Een blik op de wisselwerking 

centrale banken overheid en de echte economie

Zo nu en dan word ik wat mismoedig als ik lees wat er allemaal omgaat in de grote wereld en hoe de geest van de mens wordt meegevoerd (soms denk ik zelfs meegesleurd) door grote stromingen.

Misschien dat het de leeftijd is, in mijn jonge jaren was bijvoorbeeld beroemd en rijk worden door het verkrijgen van een menigte volgers op sociale media (deze uitdrukking bestond toen zelfs nog lang niet) volslagen ondenkbaar.

Maar daarentegen toen ik onlangs las dat een studie had aangetoond  dat hoogopgeleiden eerder geneigd waren zich op sleeptouw te laten nemen door nieuwe overtuigingen dan lager geletterden verbaasde me dat niet.

Ook verbaast het me niet dat een afwijkende mening hebben van de gangbare en die ook uiten vaak verketterd wordt.

Met de moderne sociale media is dat ook simpeler dan vroeger met handgeschreven brieven.

In de Middeleeuwen al kon dat leiden tot een aanvaring met de inquisitie die fatale gevolgen had.

Dat zijn immers menselijke gevoelens van alle tijden.

Zo nu en dan krijg ik de neiging om daar tegen in te gaan en zo ben ik binnen de wereld van deze tijd me wat (zij het natuurlijk op amateuristische wijze) gaan verdiepen in wat er al zo geschreven wordt over de beïnvloeding van de economie door overheid en in het bijzonder de centrale banken.

Natuurlijk kom je dan ook snel op de invloed die de centrale banken uitoefenen op de echte economie.

Zoals een stuurman op een mammoettanker die zijn schip van haven tot haven loodst en daarbij weet dat een stuurmanoever  nu pas na vele tientallen zeemijlen uitwerking heeft geldt dat ook voor de CB’s in jaren.

Daarbij komt dat de CB’s slechts een beperkt mandaat hebben en dat de nationale overheden hun eigen politieke beleid hebben.

Zie het als de stuurman op een mammoetschip die stuurboord uit wil maar een sleepboot duwt hem juist de andere kant op.

De stuurman geeft extra stuurboord roer maar weegt dat ertegen op.

Zo lees  ik en sta tegenover die duale complexiteit.

Speel ik dan advocaat van de duivel als ik zo lees:

Een aantal aantoonbare  bijkomende gevolgen van de verleidelijke cocktail : renteverlaging en geldverruiming.

-Onverantwoorde toename van de staatsschulden en ondernemingsschulden door de lage rentekosten

-Het bestraffen van sparen door rente lager dan echte inflatie of negatieve rente

-Het daardoor in gevaar brengen van pensioenfondsen en andere rentegevoelige oudedags voorzieningen.

-Het opjagen van aandelenprijzen: als de economie stagneert stijgen de aandelenprijzen juist door de forward guidance van de centrale banken en de overmaat aan liquiditeit die ergens belegd moet worden.

-Het doen achterblijven van de lonen bij de inflatie: verhoging achteraf en niet dekkend

-Daardoor kapitaal bevorderen boven loon en een doorgaande vergroting van de kloof arbeid kapitaal inkomen

-Het op de been houden van bedrijven die bij een normale rentestand niet rendabel zouden zijn

-Het niet kunnen verhogen van de rente omdat dit een onhoudbare last voor staten, bedrijven zou zijn.

-Een schijnbaar wegnemen van de noodzaak voor hervormingen door de nationale overheden door de mogelijkheid van schuldvergroting en goedkoop lenen te bieden en zo business zoals usual mogelijk te maken.

-Voor grote ondernemingen: lenen tegen 0%  (obligaties) en daarmee uitkopen van aandelen of opkopen  van andere ondernemingen  in plaats van investeren te bevorderen.

En dat alles met als doel de inflatie net onder de 2% brengen en houden.

Maar welke aantoonbare invloed heeft deze cocktail op de echte economie.

De centrale banken geven toe dat zij geen oplossing kunnen bieden voor de echte economie maar dat deze moet komen van de nationale overheden die structurele hervormingen (maar welke) zouden moeten doorvoeren die de echte economie en innovatie stimuleren.

Kort stimuleren als duwtje in de ruig kan best  goed zijn maar continu steunen is verschuiven van ernstiger wordende problemen naar de toekomst.

