  uitgeven dan de economie opbrengt, dat wil zeggen een ineenstorten van de fiscale stabiliteit, wordt voorkomen. Een uitstel van executie want in de economie verandert er niets  maar wel ontstaat een schuldglut van nu al 175% van het wereld GDP, een schuld die elk jaar veel en veel groter wordt. En om die toename in bedwang te houden zou een enorme echte groei moeten plaatsvinden en niet die enkele procenten van nu.

Die QE in combinatie met het laaghouden van de rente maakt het ook veel te gemakkelijk om die schuld te laten groeien, lenen is goedkoop bij die overvloed van geld en in de globale economie maken niet alleen de gevestigde economieën maar ook de Emerging Markets, de nieuwe term voor ontwikkelingslanden, gebruik van die goedkope dollars en yens. Dat is één van de oorzaken van de teruglopende inflatie, door dat goedkope krediet gekoppeld aan de lage lonen kunnen de EMs de andere landen overspoelen met producten waartegen het bedrijfsleven in die andere landen niet kan concurreren. Kijk naar de multinationals die gevestigd in voor hen lage belastinglanden de productie laten uitvoeren in lage lonenlanden en afzetten in de andere landen waar daardoor de productie ervan in die andere landen verdwijnt. Zo onstaat een ondermijnen van de welvaart in die andere  landen die het hoe langer hoe meer van de dienstensector moeten hebben. Hoe lang nog?

Wat is dan het nut van die QE die onze concurrenten het geld verschaft om ons uit de markt te prijzen terwijl het de bedoeling heeft onze economie juist op te krikken. Wie varen er dan wel bij? Zoek het maar uit.

Voor de andere landen (dus de niet Emerging) is de toestand nijpend. Zij hebben in tegenstelling tot de EMs een dure zorgmaatschappij opgebouwd die veel van het GDP opslokt. Die moet in stand gehouden worden en de vakbonden zien daar onwankelbaar op toe. Maar door de teruglopende economie heeft de overheid door teruglopende belasting inkomsten niet meer de middelen daarvoor.  Er zijn dan drie oplossingen, lenen op de kapitaalmarkt om dat gat te dichten en te hopen op betere economische tijden of de belastingen verhogen of de uitgaven terug te schroeven. Dat laatste is zeer beperkt door de onwil van de vakbeweging de zorgmaatschappij te beperken en de onwil van de politieke partijen de eigen ideologische verlangens in te tomen. Lenen doet de staatsschuld stijgen en daar is een limiet aan, de rente op de leningen zou oplopen omdat het risico van default groter wordt (nu door Draghi's "alles doen om" belofte gedekt, die echter gezien de rente in het zuiden die nu sterk oploopt niet veel meer uithaalt) en wordt dus onbetaalbaar (unsustainable debts), de easy way out is de belastingen van burgers en bedrijfsleven te verhogen, in afwachting weer van betere tijden. Het effect daarvan is een teruglopen van de koopkracht en veerkracht van bedrijven en burgers en daardoor mindere vraag naar producten.

Een dubbel deflatie effect dus. Goed voor de kopers maar de dood voor het bedrijfsleven dat de winstmarges ziet dalen, want het moet de prijzen verlagen en dus de kosten ook,  daardoor ontslagen en nog verdere daling van de koopkracht en toename van de uitgaven van de staat aan uitkeringen en derhalve een groter begrotingstekort, in afwachting van betere tijden.

Dan komt het volgende effect van de QE, het beinvloeden van de wisselkoers, niet bedoeld, een bijeffect maar  wel het  belangrijkste. Neem als voorbeeld de euro, gedaald van 1.40 dollar naar nu 1.25.

Iedereen juicht, maar te vroeg. Juichen want de export wordt goedkoper, dus de concurrentiepositie beter, dus verbetert de handelsbalans (waar de EU toch al een enorm overschot heeft), en de economie trekt aan.

Dat zou gelden voor Canada en de USA, landen die autarkisch zijn, dus zonder importen door kunnen gaan.

Voor Japan en de EU is dat totaal anders. Alle grondstoffen, olie, gas (voor het grootste deel) moeten worden ingevoerd en worden dus ook, nadat de al ingevoerde voorraden op zijn) 10% duurder. Dat wil zeggen dat de consumentenprijzen behoorlijk zullen stijgen en daar de lonen gelijk blijven, neemt de koopkracht verder af en zwakt de door de hoger importprijzen gestegen inflatie weer snel af door de teruglopende vraag en is de demand crisis nog groter geworden. Het is eigenlijk een devaluatie en een verlaging van de levensstandaard.

Ook de EMs komen in de problemen want de afzet naar de andere landen neemt door de haperende economie daar ook af. Zij hebben ook enorme schulden gemaakt door de lage rente maar ook teveel consumptief uitgegeven. Vandaar dat men nu vrijwel wereldwijd het gevaar voor deflatie zien opdoemen.

Nu betekent het einde van de QE niet dat de wereldgeldvoorraad aan dollars vermindert want de FED heeft gezegd te zullen gaan steriliseren dus voor elke obligatie bundel die aan het eind van zijn looptijd is en dus verzilverd moet worden koopt de FED voor hetzelfde bedrag nieuwe obligaties in. Balansneutraal dus.

Men fluistert nu dat de beëindiging van de QE in de USA dezelfde verhogende uitwerking heeft op de inflatie als een renteverhoging en dat lijkt een logische gevolgtrekking en een gunstige want het Amerikaanse bedrijfsleven roept steeds luider om een renteverhoging om nieuwe zeepbellen te voorkomen. Als de inflatie inderdaad in de USA stijgt door het einde van de QE zal dat een opluchting zijn voor de EU. Een renteverhoging in de USA zou ongetwijfeld de rente op EU schulden verhogen en die betalingen zouden de schulden nog meer doen oplopen als ze tenminste niet tot een faillissement zouden leiden.

De fouten in de organisatie van de Eurozone die die schuldenglut hebben veroorzaakt bestaan nog steeds. Nog steeds betekent  een begrotingstekort van 3% dat er geen inmenging van Brussel komt. Over de schuld hebben we het dan zelfs nog niet. Dat het S&G pact niets voorstelt ziet men aan Frankrijk en Italië die gepardonneerd worden met een ondeugdelijke begroting en vage beloftes van beterschap. Van het begin af aan is het financiële beheer van de Eurozone (en de facto van de gehele EU) een puinhoop geweest. Een schrale troost dat het in andere landen niet veel anders is.

Zou de ECB inderdaad overgaan tot QE tot de balans van de ECB op 3.000 miljard euro is gekomen, en er dus 1.000 miljard euro in de banken binnenstroomt kan men op de vingers natellen dat hetzelfde gebeurt als in Japan waar ook alle grondstoffen moeten worden ingevoerd.

Een demandcrisis kan niet worden opgelost alsof het een supply crisis is. Piketty heeft gelijk. De kleine groep rijken wordt door de huidige politiek steeds rijker, de armste groep kan niets inleveren en dus bloedt en verdwijnt de middengroep.

Op zijn gunstigst is de QE een uitstelmiddel op zijn slechtst een negatieve invloed op koopkracht en economie.

 

En Brussel vergadert voort, regelt en regelt, ver weg van de echte wereld.

Terwijl de EC vergaderde ging de Eurozone ten onder. Er is niets nieuws onder de zon.

 

 

 

 

 

 

 

Het  Amerikaanse Post QE tijdperk breekt aan,

ons BBP en Spaanse armoede

 

Terwijl de klap van de naheffing over ons groter dan verwachte BBP nog nadreunt nu een grafiek die de impact van de wijzigingen van de drie componenten R&D, illegale verdiensten en betere rekenmethodes in beeld brengt. Dat maakt het goed duidelijk.

Het is goed te zien dat de Nederlandse rekenmeesters de afgelopen jaren er een potje van hebben gemaakt als je ziet hoe groot het aandeel van de "overige" kant is.

