Professor Joseph Stiglitz was in Nederland

              en liet in een interview zijn licht schijnen op de Europese Troebelen    

                                                        een lang verhaal

Joseph Stigliz, 71 jaar oud , op drie na de invloedrijkste econoom in de wereld, Nobel prijs winnaar, Vice President van de Worldbank geweest, voorzitter van de Socialistische Internationale Commissie voor Wereld Financiële Zaken, was in Nederland waar hij  de WRR lezing 2014 gaf met als thema de toekomst van de globalisering. Hij heeft daarna een interview gegeven aan de RTLZ zender over de Eurozone en Piketty. In dat interview geeft hij zijn mening over de oorzaak van de Eurozone crisis en zijn idee van oplossingen ervoor. Daardoor geeft het een interessante indruk van hoe hij als buitenstaander de Europese problemen ziet en de oplossing ervoor. Ik geef de essentie van dat interview in mijn eigen woorden weer en maak er schuingedrukt  wat opmerkingen over. Het wordt wel een lang epistel maar, vind ik, de moeite van het lezen waard.

Professor Stigliz is van mening dat de economische toestand in Europa de schuld is van de politiek. De Eurozone als geheel functioneert flink lager dan zou moeten. In de economie van 1980 tot 2008, zezgt hij,  was er een opgaande lijn, zonder de crisis zou die verder zijn doorgetrokken. Dat is echter niet gebeurd hoewel de physieke hulpmiddelen aanwezig waren maar toch waren de prestaties onder de maat.

Ik heb zelf altijd gesteld dat de Eurozone van het begin af aan zijn eigen ondergang is begonnen door zijn structuur en hoor nu dat er tot 2008 juist een stijgende lijn in de economische ontwikkeling was. Ik heb dus wat nageplozen en toon de volgende tabel.

 

Ik zie in deze tabel die de economische groei in de Eurozone tussen de oprichting van de eurozone in 1999 tot de crisis in 2008 weergeeft juist een neergaande lijn, die dus, zonder crisis doorgevoerd, beslist geen bloei zou produceren

Het is een probleem structuur van de Eurozone, niet van de individuele landen. Frankrijk bijvoorbeeld had een snel rijzende productiviteit, neem het Franse medische stelsel, beter dan het Amerikaanse, maar nu stilgevallen.

                                                                                                           krimp 2000 - 2014

Frankrijk van 1980 tot 1999, 1999  tot 2008 en tot 2014. Die snel groeiende productiviteit blijkt niet uit de groei tabellen. Alleen maar teruglopende resultaten. Het toont ook dat Frankrijk wel groeide voor de oprichting van de Eurozone.

groei 1981-1999                                                             krimp 1999 - 2014



 

 

Het  ligt ook niet aan de talenten van de bevolking maar het is de probleem structuur van de Eurozone en de austerity, een dodelijke combinatie. 

Een Japans scenario? Veel erger. De uitgebreide malaise in Europa is veel erger dan die ooit in Japan is geweest. In Japan is er nooit sprake van recessie geweest alleen van een langzame groei. De werkloosheid was er nooit hoger dan 5 à 6 procent. In Spanje 50% jeugd werkloosheid, 25% over geheel Europa.  De werkloosheid totaal in Europa 12%. Het Bruto Binnenands Product per hoofd van de bevolking ligt beneden dat van 2008. Allemaal tekenen van een zieke economie.

Hoe kan dat? Hoe komen we er van af. Onze parameters zijn ok maar de prestaties zijn pet.

Het is het gevolg van een verkeerde diagnose. Voor de oprichting van de Eurozone werd al erkend dat het geen Optimal Currency Area was (geen gebied waar een gemeenschappelijke munt mogelijk is). Dus moest er convergentie plaatsvinden en daar maakte men de fout. Men dacht  dat de enige noodaak daarvoor was de staatsschuld en het begrotingstekort laag te houden. Foute diagnose. Voor de crisis hadden Ierland en Spanje een begrotingsoverschot. Het tekort werd veroorzaakt door de crisis, niet andersom.

dat gaat wel  op voor Ierland maar niet voor Spanje dat ook voor 2008 een  begrotingstekort had
 

Toch heeft een aantal landen dat verhaal niet begrepen. Zij blijven zeggen dat het om schulden en tekorten gaat.

Zij hebben instellingen geschapen die de problemen verergerden en de landen in de periferie omlaag duwden en de sterkere omhoog.

Neem bijvoorbeeld wat een goed idee lijkt, een gemeenschappelijke markt, vrije beweging van geld zonder de juiste instellingen ervoor. Elk bankenstelsel is van de overheid. Na de crisis van 2008 rolde het geld naar de USA.

Wat te doen? Economisch is dat niet moeilijk maar je hebt een bankenunie en eurobonds nodig. Niet alleen toezicht maar ook een gemeenschappeijke zekerstelling zodat je niet je geld uit Spanje in de problemen behoeft te halen. Je hebt industriele hulp nodig voor de landen in de diepte om op gelijke hoogte te komen met de landen aan de top.

Moeilijk te doen in Europa?. Ja, maar de vraag is wil je Europa laten werken. Je bent nu in een huis halverwege, je bent verder gegaan dan de gemeenschappelijke markt, een gemeenschappelijke munt geschapen maar dan moet je het bouwwerk ook afmaken, kunt niet in dat halverwege huis blijven steken.

Dus je gaat of terug naar de common market, vrijhandelszone of verder op weg naar meer economische integratie en dus zijn er nog bijkomende instellingen nodig.

Tot zover dit deel van het interview. De rest ervan ging over Piketty over wie al genoeg is gezegd en geschreven..