In het oude Egypte (heeft men mij heel vroeger verteld) waren er zeven vette en zeven magere jaren en in de vette moest men opslaan voor de magere.

Dat was de taak van de overheid.

En die 2% inflatie staat ook ter discussie: is de huidige te lage inflatie niet een gevolg van de globalisering en daardoor goedkope importen bijvoorbeeld .

En moeten de CB’s niet mikken op een hogere inflatie van bijvoorbeeld 4% om dan meer ruimte te hebben om in te grijpen.

Of moet men de marges van een neutrale inflatie verruimen van zeg 1% tot 3% en pas bij grotere schommelingen ingrijpen.

Of kan men de inflatie niet langer (samen met de werkloosheid) zien als ijkmaat voor de economie en moet men kijken naar andere factoren.

Of moeten de CB’s helemaal verdwijnen en moet de overheid volgens  de Moderne Monetaire Theorie (die trouwens helemaal niet zo modern is) zelf geld gaan drukken en de inflatie in toom houden met belasting maatregelen.

Kan dat niet hopeloos uit de hand lopen, gezien de voorbeelden.

Dat houdt o.a. de New Green Deal in die  in de USA furore maakt, maar meer politiek dan economisch is.

Of moet er door de overheid helicopter geld worden gedrukt: geld dat rechtstreeks naar de bevolking gaat om de koopkracht op te krikken en zo de economie te stimuleren.

Het verschil met de QE van de centrale banken is dat daar via de commerciële banken het geld ongestuurd door de overheid of CB’s ergens in de wereldeconomie terecht komt of in assets (onroerend goed, aandelen, lang lopende obligaties  e.d.) wordt geplaatst en daar “bubbles” kan veroorzaken.

Denk aan de USA huizenhypotheek bubble van 2007.

Bij MMT of parachute geld kan dat direct gestuurd worden door de overheid naar waar het volgens die overheid nuttig is.

Als ik zo de enorme complexiteit zie die gepaard gaat met dat mandaat en de plicht van de CB’s om de prijsstabiliteit te bewaken (en dat is ook de waarde ten opzichte van andere valuta’s) vraag ik me alleen af waarom daarvoor die 2% inflatie als ijkpunt is gekozen en waarom alle andere gevolgen  van de ingrepen als “unintended side effects” worden afgedaan waaraan geen aandacht behoeft te worden geschonken.

Maar vervolgens buig ik in nederigheid het hoofd en ben blij dat ik er alleen maar mijn leken gedachten over hoef te laten gaan.

Want doen is ingrijpender dan denken.

Centrale Banken: Nieuwe Renteverlaging 

en

QE Gelddrukken om Waardepapieren  te kopen

doemen aan de donkere horizon op.

In de hitte des daags laat ik mijn wat sombere leken gedachten gaan over de ontwikkelingen in de europese unie en vooral de eurozone.

Met de instemming van het Europees Parlement met de benoeming van Mw  von der Leyen (zij het met een meerderheid van slechts negen stemmen van de meer dan zeven honderd leden van het EP) tot President  van de Europese Commissie en de aanwijzing van de opvolging van Draghi door Mw Lagarde als President van de ECB is de rust en balans in de Europese Unie nog lang niet teruggekeerd.

Dan bedoel ik in het personele vlak want alle (eigenlijk niet alle, maar in de praktijk wel) lidstaten moeten nog een Commissaris voor de Europese Commissie voorstellen die aanvaardbaar is voor de Raad van Regeringsleiders en het EP dat moet instemmen met de totale commissie.

Dat kan gezien die negen stem meerderheid nog genoeg stof voor discussie opleveren, maar zoals ik in een vorig blog al opmerkte, de EU komt er altijd wel uit, zij het met veel compromissen.

Belangrijker wereldwijd, zo lijkt mij,  is er de vertraging van de groei in de wereldeconomie en in die van de eurozone.

Het is, zo denk ik, duidelijk dat de eurozone de 2008 crisis nog niet voldoende heeft overwonnen om als stabiele economie zonder steun door te gaan.

Men zou ook kunnen denken dat de eurozone door de grote verschillen in potentie en cultuur tussen de lidstaten er zo niet toe in staat is.

Dat alles ondanks de uiterst lage rente en de 2.55 biljoen steun door de ECB.

Want duidelijke uitspraken van Draghi laten er geen twijfel aan bestaan dat de ECB de eurozone economie zonodig (en volgens velen zeer waarschijnlijk, zo niet zeker) met nieuwe rente en kapitaal maatregelen zal steunen.