Wat ook goed te zien is dat in Duitsland  een vergroting van 3,6% is en in Frankrijk 3,5% van het BBP. Ondanks die vergroting krijgen die twee landen een enorme schep geld terug. Waar zou dat op gebaseerd kunnen zijn? Dijsselbloem die het allemaal wil narekenen zal er een hele kluif  aan hebben.

 

 

 

 

 

De kogel is door de kerk. De FED heeft het Quantitative  Easing project na zes jaar in de kast gezet. Dat wil zeggen dat het als het nodig is weer kan worden opgepakt. Dat wil niet zeggen dat al het in die tijd gedrukte kapitaal weg is. Neen, het is zelfs zo dat de FED bij elke afloopttermijn van zeg een obligatielening voor dat binnenkomende geld meteen andere obligaties opkoopt. Geen geld erbij drukken maar ook geen geld aan de circulatie onttrekken. Daarnaast wordt de mogelijkheid dat de rente verhoogd zal worden wat groter, zij het dat dat ondanks de druk uit het Amerikaanse Bedrijfsleven om dat snel te doen daarover nog niets is gezegd.

Hieronder een grafiek van de centrale banken die zich met QE bezig houden.  Hun balansne zwellen enorm door de waarde van de waardepapieren die zij met vers gedrukt geld van de banken kopen. De ECB heeft zich nog behoorlijk op de vlakte gehouden behalve in 1212 toe er goedkope leningen werden verstrekt aan de banken, maar zou nu ook, als dat tenmiste doorgaat, via opkopen van obligaties en andere waardepapieren de eigen balans met 1000 miljard nieuw gedrukt geld vergroten. Waar dat geld dan voor een flink deel naar toe gaat is te zien in de grafiek daaronder die de correlatie laat zien tussen het verloop van de beurskoersen en de bedragen Quantitative Easing. Duidelijker kan niet.

De meningen over wat de QE nu goed gedaan heeft voor de Amerikaans economie lopen uiteen. Zo ook de meningen wat de gevolgen van het stopzetten zullen zijn. Dat de beurskoersen sterk zijn beinvloed door de QE staant buiten kijf. Er is een sterke correlatie tussen de QE injecties en het gedrag van de beurs zoals te zien in onderstaande grafiek.

 

 

In hoe verre het stopzetten de beurs zal beinvloeden moet nog blijken. Nu dalen de koersen, maar dat hebben ze de laatste maanden al meer gedaan om dan weer wat te stijgen hoewel niet om de verliezen geheel goed te maken. Bovendien was het stopzetten aangekondigd en te verwachten zodat de beurs en toch wel op was voorbereid. Nu is het voor de beurzen afwachten wat de Europese Centrale Bank zal gaan doen.

De dollarkoers is zoals verwacht gestegen en de euro verder afgezwakt. Daar heb ik gisteren al wat over gezegd. Dat verzwakt de concurrentiepositie van de USA een beetje en vergroot die van de Eurozone. Maar de USA heeft door het enorme dalen van de energieprijzen door het schaliegas een geweldige steun in de rug gekregen. De productiekosten zin erdoor behoorlijk verlaagd zoals in onderstaande grafiek is te zien. Zo kan zelfs productie uit goedkopere landen  worden teruggehaald. Door het schaliegas groeit de economie volgens sommige analisten veel meer dan door de QE.

 

 

 Een van de gevolgen van het stijgen van de dollar koers en voornamelijk de sterke daling  van de koers van de euro door de dreiging van QE door de ECB is dat investeren in de Eurozone niet erg profitabel is. De rente is uiterst laag en de groei eveneens. De prognoses zijn naar beneden bijgesteld. De dreigingsindex van het gevaar van ineenstorten van de Eurozone is de laatste maanden weer opgelopen, de crisis die nooit weg was in nu weer tastbaar aanwezig.

Daarom heb ik gisteren nog wat vermeld over de kapitaalvlucht uit de Eurozone. Het current account overschot is daardoor behoorlijk teruggelopen. De grafiek hieronder laat het verloop van de kapitaalstromen zien vanaf 2008. Het is duidelijk te zien dat de laatste maanden er een grote uitstroom van kapitaal op gang is gekomen. De rendementen voor investeerders in de Eurozone zijn laag, kijk maar naar de negatieve rente die de laatste Nederlandse lening weer kreeg. Het kapitaal kan nu met groter rendement terecht in bijvoorbeeld de VS. Dat is iets wat ook overwogen moet worden bij verdere financiële maatregelen om een eventuele deflatie te bedwingen. Want behalve in een paar zuidelijke landen is er nog steeds een,  zij het niet grote, inflatie. We leven in een globale markt. Geld gaat naar waar het het meeste opbrengt met het minste risico.

 

 

 

We moeten ook het beeld achter het beeld zien. Vandaar deze blik niet op staat en banken maar op de Spaanse bevolking.

Het gaat goed in Spanje. De economie groeit flink, Spanje klimt uit het diepe dal. Er is groter fiscale stabiliteit. De Eurozone is er trots op, ondanks de corruptive schandalen van de laatste tijd

Maar zoals ik al eerder heb opgemerkt, er is een wereld van verschil tussen de toestand van staat en banken en die van de burgers. Als we zien welke diepe wonden de recessie en de interne devaluatie, noodzakelijk om te conurreren maar rampzalig voor de koopkracht door de daartoe verlaagde lonen heeft geslagen dan vraag je je toch weer af of het Spanje niet beter zou zijn vergaan met eigen munt en niet de verleiding van goedkoop kunnen lenen en de schuld laten oplopen.

1.500.000 Spanjaarden zijn aangewezen op de voedselbanken. De werkeloosheid loopt heel langzaam terug maar de lonen zijn te laag om van te leven. Er zijn meer dan 700.000 gezinnen die geen inkomen hebben en ook geen recht meer op overheidssteun. Meer dan 2.400.000 Spanjaarden zijn meer dan 2 jaar werkloos en na twee jaar stopt de werkloosheidsuitkering en verder is er niets en zijn de mensen aangewezen op Charitas, de Katholieke hulporganisatie. Sinds 2008 is het aantal mensen dat door hen geholpenwordt gestegen van 350.00 naar 1.000.000.

 

 

 

 

Dat geeft ons toch te denken. Want zoals het in Spanje is vind je het ook in Portugal en Griekenland. Grote delen van de  bevolkingen  in de Eurozone zijn in een hulpeloze, rampzalige toestand terecht gekomen. Hoe heeft dat kunnen gebeuren terwijl ons wordt voorgehouden dat er toch groei is, de fiscale stabiliteit toeneemt, de banken gered zijn en het de goede kant opgaat. Zelfs in landen als Duitsland, de motor van de Eurozone, kunnen meer dan 800.000 mensen hun electriciteitsrekening niet betalen. En de Eurozone neemt maatregelen die die electriciteit en dus het leven nog veel duurder zullen maken al lijkt dat op papier anders. Maar op papier kun je alles kloppend maken. De praktijd is anders.

 

.

Het mysterie van het opgehoogde BBP

Waarom de een betalen en de ander incasseren

 

Brussel heeft weer met volle kracht toegeslagen en zoals gewoonlijk op een verkeerd moment, net na de klimaattop die vol goede (of slechte) voornemens geeindigd was zonder bindende afspraken. Heffingen met terugwerkende kracht na een nieuwe calculatie methode van het Bruto Binnenlands Product, het GDP in Brusselse termen. Cameron mocht met de grootste verrassing naar huis, 2,1 miljard euro armer en ook Nederland kreeg een forse dreun, 643 miljoen euro extra naar de hollebolle EU.

Cameron is in alle staten en weigert te betalen, Rutte is vol onbegrip, Dijsselbloem (die enkele maanden geleden de tweede kamer nog bezwoer dat er geen heffingen met terugwerkende kracht zouden komen) wil de berekeningen, ook van de andere landen eerst nalopen. Ja, ook van de andere landen want er zijn toch wel enkele merkwaardige aspecten.

Om die te beschouwen gaan we terug naar een artikel in de Economist van augustus j.l. toen de berekeningen over het jaar 2010 druk bezig waren. Want 2010 is het benchmark jaar.

Hoe zit dat nu met die nieuwe calculatiesytematiek? De economist legde het uit. Er zijn drie verschillen met vroeger.

De eerste verhoging  is een nieuwe kijk op R&D, research and development, voor ons vertaald als onderzoek en innovatie. Nogal vage gebieden. Voorheen werden deze als uitgaven beschouwd maar nu als inkomsten, dat klinkt vreemd maar deze uitgaven worden beschouwd als investeringen en die tellen in het jaar waarin ze gedaan zijn als plus voor het BBP. Ze worden dus opgeteld bij het BBP dat daardoor plus minus 3% groter wordt, blijkt uit de USA.  Geld betalen en doen alsof het inkomsten zijn. Overigens geen Europees idee maar afkomstig uit de USA en nu wereldwijd ingevoerd.  Het idee dat het BBP de totale inkomsten van een land gedurende een kalenderjaar zou weergeven was al lang niet meer juist.

De belangrijkste functie ervan is in feite een vergelijkingsmaatstaf tussen alle landen die het op dezelfde manier berekenen. Heel belangrijk want zaken zoals het begrotingstekort of overschot is een percentage van dat BBP,  de staatsschuld wordt ook uitgedrukt in een percentage ervan, en ook de afdracht aan de EU (en daar gaat het hier om) en de ontwikkelingshulp zijn er weer een percentage van.  Zo kunnen de financien van overheden met elkaar worden vergeleken.

Deze eerste verhoging is dus de bijtelling van deze R&D bij het BBP. Volgens de economist zou dat deze research het  BBP van Duitsland verhogen met 2,3%, dat van Frankrijk met 2,1%. Minder dus dan in de USA.

De tweede verhoging is nog vager van vorm. Vanf 2010  worden ook illegale inkomsten bij het BBP opgeteld. De opbrengsten van prostitutie, drugshandel, cigaretten en dranksmokkel worden als opbrengst voor het BBP  beschouwd.  Natuurlijk zijn hierover geen exacte cijfers bekend en zullen schattingen moeten worden gedaan. In Duitsland zou dat 0,1% zijn (prostitutie is daar legaal en werd dus al meegeteld). In het VK en Ierland ongeveer 0,7%.

De derde verhoging is het gevolg van voortschrijdende automatisering waardoor meer gegevens bekend worden en beter kunnen worden berekend. Nederland is daarbij het zwarte schaap want daardoor komt er nog eens 4,6%  aan correcties bij het BBP opgeteld.

Kortom drie posten die de BBPs van de EU landen verhogen en dus ook de afdracht aan Brussel.

 

Maar nu komt de werkelijkheid van oktober aa, de slot van de klimaatdag.  Duitsland krijgt 614 miljoen euro terug van Brussel, Frankrijk krijgt 801 miljoen terug en Denemarken 253. Dat steekt schril af bij de Britse en Nederlandse 2,1 miljard en 643 miljoen bij te betalen. We moeten dus aannemen dat die drie landen jarenlang hun BBP te hoog hebben berekend, want het kan alleen in die nieuwe berekeningsmethode zitten want bij 1 en 2 wordt het BBP bij iedereen hoger. Verbijstering en woede bij Cameron dus die weigert te betalen. Onbegrip bij Rutte en Dijsselbloem. De laatste zegt pas te betalen als hij de bedragen heeft gecontroleerd en wel van alle landen. Is er sprake van dubbele boekhoudingen of zijn inderdaad de nieuwe berekeningsmethodes die zoveel verschillen van de oude en dan wel op een wijze die het ene land geld terug laat krijgen  en het andere meer betalen. Het is een rare situatie en een waar Rutte met recht zou kunnen eisen dat die tot op de bodem wordt uitgezocht. Hopelijk dat Dijsselbloem het ook echt doet en het niet allen maar  tumult voor de tribune is.

 

Deze vreemde gang van zaken brengt me tot de volgende aberratie. Frankrijk en Italië voldoen niet aan de voorwaarden voor een degelijke begroting. Zij houden zich niet aan het S&G verdrag, integendeel, zij weigeren zich er naar te schikken. Zij voldoen ook niet aan het door Brussel in overleg met hen opgelegde middellange termijn plan om de begroting en schuld op orde te krijgen. Hollande weigert nog verder de hervormen, Renzi eveneens. Hun begrotingen zouden dan ook afgekeurd moeten worden. Dat leek ook de algemene verwachting te zijn.

Na druk van Brussel heeft Frankrijk echter nog wat extras gevonden waardoor het iets dichter bij de voorwaarden komt maar er nog steeds niet aan voldoet. Renzi idem.  Toch geeft Brussel het groene licht. Hun begroting ondervindt geen bezwaar.

Ik heb in een vorig blog al eens gezegd dat in dat geval het Stabiliteits en Groeiverdrag wel bij het oud vuil zou kunnen wordt gezet. Het heeft kennelijk alleen waarde als Nederland niet helemaal voldoet. Dan wordt er gelijk met strenge boetes gedreigd. Ik hoor Draghi in Jackson Hole bij het jaarlijks congres nog zeggen dat het S&G Pact een robuust middel is voor de fiscale stabiliteit. Voor de kleintjes zeker maar niet voor de grote. Geen wonder dat de financiële wereld in toenamende mate wantrouwend ten opzichte van de Eurozone komt te staan. Kapitaalvlucht, renteverhogingen voor de zuidelijke landen, grote investeerders die speculeren op een val van de euro. De euphorie van de crisis ligt achter ons heeft plaatsgemaakt voor achtedocht en wantrouwen. Barclays bank ziet zelfs de mogelijkheid dat de euro tot onder de één dollar grens zou kunnen zakken.

 

In plaats van zich daar bezorgd over te maken en te proberen de echte economie, niet de staten en banken, te stimuleren worden er onuitvoerbare en onhaalbare energieplannen gepresenteerd die de toch al broze economie enorme schade zouden toebrengen en de industrie met zulke hoge energiekosten opzadelen dat uitwijken naar landen met betere voorwaarden onvermijdelijk  wordt. Zowel de Britse als de Duitse industrie verklaren dat over enkele jaren bij onveranderd beleid zij niet meer concurrerend kunnen werken. De Europese Unie leeft in een denkbeeldige wereld.

 

 

 

 

Geen schuld toch boete

Dijsselbloem wil eerst de berekeningswijze van alle lidstaten bekijken alvorens te besluiten te betalen. Dat doet vermoeden dat hij het niet uitgesloten acht dat er verschillende interpretaties zijn geweest tussen de lidstaten onderling bij de berekening. Bij alle lidstaten dient er toch bijtelling bij het GDP te hebben plaatsgevonden van de uitgaven van dat land aan innovatie en research. Nu zijn dat begrippen die nogal vaag zijn en op talloze wijze kunnen worden geïnterpreteerd. Dat mag natuurlijk niet als het GDP als vergelijkingsmaatstaf tussen de landen moet worden gebruikt. Dat moet een reëel en accuraat kernpunt bieden. Anders  wordt het  appels met pruimen vergelijken, de ene hard, de andere boterzacht. Een vergelijking tussen de lidstaten zou onmogelijk zijn, want begrotingstekort, percentage staatsschuld worden op basis van het  GDP berekend.

Even op de vingers  geteld, er werd door Brussel aangenomen dat dat die nieuwe bijtelling van innovatie en research bij  de lidstaten ongeveer 2,8% zou uitmaken. Voorts, en dat is helemaal natte vinger werk, moet ook de omzet van prostitutie, drugs en nog wat illegaals worden toegevoegd. Die schatting kan er evengoed miljarden naast zitten. Op zo'n manier kun je het gehele geschatte zwarte circuit wel meetellen. Dat zou vooral in de zuidelijke landen behoorlijk aanslaan. Maar het maakt het vergelijken onzorgvuldiger.