En daarbij, zo denk ik, kun je dat niet zien als een van het wereldgebeuren onafhankelijke ingreep.

In het mandaat van de centrale banken geldt als belangrijkste het bewaken van de prijsstabiliteit, de waarde van de munt.

Daartoe is het (axiomatisch) noodzakelijk de inflatie net onder de 2% te houden, jaar na jaar, na jaar.

Prijsstabiliteit is dus vanuit het standpunt van de consument gezien niet handhaven van de koopkracht van de munt maar juist het verlagen ervan met 2% per jaar.

Om dat koopkracht verlies te compenseren worden lonen en salarissen ook jaarlijks  verhoogd of zijn geïndexeerd hetgeen op hetzelfde neerkomt.

Dus eigenlijk verandert het  niets aan de verhouding prijzen/inkomens behalve het psychologisch aspect van aanzetten tot kopen omdat de prijzen zullen stijgen.

In feite onzin, want de lonen stijgen mee.

Met dien verstande dat die verhogingen vaak niet voldoende zijn om de koopkracht te handhaven of zelfs niet plaatsvinden (bijvoorbeeld om de exportpositie te verbeteren).

Of dat pensioenen alleen in theorie geïndexeerd kunnen zijn en dus niet dwingend verhoogd behoeven te worden.

There is the rub.

Als de inflatie echter  lager is dan die magische grens van net onder 2%  dan kunnen de Centrale Banken ingrijpen.

De orthodoxe methode daartoe is het verlagen van de rentetarieven van de CB’s.

Daardoor wordt lenen goedkoper doordat men een lagere rente moet betalen voor leningen en wordt zo het aangaan van schulden voor investeringen of consumptie aantrekkelijker.

Door het beschikbaar komen van dat ”goedkoop” geld wordt de echte economie ondersteund en daardoor neemt in theorie de inflatie toe tot die bijna 2%, (hoewel dat de laatste tien (of meer) jaren ook theorie is gebleven, de core inflatie is nog steeds flink lager dan 2% ondanks die toch enorm ingrijpende ECB steun).

  

Bovendien hebben de CB’s geen zeggenschap over waar de banken hun zo verkregen kapitaal beleggen en hebben dus geen directe invloed op de economie.

Is de aantrekkingskracht van dat goedkope geld echter onvoldoende om de inflatie aan te wakkeren dan wordt via de onorthodoxe Quantitative Easing (“versoepeling van de hoeveelheid”) door de CB’s biljoenen geld bijgedrukt om van de commerciële banken staatsobligaties (staatsleningen) en obligaties van grote ondernemingen op te kopen.

Bij die banken komen dus kapitalen vrij.

De banken moeten om hun kosten te dekken en winst te maken voor hun aandeelhouders die kapitalen weer beleggen, dus uitlenen, niet alleen in de binnenlandse economie maar wereldwijd en dragen daarvoor het risico.

Deponeren bij de ECB kost de banken strafrente: 0.4% en is dus niet aantrekkelijk.

Door het beschikbaar komen van dat ”goedkoop” geld wordt de echte economie ondersteund en daardoor neemt de inflatie toe tot die bijna 2%, zo is de verwachting..

Het heeft wel tot gevolg dat alle organisaties en particulieren die van de rente op geld afhankelijk zijn in financiële problemen komen.

Zo is eigenlijk de dreigende korting op de pensioenen in ons land een direct gevolg van de huidige lage ECB rentestand en de vooruitzichten dat die lage rentestand minimaal nog lang zal aanhouden en dat bij een volgende ingreep van de ECB de rente helemaal in het negatieve gebied zal kunnen dalen.

Bovendien hebben de CB’s geen zeggenschap over waar de banken hun zo verkregen kapitaal beleggen en hebben dus geen directe invloed op de economie.

Zo kan veel geïnvesteerd worden in ontwikkelende economieën, in de wereldeconomie dus.

Hierdoor is geld lenen niet alleen goedkoop maar is er ook (meer dan genoeg) geld in circulatie om heel veel te lenen van banken die wel moeten uitlenen.

Dus wordt er zeer veel geleend tegen lage rentetarieven en ontstaan dus grote schulden.

Maar wat als de leningen vervallen en moeten worden afgelost en hernieuwd moeten worden en de QE steun en de lage rente zijn gestopt.