Op het oog geschat is het onmogelijk dat landen geld terug zouden krijgen terwijl er meer dan 2,8% aan dat GDP plus nog wat procenten aan illegaal handelen  moeten worden toegevoegd tenzij die landen in vorige jaren hun GDP enorm creatief hebben opgeschroefd en toen dus veel te veel aan Brussel hebben afgedragen en aan ontwikkelingshulp hebben besteed. Zulke Malle Eppies zijn het niet. Iedereen wist en weet dat hoger GDP hogere afdracht en theoretisch hogere ontwikkelingshulp (theoretisch want zowat alleen Nederland houdt zich aan het afgesproken percentage) aan Brussel zou betekenen en dat dus een zeer behoudende vaststelling van die nieuwigheden geld kon besparen. Van onze overheid kunnen we daarentegen verwachten dat zij eerder te veel dan te weinig erbij zouden rekenen. Dat is bij de invoer van de euro ook gebeurd.

Deze klap lijkt hard te zijn aangekomen, hoewel maanden geleden al te voorzien was wat er zou gebeuren want die opmerking van Dijsselbloem toen, dat er niet met terugwerkende kracht zou worden geïnd, steunde niet op een door alle commissieleden getekend en van zegel voorzien document. Brussel kan elke losse cent gebruiken om elders uit te delen. Wat wel echt verbijsterend is dat er landen zijn die een flinke duit terugkrijgen. Dat lijkt een klein wonder. Frankrijk krijgt 801 miljard euro terug, Duitsland 614 miljard, Denemarken 253. Hoe kunnen de berekeningen zover uit elkaar lopen?

Ondertussen gaat het Eurozone circus gewoon door, met de asset en stress test van de banken, waarbij tussen twee haakjes werd aangenomen dat de inflatie niet onder de 1% zou dalen (waar maakt Draghi zich dan toch druk om?). Dus zou er een deflatie komen van enige omvang (denk in de richting van de dertiger jaren vorige eeuw) dan zijn er daar niet op voorbereid. De assets zijn trouwens degelijker dan vele Amerikaanse analisten aannamen. In ieder geval krijgen we nu de volgende fase. Enkele banken zullen moeten fuseren of omvallen (wie betaalt de garantie van een ton voor de gewone spaarders, want land en bank zijn nu losgekoppeld) of wat tientallen miljarden ophalen, lenen of op andere manier bij elkaar krijgen en dan maken zij, zucht van verlichting, deel uit van de Eurozone bankenunie (of moeten we zeggen bankennetwerk) waar de banken (dus noord voor zuid) onder toezicht staan van de door het zuiden gedomineerde ECB. Een andere naam voor bankenunie zou kunnen zijn fiscal  union want geldstromen worden niet meer gecontroleerd door de democratisch gekozen parlementen maar door benoemde ambtenaren. De banken zijn voortaan eurozone banken. Wat zal de volgende stap zijn?

Groei van het BBP en 

vermindering van de uitstoot

In de presentatie van Barosso over het energie beleid tot 2030 was een grafiek verwerkt die mij aan het denken zette. De grafiek volgt hieronder.

 Loskoppeling van het Bruto Binnenlands Product van de uitstoot van greenhouse gassen

De blauwe lijn in de grafiek geeft aan het verloop in de uitstoot van  greenhouse gassen vanaf het jaar 1990 tot 2030, de donkerblauwe geeft de groei van het Bruto Binnenlands Product aan gedurende dezelfde periode. Althans dat zou blijken uit de beide assen van de grafiek.

De uitstoot zal in die tijd dus met 40% moeten afnemen, dat weten we,  het is het streven dat in 2030 bereikt moet worden  door Cap and Trade heffing en energiebesparende maatregelen.

Het BBP zal daarentegen tot 2030 met haast 100% toenemen.

Is dat een redelijke opstelling?

Laten we beginnen met het BBP. Uit mijn vorige artikel blijkt dat er in de ontwikkeling van het BBP een neerwaardse trend is. Er is dus nauwelijks of geen groei en de vooruitzichten voor de komende jaren zijn niet erg gunstig. De ontwikkelingen in het Middeen Oosten, waarvan de VS zeggen dat het een langdurige zaak zal worden, het voortslepende conflict tussen de VS en de EU enerzijds en Rusland anderzijds waar de dreiging van sancties en tegen sancties groeiremmend werkt, de groei van de wereldeconomie die door het IMF weer lager is ingeschat, de enorme staatsschuldenlast van de Eurozone, die officiëel 93% bedraagt,  een percentage dat eigenlijk plus minus 3% hoger is maar  door de virtuele toevoeging van uitgaven aan  innovatie en onderzoek (overigens twee aspecten die niet bepaald duidelijk zijn te bepalen) die nu  als inkomen bij dat BBP worden opgeteld,   een positief vertekend beeld geeft. Een schuld die  jaarlijks nog toeneemt met  het percentage begrotingstekort.  De fragiele positie van de bailout landen die nog lang niet uit hun dal zijn gegroeid, de investeringen in het bedrijfsleven lopen nog steeds terug, er is een lijst van redenen om je af te vragen hoe die groei zo hoog kan worden ingeschat.

Waar ook geen rekening mee wordt gehouden is dat de energiekosten altijd al een behoorlijk groot onderdeel van de totale productiekosten zijn. Per soort bedrijf zal dat variëren van aanzienlijk tot hoog. Een verhoging van de Cap and Trade tarieven, zoals gepland, zal deze kostenpost nog vergroten en van invloed zijn op de concurrentiepositie tegenover de landen buiten de EU.   Gezien de ervaring zou er een uitstroom van vooral energie intensieve bedrijven kunnen ontstaan naar landen met lagere energieprijzen met alle gevolgen daarvan voor de eventuele groei.

Dat brengt me op het tweede punt, de vermindering van de uitstoot met 40%.

Zoals men algemeen van mening is  wordt  er steeeds meer geinformatiseerd en gerobotiseerd. Zoals ik schreef over de nieuwe Spaanse autoindustrie die vrijwel optimaal geautomatiseerd is. Hoe meer automatisering, hoe meer energiegebruik en hogere energiekosten (en hoe minder personeel). Als je leest in sommige scenarios hoe vrijwel alle door mensen uitgevoerde taken geautomatiseerd of gerobotiseerd kunnen gaan worden (overigens zal dat wel geleidelijk gaan) zal dat de vraag naar energie nog veel sterker doen  toenemen. De uitstoot schijnt (behalve in Duitsland dan waar hij aanzienlijk is toegenomen door het intensievere gebruik van kolengestookte centrales om de kosten niet nog meer te laten oplopen) wat terug te lopen maar dat is te wijten aan de verminderde industriële productie niet aan een zuiniger stoken. Om Cap and Trade te gebruiken om de uitstoot te veminderen kan dat alleen maar door de productie te beperken door zulke hoge heffingen dat productie niet meer lonend is, hetgeen haaks staat op de gedachte groei van het BBP want besparen door innovatie (in robotisering) wordt gecompenseerd door het daardoor grotere gebruik van energie

Emissierechten  kopen scheelt niets in de uitstoot en kost de industrie alleen maar geld.

Natuurlijk zijn  er wellicht andere ontwikkelingen die mij onbekend zijn waardoor het wel mogelijk is door Cap and Trade, de heffingen op uitstoot die uitstoot te beperken en toch de productie zo op te voeren dat groei mogelijk is en wel een zo grote groei als in de grafiek voorgesteld.

Indien, maar dit ter zijde, inderdaad een zo grote robotisering en automatisering (waarbij dat laatste al in hoge mate plaats vindt) onze toekomst is zal een groot deel van de huidige arbeidsmarkt voor personen wegvallen. Dat zal gevolgen moeten hebben voor de heffingen op gerobotiseerde productie om de overheid in staat te stellen voor al die overbodigen inkomsten te kunnen veilig stellen. Want men kan natuurlijk al die overtolligen in overheidsdienst nemen waar ze geen geld opleverende (hoewel wellicht uiterst nuttige) arbeid verrichten.Dat zal ook weer zwaar wegen op de concurrentiemarkt met andere landen. Daar zal de EU zich op moeten voorbereiden.

.

niet communicerende vaten

Het gaat slecht in Frankrijk, de industrie groeit niet, de dienstensector kwakkelt, de werkeloosheid wil maar niet echt zakken. Van Hollande's beloftes door het Franse volk opgezogen als in een spons is nog niets terecht gekomen. Was er in 2012 gedurende het eerste jaar van Hollande nog sprake van een flinke groei, daarna begon de het afnemen van de groei zoals in onderstaande grafiek te zien is.

Volgens Markit liep de bedrijfsactiviteit in Frankrijk voor de zesde achtereenvolgende maand terug en wel in steeds iets snellere mate. Dat geldt zowel voor de diensten als voor de industriële sector. Ook de verkoopsprijzen daalden sneller dan in de voorafgaande maanden.

In Spanje is het een tegenovergesteld verhaal. Na de bailout voor de bankensector heeft Spanje een diepgaande hervorming uitgevoerd met grote salarisverlagingen. Nu beginnen de resultaten daarvan vorm te krijgen. De krimp van 2012 en 2013 is omgebogen tot een voor de eurozone grote groei in 2014.

Hoewel de werkeloosheid nog ontstellend groot is, 24,4% maar tergend langzaam dalend,  gaat het in  zowel de diensten als industriële sector langzaam beter. Bij beide flink boven de 50, het nul punt.Zie onderstaande twee grafieken.

In Spanje is er een snel herstel in de autoindustrie bijvoorbeeld. Uiterst modern gerobotiseerde bedrijven met het minimum aan personeel dat salarisverlagingen tot wel 27 procent heeft moeten accepteren. Het alternatief was werkeloosheid en dus een moeilijke maar onontkoombare keus. Liever onderbetaald dan werkeloos thuis zitten. Ook hebben de vakbonden flexibere werktijden, minder vakantie en zwaardere arbeidsvoorwaarden moeten accepteren. De loonkosten liggen nu 40% lager dan in Frankrijk dat met lede ogen de bloei aan zijn zuid grens ziet. Renault maakt nu autos in Spanje, dus niet in Frankrijk. Maar Spanje heeft aan de andere kant nog een gigantisch aantal onverkochte huizen, vaak gefinancierd door de banken. Het land is nog uiterst kwetsbaar en de grote meerderheid van de bevolking profiteert nog niet van de groei.

Het is duidelijk dat Frankrijk eigenlijk niet blij kan zijn met die groei bij de zuiderburen. Zij vrezen dat zij zullen gaan lijden onder de Spaanse austerity, de interne devaluatie die de bevolking heeft verpauperd maar die door de toegenomen  export de financiële positie van Spanje heeft verbeterd.

Ik heb in het verleden al enkele malen betoogd dat de Eurozone een schizofrene constructie is. De lidstaten zijn onderling concurrenten, voeren naar elkaar uit en van elkaar in, bij elke transactie wordt de ene staat rijker en de andere armer en omgekeerd. Dat Duitsland  zoveel rijker is dan Spanje kan men wel terugvoeren op het gegeven dat Spanje veel meer heeft ingevoerd vanuit Duitsland dan Duitsland heeft ingevoerd vanuit Spanje. Dat is mogelijk geweest door de lage rente die de ECB heeft aangehouden en het target twee systeem dat schulden in zijn systeem doet verdwijnen. Waren Duitsland en Spanje geen lid van de Eurozone met die gezamenlijke munt geweest da was dat nooit gebeurd. 

De eurozone als geheel blijft in evenwicht wat de ene staat tekort komt heeft de andere over.

Maar als  geheel concurreert de Eurozone met de buitenwereld. Ook hier weer zijn de lidstaten elkaars concurrenten. Kan de ene lidstaat tegen lagere prijzen leveren dan de andere dan wint de lagere productiekosten staat het van de andere. Maar eurozone breed maakt dat weer niet uit.

Als het GDP, ofwel het echt geldelijk deel daarvan, sterk toenam, dan zou de Eurozone als geheel groeien en zou de ene staat kunnen groeien zonder een andere daardoor armer te maken, hooguit belet hij de andere staat om rijker te worden door de opdracht voor zijn neus weg te pikken. Dat gebeurt echter niet want het GDP van de Eurozone groeit niet sterk. Zie hieronder.

Vanaf halverwege 2012 tot nu toe zien we een teruglopende groei, dus een vermindering in de groei en omvang van het Eurozone GDP. Denk er daarbij om dat dit de echte groei is, dat wil zeggen gecorrigeerd voor de inflatie. Er dus gemiddeld sinds 2012 geen groei geweest. Dat wil dus ook zeggen dat sinds die tijd verschuivingen in groei en krimp binnen de Eurozone voornamelijk onderlinge verschuivingen waren. De ene lidstaat wat beter, de andere wat slechter.

Hieruit valt te verklaren waarom er de laatste tijd een steeds sterker beroep op Duitsland wordt gedaan om in plaats van een balanced begroting een tekort te creëren en dat bedrag te investeren ook in andere lidstaten. Er valt ook uit te verklaren dat Duitsland dat weigert met het argument dat zij wel de arbeidsmarkt hervormd hebben en  austerity hebben doorgevoerd terwijl andere zijn doorgegaan met  potverteren. Was dat maar waar, maar het was geen potverteren maar schulden vergroten tot deze unsustainable, niet meer houdbaar waren.

De Eurozone is, ik heb het meer gezegd een politieke zaak met directieven en aanwijzingen en in geen enkele opzicht een economische eenheid. Door die munt is het een stel niet communicerende vaten. 

 deel twee        klimaat, energie en economie

Er is twijfel aan het waarheidsgehalte van de geconstateerde feiten die wat bewerkt zijn om juister te lijken. De feiten doen zich al meer dan 17 jaar niet voor, volgens satelliet metingen en geijkte meetstations.  Er is een flink aantal  rekenmodellen vervaardigd die de toekomstige feiten voorspellen op basis van die geconstateerde en bewerkte feiten en geen ervan klopt met de werkelijkheid. Er worden als gevolg van die gemeten feiten en rekenmodellen allerlei rampen en gevaren voor de mensheid voorspeld die vaak onderling tegenstrijdig zijn. Alle wat bijzondere natuurverschijnselen worden er aan toegeschreven. Er wordt gezegd dat de feiten nu even wegblijven maar over dertig jaar of zo met nog groter geweld terug zullen keren. Voorstanders en tegenstanders slaan elkaar om de oren met statistieken, verklaringen en artikelen die dan prompt door de andere partij ontzenuwd of betwist worden. Sommige voorstanders vinden zelfs dat tegenstanders gevangen gezet zouden moeten worden en een enkeling onder hen zelfs dat tegenstanders de doodstraf zouden moeten krijgen. Wetenschappers worden om hun standpunt uit wetenschappelijke organisatie gezet of geweerd. Er is een betwiste consensus van 97% via een enquete die volgens de tegenstanders getrukeerd is, en de voorstanders hebben als motto "the science is settled". Ingrijpende maatregelen zijn nodig om het tij te keren.

Maar of er geen vuiltje aan de lucht is en het allemaal zo is en zo zal worden neemt de politiek aan dat het inderdaad de werkelijkheid is en neemt allerlei maatregelen die de economie ernstige schade toe kunnen brengen.

Ja het gaat om de opwarming van de aarde door uitstoot van CO2 veroorzaakt door de mens, zoals de voorstanders stellen.

Het Kyoto protocol van 1997 dat een aantal  regels voorstelde om dat tij te keren is verlengd tot 2020 want klimaatconferentie na klimaatconferentie leverden geen eenstemmigheid op over bindende verdragen.