Dan zouden er grote problemen ontstaan bij de huidige omvang van die leningen en dus schulden.

Om zich daartegen in te dekken sluiten staten vaak leningen af van een looptijd van bijvoorbeeld vijftig jaar tegen redelijke rentetarieven.

Maar anders ontstaat het probleem dat de rente laag moet worden gehouden om bij vervallen en afsluiten van een nieuwe lening te voorkomen dat hij onbetaalbaar wordt, zo lees ik hier en daar.

The low interest trap.

Zou dat ook meetellen in de huidige overwegingen?

.

Binnen de eurozone is er veel diversiteit in inflatie en 10 jaars rente (=lange termijn rente), maar in vergelijking met de wereldlanden is de rente zeer laag.

En ter vergelijking de inflatie in de wereldlanden:

En de lange termijn rente in de wereldlanden.

Opvallen hoe laag de rente is voor de euro en eu landen vergeleken bij de rest van de wereld, terwijl ook daar toch de inflatie in de meeste gevallen vergelijkbaar is met die in de eurozone.

Overigens geeft dat die landen veel meer ruimte dan de eurozone heeft om de rente te verlagen zonder in het negatieve rente gebied te komen waar de eurozone zich in feite al bevindt.

Waarom is het ook bijna zeker dat ook de FED bij een goed florerende USA economie en arbeidsmarkt overweegt de rente te verlagen (en dat gemakkelijker kan omdat de huidige rente op 2% ligt en dus kan zakken zonder in het negatieve gebeid te komen, hetgeen bij de ECB wel het geval zou zijn).

In eerste instantie omdat de dollar nu eenmaal de standaardmunt voor wereldleningen is en ook de FED met zijn QE vele biljoenen heeft bijgedrukt die over de gehele wereld in de vorm van leningen zijn geïnvesteerd.

Daar is bij de huidige economische vertraging een verlaging van de dollar rente uiterst welkom.

Maar denk wel aan het verwijt van Trump dat nieuwe ECB renteverlagingen in feite een wisselkoers aanpassing zijn en dat Trump druk uitoefent op de FED om de rente te verlagen om dezelfde reden.

De USA heeft een blijvend grote negatieve handelsbalans terwijl de eurozone een (nog groter?) handelsbalans overschot heeft en dat lagere wisselkoersen de concurrentiepositie verbeteren.

Maar zoals altijd zijn dit de amateuristische overpeinzingen van een gepensioneerde leek.

ECB 10 jaar laagrente, nul leningen, 

2.55 biljoen extra gedrukt.

What’s next?

De hittegolf is zoals elke golf weggeëbd, de verkiezingsrust in de EU is bijna teruggekeerd, de baantjes zijn of worden verdeeld en de Europese Raad heeft laten zien dat de regeringsleiders de baas zijn.

Alleen de toestemming van het vernieuwde Europese Parlement moet nog komen.

Niets is onveranderlijker dan de EU.

Ik zet mijn amateuristische overpeinzingen op elektronisch papier.

Als alles wat ik lees de toekomst schetst dan is voor de eurozone de rente een nog  lang slepend akelig gebeuren.

De FED in de USA heeft met de huidige rentestand, +2.5%, nog wat ruimte om de rente te verlagen zonder tot de 0% te geraken.

Ook de groei is flink en de werkloosheid gering.

Toch ook daar speculaties over renteverlaging(en).

Maar de ECB heeft geen ruimte tenzij beneden de 0%, de negatieve rente.

En de groei is laag en de werkloosheid nog  meer dan  7%, hoger dan in de gehele EU.

De prognoses zijn niet gunstig en de dreigingen evenmin.

Het vooruitzicht op een nog lang voortdurende uiterst laag of zelfs in de toekomst negatief ECB rentetarief wordt versterkt door de blijkbaar lagere groei of zelfs dreigende stagnatie van het eurozone Bruto Binnenlands Product (BBP/GDP) in een in langzamer tempo groeiende wereld economie..

Gaat die lage rente door de Centrale Banken gehanteerd om de inflatie tot bijna 2% te verhogen ten koste van de gewone spaarder en gepensioneerde?

Wat de staat kan uitgeven is door haar burgers en bedrijven betaald.

Heeft de staat meer geld nodig dan zijn er drie mogelijkheden.

De staat kan haar bezittingen verkopen (privatiseren) en zo geld vrijmaken.