In september was er in New York onder auspiciën van de VS een eendaagse klimaatconferentie voor wereldleiders waar een aantal van hen verstek liet gaan. Geen doorslaand succes. Van 1 tot 12 december vindt in Lima de twintigste jaarlijkse klimaatconferentie plaats. De voorgaande hebben geen van alle een groot succes gehad. Vage afspraken. Zullen nu vaste besluiten vallen. Vele landen houden zich al niet meer aan het Kyoto protocol en de erin vastgelegde emissiemaatregelen. De wereldeconomie loopt slecht, de wereldschulden zijn gestegen tot 175%, en energie, electriciteit met de emissierechten en voortschrijdende vergroening met dubbele electriciteitsopwekking is een grote kostenfactor voor het bedrijfsleven en de particuliere verbruiker. Zwaar in een tjd van  toenemende armoede die zelfs tot afsnijding van electriciteit en gas leidt en dreigend  uitwijken van energie intensieve industrie naar andere landen. In Duitsland, een gidsland, meer dan 800.000 burgers die niet meer hun energierekening kunnen voldoen. Spanje en Duitsland hebben de subsidies voor teruglevering aan het net als verlaagd en nog verdere verlagingen zullen moeten volgen. De industrie in het VK en Duitsland spreken de zorg uit dat over enkele jaren de energielasten zo hoog zijn geworden dat vertrekken naar energie goedkopere landen nodig zal zijn.

De Europese Unie heeft het klimaatprobleem altijd heel serieus genomen en staat vierkant achter de opwarmingstheorie. Zij vindt dat zij een voortrekkersrol moet spelen op het wereldtoneel en als grote economische en politieke macht een voorbeeld moet stellen voor andere landen. De EU heeft een energieplan ontwikkeld dat door Barosso enkele maanden geleden aan de Raad is voorgelegd dat ambitieuzer is dan wat het Kyoto protocol eist en heel wat meer geld eist.

De afgelopen week was er een top in Brussel over het klimaat met als bitter toetje de mededeling dat Nederland door nacalculatie en verandering van de berekeningswijze van het BBP nog eens voor 1 december 642.miljoen euro aan Brussel moest overmaken en het VK 2,1 miljard. 

Wat wil de EU?

Kortweg gezegd een vermindering van het energieverbruik en veel meer alternatieve stroom en cap en trade voor CO2 emissies van de industrie. Een plan dat verder gaat dan wat Kyoto vraagt.

  

Wat beoogt het plan?  40% minder CO2 uitstoot in 2030. Hoe te bereiken?  Zie de hierondervolgende tabellen die Barosso in augustus heeft gebruikt bij zijn presentatie.

Door effcienter gebruik, isolatie, nieuwe technieken (stofzuigers max 700 watt etc) een grote besparing in euros krijgen die na aftrek van de investeringen ervoor in 2030 bijna 300 miljard euro zou opleveren. Hieronder de betreffende tabel. Hoe de schattingen tot stand zijn gekomen is de vraag

  

De doelstellingen voor 2020. Alweer schattingen

Vervolgens de electriciteits prijzen voor industrie en particulieren tussen 2008 en 2012 dus nu al verouderde gegevens . De kosten gaan dus aanzienlijk omhoog en geen rekening wordt gehouden met subsidies en dubbele opwekking. De subsidie voor alternatieve bronnen wordt in het groen heel klein gehouden

Een besparing van 40% van de CO2 uitstoot in de EU.  Voor bedrijven te bereiken door de Cap and Trade heffing door industrie te betalen voor hun CO2 uitstoot, een extra belasting dus. Geen lekken van CO2 en markt stabiliteit. Bij niet vallen onder dat Cap and Trade te bereiken door nationale inspanning om nationale doelen te bereiken en ondersteunende maatregelen.

Het riekt een beetje naar uitstootvermindering door de energie duur te maken. Het blinkt ook uit door vaagheid. Niets wordt gezegd over de gevolgen voor de economie.

Als het EU energiebeleid voltooid is hangen de landen vol kabels die de windstroom naar het zuiden brengen en de zonnestroom naar het noorden. Nu al worden Portugal en Spanje gemaand ze aan te leggen en moet er, tegen de zin van Frankrijk, ook een kabel van Spanje naar Frankrijk worden aangelegd.

Er is geen enkele aandacht besteed aan de knelpunten die ik vorige week heb beschreven. Geen vermelding van de dubbele kosten verbonden aan het onvermijdelijke tezelvertijd  laten werken van alternatieve en traditionele systemen die daardoor beide subsidie nodig hebben om overeind te blijven. Geen vermelding ook van het feit dat de Cap and Trade in de EU faalt. Daarom worden de bedragen per ton uitstoot verhoogd. Geen vermelding van het feit dat de marktprijs van electriciteit veel lager is dan de kostprijs voor de windparken en solar systemen. De marktprijs is ongeveer 4,5 cent per kilowatt en zal als het aanbod nog groter wordt door nog meer windparken en zonne stroom nog verder zakken. De kostprijs voor het opwekken ervan is meer dan het dubbele. Het verschil wordt goedgemaakt door subsidies aan de leveranciers met een looptijd van bijvoorbeeld 25 jaar. Daardoor wordt de prijs voor de consument, particulier of industrie zo hoog. De belastingbetaler en de klant betalen de subsidies. Pure geldverspilling in een tijd dat recessie dreigt en het concurrentievermogen van de EU in gevaar is, de staatsschulden al boven de gevarengrens liggen en de groei en de inflatie in de gevarenzone zitten. In plaats van daar aandacht aan te schenken en kostenverlagende  maatregelen voor het bedrijfsleven te nemen wil de EU een leidende gidsrol spelen voor de komende klimaattop. 

In de toekomstverwachtingen wordt ten onrechte geen enkele aandacht geschonken aan  de kosten van opruiming en vernieuwing ervan als een windpark of molens na maximaal 25 jaar aan het einde van hun levensduur zijn gekomen. Of wanneer zonnepanelen vervangen moeten worden door de nu in ontwikkeling zijnde veel efficientere types. Dat gaat al voor 2030 spelen.

Zou er een tijd komen dat er een omvattende blik komt op klimaat, energie, economie, als van elkaar afhangende levensbelangrijke gebieden.

Als alleen betwistbare klimaattheorieën  overwegend blijven te zijn en de economie als iets vanzelfsprekend wordt beschouwd zal er een tijd komen dat er geen geld meer is voor subsidies en bijstand. Zonder welvaart geen welzijn. Wurg de industrie en de economie valt dood. Andere, jonge continenten met van ambitie vervulde goed opgeleide burgers, continenten  vol mineralen en olie en gas staan te popelen om onze plaats in de wereld over te nemen. 

Tussendoortje

ESA 2010 nieuw berekende Bruto Binnenlands Product en EU geldhonger

Cameron is in alle staten en ook Rutte is boos, Dijsselbloem begrijpt het niet en toch is het zo logisch. Het Bruto Binnenlands Product wordt vanaf 2010 anders berekend dan tussen 1995 en 2010. Dat  is normaal, dat gebeurt regelmatig. Officiëel zou dat BBP de totale inkomsten gedurende één jaar van een staat zijn. Dat is het al lang niet, er worden allerlei zaken in verwerkt die geen inkomsten zijn. Dat gebeurt nu ook weer. De uitgaven die een staat doet aan research en innovatie worden sinds 2010 gezien niet als uitgaven maar als investeringen en dus opgeteld bij de inkomsten. Dat scheelt in Nederland zo'n 3% en dus wordt het BBP met die drie procent verhoogd. Virtueel dus want het is wel geld dat bij de staatsschuld wordt opgeteld, want die is in echte euros. Zo ook met een aantal andere zaken oa illegale inkomsten zoals uit prostitutie en drugs die op een bepaalde waarde geschat worden en ook opgeteld bij dat BBP en dat leidt met enkele verbeterde optelmethodes tot nog eens 4,6% hoger BBP en dus werd het BBP 2010 opgehoogd met 7,6% en dat is in euros uitgedrukt 44,7 miljard euros.

Denk erom dat het grootste deel van dat bedrag virtueel is, niet echt bestaat, alleen het gevolg is van een toevoeging van een uitgave als inkomsten en wat geschatte andere dingen. Financiëel schiet Nederland er dus niets meer op. De enige zin van dat BBP is dat het vergelijking met andere landen mogelijk maakt die het op dezelfde manier berekenen, het is dus een vergelijkingsmaatstaf en geen schatkist vuller. Wel wordt het gebruikt als basis voor de berekening van het begrotingstekort (of surplus, maar dat komt niet voor) , het percentage staatsschuld en nog wat meer, de ontwikkelingshulp (het woord samenwerking kan ik er echt niet voor gebruiken) en de afdracht aan de Europese Unie. In 2010 was dat extra bedrag dus 44,7 miljard euro, in 2011 iets meer maar voor het gemak ook 44,7, in 2012 eveneens 44,7 evenals in 2013.

Nu zei minister Dijsselbloem indertijd, als ik het me goed herinner, dat die virtuele extra 7,6 % niet met terugwerkende kracht zou worden geind, maar alleen in 2013. Dan zou onze afdracht aan de EU dus 7,6% hoger zijn.

Maar de EU heeft juridisch gezien het volste recht de volle mep te eisen, want de berekening gaat terug tot 2010 en dus is vanaf 2010 die hogere afdracht te innen. het VK vreest zelfs dat het teruggaat tot 1995 maar dat lijkt me niet want het benchmark jaar is 2010.

Ik kan het helemaal mis hebben, maar ik het een sterk vermoeden dat de regeringsleiders hebben gedacht, of misschien gehoord, dat er niet met terugwerkende kracht geïnd zou worden en dat dit ze nu wat rauw op de maag valt.

Het is natuurlijk ook wat gek dat je over iets wat je geen cent oplevert en een virtuele berekening is ineens zo'n 642.000 miljoen euro aan Brussel moet dokken en het VK meer dan 2 miljard. Dat is dan zuur. Uit de berekening lijkt het ook dat je een flinke korting krijgt op het echt totale bedrag. Er zal heel wat over te doen zijn de komende dagen na de verheffende vertoning over de energie mix tot 2030

Maar ja, je bent nu eenmaal lid van de EU

Deflatie het nieuwe spookbeeld

Dat inflatie een gevaar is voor de economie is al vaak aangetoond. Duitsland siddert nog als het woord Weimar republiek valt, Argentinië kan er van meepraten net als veel andere landen. Ook de Eurozone landen hebben in de afgelopen jaren meer te maken gehad met inflatie en geldontwaarding dan deflatie, sinds 2000 meer dan dertig procent in totaal. Nu ineens komt als nieuw spookbeeld de deflatie opzetten

Deflatie is wat onbekender. We weten dat Japan al jarenlang leeft met deflatie en dat nu de Centrale Bank van Japan en de nieuwe regering via een gigantische geldverruiming, Quantitative Easing, met wisselend resultaat proberen die deflatoire spiraal te doorbreken, maar dat is het zowat.

Maar de Grote Depressie in de twintiger jaren van de vorige eeuw is begonnen met een deflatiespiraal waarvan de oorzaak nog steeds duister is. De verschillende economische stromingen hebben elk hun eigen theorie hierover. Maar dat die deflatiespiraal leidde tot de Grote Depressie is duidelijk. Deflatie kan dus echt een groot gevaar voor de economie opleveren. Hoe die dus te voorkomen is een belangrijke operatie.

Sinds de opkomst van de econometrie is men de economie naar mijn mening steeds sterker gaan zien als een machine die reageert op de gegeven opdrachten. Wijkt de economie iets af van de gewenste resultaten dan wordt er iets gewijzigd in de bediening van de machine en de juiste werking is weer hersteld.

Zo ook met inflatie en deflatie. Men vindt internationaal een inflatie van 2% de juiste. De prijzen stijgen dan elk jaar met  twee procent, dat stimuleert de kooplust, men wil kopen voor de prijzen weer omhoog zijn gegaan en dat is een smeermiddel voor de economie.

Loopt de machine wat uit de pas, de inflatie loopt bijvoorbeeld te snel door naar 4%, dan grijpt de machinist (de Centrale Bank) in. Hij verhoogt de rente, daardoor wordt het geld duurder, lenen wordt moeilijker, men koopt minder, de prijzen zakken daardoor weer wat en het evenwicht is hersteld, de inflatie is terug op het ideale percentage. Bij een dalen van de inflatie onder die 2% doet de CB het tegenovergestelde, de rente gaat omlaag, geld wordt goedkoper, de kooplust neemt toe en de 2% komt weer terug. Het beruchte rentewapen.

In sommige gevallen blijkt dat dat rentewapen niet werkt, de machine is er immuun voor geworden en zwaardere instellingen van de machine zijn nodig. De Quantitative Easing. De grote depressie is volgens sommige economen namelijk ontstaan door een te krap geldbeleid. Daardoor werd er minder en minder gekocht hetgeen tenslotte tot de deflatiespiraal leidde en de depressie was een feit. 

Dus door veel meer geld in omloop te brengen kan dat geld gebruikt worden voor aankopen, de economie leeft op, de prijzen gaan stijgen en zo kan de deflatie bedwongen worden en de inflatie weer op die 2% gebracht worden. Maar ook met QE is er geen garantie op succes. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld worden sinds 2008 om de bankencrash te boven te komen  per maand enorme aantallen dollars bijgedrukt om de economie te stimuleren en zo de inflatie op het goede peil te krijgen. Zo zijn 3,5 trillioen dollars in de loop van de jaren bijgedrukt en in omloop gebracht via de banken. Nu, zes jaar later is de inflatie nog steeds lager dan die 2% en durft de FED, hoewel het bedrijfsleven, de economie dus, daar behoefte aan heeft, er is goede groei en men wil bubbels vermijden, de rente niet te verhogen uit angst dat de inflatie nog verder zal dalen. En of het nu de QE is die die groei heeft gebracht is ook niet zeker. De groei is naar veler mening meer ontstaan door de exploitatie van schaliegas, die de energie prijzen voor bedrijven en huishoudens zeer sterk verlaagde waardoor de koopkracht toenam en het concurrentievermogen eveneens.

Men kan dus, denk ik, het rentewapen en ook de QE beschouwen als symptoombestrijding, de paracetamol van de economie.

Waarom is er na al die jaren van inflatie nu ineens een daling van die inflatie, disinflatie en in sommige Euro lidstaten echte deflatie ontstaan.

De oorzaak in de Eurozone lijkt gemakkelijk te vinden. Een structureel te hoog uitgavenpatroon van de overheid (en burgers).  Daardoor stijgt de staatsschuld tot een vrijwel onhoudbare hoogte. Griekenland 175% van het BBP, de Eurozone als geheel meer dan 90%. Meer lenen kan niet meer. Om toch het uitgavenpatroon te handhaven verhoogt de overheid belastingen en heffingen waardoor het aandeel in het uitgeven van het BBP door de overheid sterk gaat stijgen ten koste van het deel BBP voor bedrijven en consument die dus minder te besteden hebben. Het gevolg is een verminderde koopkracht, slinkende vraag dus prijsdalingen dus deflatiegevaar, sluiting van bedrijven,  salarisverlagingen en grotere werkeloosheid waardoor de overheid meer moet uitgeven. Een vicieuze cirkel die tot een deflatiespiraal kan leiden.  Niet iets wat plotseling onverwacht gebeurt.

Een volgende constatering moet zijn dat niet alleen de Eurozone lijdt aan disinflatie en wellicht deflatie gevaar. Het is een wereldwijde epidemie. Zelfs in de Emerging Markets is er gevaar voor nu de goedkope geldstroom uit de VS is opgedroogd. Daarom zou Lagarde zo graag Draghi aan de QE krijgen. Er wordt zelfs gesproken over een deflatie export vanuit de Eurozone naar de omliggende landen.

En is een kleinere inflatie dan die 2% al een gevaar? En is die prijzendaling die verantwoordelijk is voor de deflatie niet ook een gevolg van de globalisering en de import  van de productie uit lage lonen landen waartegen de oude wereld niet kan concurreren en dus de eigen economie ziet inzinken en daarnaast de technologische innovatie die goedkoper produceren mogelijk maakt en dus de prijzen doet zakken. Een tweede oorzaak van de disinflatie dus.