De staat kan ook haar inkomsten verhogen door de belastingen en heffingen voor burgers en bedrijven te verhogen met als gevolg dat de koopkracht van de burgers afneemt.

Moet de staat dan nog meer uitgeven dan dat zo ontvangen bedrag dan moet dat op de kapitaalmarkt worden geleend.

Om die leningen betaalbaar te houden moeten (gezien de al bestaande over hoge staatsschulden) de rentetarieven daarvoor zo laag mogelijk zijn, of zoals in sommige gevallen, zelfs negatief.

De lener krijgt dan van de geldverstrekker nog geld toe, rente betaald in plaats van rente te moeten betalen.

Zo kan de staat geld beschikbaar krijgen voor noodzakelijke innovaties en sociale zorg hoewel de bestaande staatsschuld zo hoog is dat verder lenen normaal gezien onbetaalbaar zou zijn..

Daartegenover staat dat de spaarders en andere van rente afhankelijk maatschappelijke groepen niet alleen hun spaargeld in waarde zien verminderen door de (in de verschillende eurolanden overigens sterk in hoogte variërende) inflatie maar bovendien nauwelijks of geen rente over dat spaargeld ontvangen en wellicht zelfs negatieve rente zullen moeten gaan betalen over dat spaargeld.

Wat aan de ene kant (overheid) dus bespaard wordt gaat aan de andere kant (renteafhankelijke) verloren.

Het begrip geld krijgt zo een totaal andere waarde.

Wij leven in een tijdperk waar subsidies en lastenverhogingen van allerlei aard niet meer weg te denken zijn.

Als de staat aan het bedrijfsleven of organisaties subsidies verschaft worden deze door de belastingbetaler opgebracht.

Subsidies zijn dus altijd een lastenverzwaring voor de burgers, de belastingbetaler.

Hogere lasten voor het bedrijfsleven door de overheid opgelegd hebben drie gevolgen.

De bedrijven verhogen hun prijzen en zo draaien de burgers, de belastingbetalers, uiteindelijk voor deze hogere lasten op.

Voor exporterende bedrijven komt daar bij dat hun internationale concurrentiepositie bedreigd wordt.

Als derde worden importen van buitenlandse concurrenten voor de burgers goedkoper hetgeen voor de binnenlandse bedrijven nadelig is.

We leven immers niet meer in een protectionistisch land maar in een  single EU markt met daarbuiten de wereldeconomie.

Wij zijn een open door concurrentie gestuurde economie sterk afhankelijk van wat buiten onze grenzen plaats vindt..

Ik heb wel eens de indruk dat wij dat te weinig beseffen, maar dat is slechts die van een niet expert.

Ik denk ook wat verder over de procedure van de benoeming van de President van de Europese Commissie, de belangrijkste en invloedrijkste van de EU.

De Raad van Regeringsleiders benoemt deze, met inachtneming van de uitslag van de verkiezingen en zo voort.

Het Europees Parlement keurt deze voordracht goed of af.

Zo staat het in het Verdrag van Lissabon.

Maar het parlement wil meer macht en kiest zijn spitskandidaten per fractie en stelt deze voor aan de Raad.

De interpretatie van democratie door de Raad van Regeringsleiders van de Europese Unie heeft deze pogingen van het Europees Parlement om de Raad een keuze uit door het EP voorgestelde “spitskandidaten” te laten maken voor voordracht aan dat Parlement ter goedkeuring te niet gedaan.

Nu krijgt het EP de keuze van de Raad van Regeringsleiders ter goedkeuring terwijl deze keuze niet een van de door het hen voorgestelde spitskandidaten is maar wel geassocieerd aan de grootste fractie (de christelijke) in het EP.

Het EP staat nu zelf weer voor een misschien wel principiële keuze, niet voor een van hun eigen spitskandidaten maar voor de keus van de Europese Raad.

Over een week of wat zullen we het weten.

Maar dit alles zijn de overpeinzingen van een niet gekwalificeerde gepensioneerde oudgediende die misschien nog meer leeft in de sfeer van de nasleep van de tweede wereldoorlog toen uit het puin een nieuw Europa moest worden opgebouwd, die leidde tot de Kolen en Staal Gemeenschap, daaruit de Europese Economische Gemeenschap, en tenslotte in Maastricht eind vorige eeuw de Europese Unie.

Hoe zal het verder gaan.