We zijn op weg naar een nieuw evenwicht in de wereldeconomie waar de oude economieën door hogere lonen, betere sociale voorzieningen, hogere levensstandaard een flinke stap terug zullen moeten doen om zich met de nieuwe economieën te kunnen  meten. In die nieuwe economieën zal, zoals we in Zuid Korea en andere zich ontwikkelende  economieën hebben gezien, ook een prikkel komen naar hogere lonen, betere arbeidsomstandigheden, betere sociale voorzieningen die hun nu onverslaanbare prijzen tot een voor de oude economieën  concurrerender niveau zullen opkrikken. Een nieuw evenwicht wordt dan bereikt.

Dat geloof ik en ik geloof niet in de helende kracht van onze defensie, de symptoombestrijding. Wij lijden onder de remmende voorsprong.

Heb ik ongelijk, is de deflatie niet veroorzaakt door overbesteding en de veranderingen in de wereldeconomie, waarom helpen de traditionele wapens ertegen dan niet.

De globalisering is het eindpunt van een ontwikkeling van ontdekking en exploitatie van nieuwe landen met hun mineralen en landbouwproducten door  de eeuwen heen door Europa dat daardoor in een kleine wereld zo groot en belangrijk werd. Nu nemen die nieuwe landen zelf het heft in handen. De kleine wereld is groot geworden. Daarin moeten we ons, naar mijn visie, onze nieuwe weg vinden.

                                  de inflatie in de landen van de EU van juli 13 tot juli 14

morgen vervolg klimaat energie economie

Eurozone terug naar af?

In de  stormige wateren van de Eurozone is het soms moeilijk op de been te blijven maar als daar een verrassing bijkomt zoals  de nieuwe stelling van Hans-Werner Sinn die oppert dat de Eurozone een voorbeeld zou moeten nemen aan de Verenigde Staten waar iedere staat aansprakelijk is voor zijn eigen schulden, dan, in goed Rotterdams, zakt mij de broek af. Er staat toch in het verdrag van Lissabon (dat zich alle vorige verdragen en nog veel andere heeft toegeëigend) dat de lidstaten elkaar geen directe financiële steun mogen verlenen en dat de ECB dat ook niet mag doen. Dat wil zeggen de eigen broek ophouden, aansprakelijk zijn voor eigen budget en schuld, zelf de tering naar de nering zetten, niet de hand ophouden om die gevuld terug te krijgen.

Zo zou de Eurozone stabiliteit in een monetaire unie krijgen, zegt Sinn.

Laat dat nu juist de bedoeling zijn geweest van het verdrag van Lissabon en ik heb me laten vertellen dat dat voor Duitsland de reden was accoord te gaan met die Eurozone. Geen directe financiële steun onderling.

Sinn zou dus nooit hebben goedgekeurd dat in 2012 die clausule uit het verdrag aan de laars werd gelapt. De bailouts moesten de liquiditeit van Griekenland, Ierland, Portugal en de banken van Spanje steunen om faillieten daar te voorkomen. Directe steun dus, verboden in het verdrag. Geen probleem want het Stabiliteits en Groei Verdrag van 1998, later ettelijke malen verzwaard,  bond immers de lidstaten aan stricte voorwaarden voor hun financiële handel en wandel  maximaal 3% begrotingstekort en maximaal 60% staatsschuld, later zelfs maximaal 0,5% afwijking naar beneden. Bij overschrijding ingrijpen door het bestuur van de Eurozone en een middenlange termijn programma om weer bij de les te komen.  Zo zouden ontsporingen worden voorkomen.

Maar als het hoofdverdrag al omzeild wordt dan gebeurt dat ook met andere verdragen. Het enige wat telde was dat 3% begrotingstekort, om ingrijpen van Brussel te voorkomen. Maar ook dat werd in 2003 al geschonden door nota bene Duitsland en Frankrijk, het Eurozone  tandem, die een groter tekort hadden. Brussel greep niet in en dus was  het hek van de dam. In 2012 was het goed raak, Griekenland zat aan de grond. Eigenlijk niet verwonderlijk want het was via allerlei slinkse boekhoudkundige manipulaties binnen  gematst. Het was dus of Griekenland failliet of financiële steun. Het werd door nood gedwongen het tweede en de eerste bailout was een feit.  Het verdrag van Lissabon geschonden. Om volgende bailouts een legaal tintje te geven werd het ESM verdrag gesloten tussen alle leden van de Eurozone en enkele andere EU staten sloten zich er bij aan.

Het ESM met als deelnemers dus alle Eurozone staten die het dan ook financiëel vullen met kas en garanties zou de verdere bailouts gaan verzorgen en dat was dus geen directe geldelijke steun maar via een handig trukje indirect en dat was niet verboden in het verdrag en wat niet verboden is mag. Al was het natuurlijk tegen de geest van dat verdrag. Duitsland ging mokkend accoord. Nu is het over de gehele Eurozone 92% staatsschuld en 2,9% tekort na aanpassing van de berekeningswijze van het BBP die het wat mooier maakte zodat het minder ernstig lijkt. Een failliete boedel.

Zo is de huidige toestand ontstaan en de heer Sinn zou nu eigenlijk de oorspronkelijke zoals vastgelegd in het verdrag van Lissabon weer als bindend zien. Volgens hem de enige manier om mutualiteit te ontgaan en de eigen aansprakelijkheid weer in ere herstellen.

Afgezien van het feit dat dat heel gecompliceerd zou zijn om alle omzeilingen van dat verdrag van Lissabon weer ongedaan te maken zou het ook niet werken. De weg naar de totale mutualiteit via  bailouts, banken unie, gezamenlijke eurozone begroting, eurobonds, is al te ver ingeslagen en bovendien is eigen aansprakelijkheid binnen de gezamenlijke munt gezien de enorme verschillen in alle opzichten tussen de lidstaten uitgesloten. Het zou het einde van de gezamenlijke munt zijn en het einde van de eurozone en het niet bereiken van het einddoel van de EU. Iedereen in de Eurozone, Eurozone = EU. Goed beschouwd geen slecht vooruitzicht zo'n einde. Maar de politiek wil daar niet van weten.

Sinn ziet ook in dat het Stabilisatie en Groei Pact zijn langste tijd heeft gehad. Frankrijk en Italië willen zich er niet meer aan onderwerpen en hun eigen koers varen zonder de strafmaatregelen van het S&G die toch al weinig voorstellen.

De financiële politiek van de Eurozone en EU is uitsluitend gericht op staat en bank, de twee onscheidbare (ondanks de bankenunie) financiële componenten die gevoed worden door de belastingbetalers. Het oorspronkelijke beeld van de overheid die er is om de burgers te dienen en alle maatschappelijk verkeer in goede banen te leiden met een rol op de achtergrond is vervangen door de staat die voor zijn uitgaven parasiteert op de burger.

Dat heeft geleid tot grotere en soms bittere armoede in de lidstaten. Natuurlijk zijn er altijd armeren en rijkeren geweest. Dat valt te aanvaarden maar als de verschillen te groot worden en de armoede te algemeen zoals in de zuidelijke lidstaten dan komt er een moment van verzet. Men ziet het groeien in die zuidelijke landen en ook in de noordelijke landen wordt de onwil groter. De huidige politiek is de geest  in de fles houden, doorgaan op de doodlopende weg van renteverlagingen, spotgoedkope leningen, geld bijdrukken die alleen leidt toch nog grotere verschillen in inkomens en niets bijdragen tot de oplossing. Het is de traditionele dans om de hete brei in de hoop dat de vlam niet in de pan slaat en dat komt tijd komt raad.  

Wat het verder ook is, zeker geen oplossing.

Die oplossing is er wel maar doet pijn: schuldregelingen, eigen devalueerbare munt binnen de euro als overkoepelende munt, en een grondige herziening van de sociale verzorgingsmaatschappij en de bureaucratie van de overheid. Want niet alleen moet elke staat zijn eigen verantwoordelijkheid  dan weer opnemen, dat geldt ook voor de burgers die weer allen zullen moeten bijdragen aan een veel soberder Europa. Want de meeste andere continenten beginnen aan hun groei en bloei, hoe lang dat ook zal duren en daar moeten wij ons ook aan aan leren passen. De wereld is groter geworden. De tijden van vanzelfsprekende Europese en Amerikaanse superioriteit zijn voorbij.

morgen: het deflatiegevaar