----------------------------------------------------------------------------------------

Wat een beetje verwarrend is dat er gesproken wordt over Europa en de Eurozone of dat synoniemen zijn. Maar uit het interview is duidelijk dat het om de Eurozone gaat.

Doordat Professor Stiglitz stelt dat er tot 2008 een opgaande lijn was in de Eurozone en dat de crisis van 2008 de oorzaak van de ommezwaai naar beneden is valt eigenlijk de bodem uit het verhaal. Er is immers van 1999 tot 2014 in de Eurozone een neergang zoals blijkt uit de table bovenin.
Die neergang is door de crisis versneld maar werd ook verergerd omdat al in de periode 1999 tot 2008 door die neergang  de reserves van de zone waren aangetast. Daardoor kon in de Lehman crisis geen gebruik gemaakt worden van opgebouwde reserves en moesten er noodgedwongen grote schulden worden gemaakt zonder dat er onmiddelijk ook de nodige aanpassingen aan het niet meer betaalbare uitgavenpatroon werden gedaan. Daardoor liepen de schulden steeds sneller op zoals ik in een vorig artikel met de bijgevoegde tabellen heb aangetoond. Het niet aanpassen, niet hervormen was de grote fout.

Professor Stiglitz heeft gelijk als hij zegt dat de austerity niet de goede weg was. Dat wil zeggen austerity alleen want zonder aanpassingen van de sociale structuur helpt austerity niet en bevordert de sterken en verzwakt de wankelenden.

Hij heeft ook gelijk als hij de huidige stand van zaken leven in een half gebouwd huis noemt. Anderen zouden het met recht een half gesloopt huis noemen. In het ene geval ben je eurofiel in het andere antieuro.

Eveneens is het zonder meer waar dat een gemeenschappelijke munt (en de inmiddels ingevoerde bankenunie) op zich waardeloos zijn zonder de structuur waarbinnen ze doelmatig kunnen functioneren. Die structuur is een politieke unie met bijpassende wetgeving. Functioneren wil overigens niet zeggen dat dan de zwakke landen zich dan zullen kunnen aanpassen aan de sterkere. Alleen dat de zwakke landen in stand gehouden worden door de sterkere en dat je niet meer kunt spreken van zelfstandige landen maar van regios en geldstromen binnen de overkoepelende unie. Bovendien vervalt dan voor de zwakkere landen de noodzaak zich aan te passen. Als deel van de politieke unie hebben zij recht op een deel van het totale BBP van de politieke unie. Het geheel zal er dus niet sterker door worden, integendeel, de status quo kan blijven bestaan en de sterkere zullen zwakker worden.

Professor Stiglitz spreekt over de industriële steun aan  zwakkere landen binnen die unie om hun achterstand in te kunnen halen. Dat is echter al voor 1999 gedaan en daarna voortgezet door de diverse steunfondsen van de Europese Unie die de periferie landen steunden om de achterstand in te halen. Het  Landbouw fonds bijvoorbeeld en in Griekenland, Spanje en Portugal is zwaar geïnvesteerd in de infrastructuur, resulterend in onder andere een prachtig aangelegd vliegveld ergens in Spanje dat nooit is gebruikt en autowegen zonder voldoende verkeer. Dat heeft niets geholpen de zwakke landen te laten aansluiten. Bailouts zijn verstrekt om liquiditeitsproblemen op te lossen. Die hebben alleen lidstaten voor de ondergang behoed, bekostigd of gegarandeerd door de sterkere landen. Integendeel, zoals Professor Stiglitz opmerkt, is de kloof nog groter geworden.

De andere optie de hij opperde, teruggaan naar de Gemeenschappelijke Markt heeft meer levensvatbaarheid.  De Europese Economische  Gemeenschap heeft immers zoveel succes gehad dat dat de machthebbers ertoe heeft geleid hem om te bouwen tot Europese Unie. Terug naar een succesformule.

Is trouwens een politieke unie haalbaar. Waar, behalve in Duitsland, zie je er enthousiasme voor?  Het ziet er eerder naar uit dat als er eenmaal een bankenunie is er snel eurobonds zullen komen want nu de band banken-landen is verbroken en alle banken voor elkaar aansprakelijk zijn (en de belastingbetaler als het mis gaat) is dat de volgende logische stap. Als er eenmaal eurobonds zijn is de monetaire unie feitelijk afgebouwd. Dat zal voor de landen de laatste stap zijn. Dat dan door de sociaal afwijkende wetgeving in de verschillende landen scheve situaties zullen ontstaan zal voor de ontvangende landen geen reden zijn in te stemmen met een Federale Republiek der Eurolanden. Zij zitten op rozen.

Een andere reden voor het niet ontstaan van zo'n republiek is omdat nationalistische gevoelens binnen de EU steeds sterker worden. Kijk naar de ontwikkelingen in Spanje, waar vandaag weliswaar  geen officiëel referendum maar wel een peiling wordt gehouden in Catalonië, de op het nippertje weggestemde afsplitsing van Schotland uit het Verenigd Koninkrijk, de sterk nationalistische jonge partijen in Griekenland, Italië, Nederland, Spanje en zelfs in Duitsland.

Omdat het eindpunt dat Professor Stigliz voor ogen staat dus toch niet haalbaar lijkt te zijn is het beter terug te keren naar de vertrouwde formule die zijn waarde  heeft bewezen, de EEG. Wishful thinking, want onze traditionele partijen en de voor de EU en Eurozone, EP, ECB en ESM en EIB opgetuigde bureaucratie gaan toch verder op de doodlopende weg.

Alleen als er één land uit de Eurozone zou stappen ontstaat een nieuwe situatie. Maar dat eruit stappen, zoals ik al heb laten zien, is een hachelijke onderneming. De Eurozone en EU would not be pleased.

Het was voor mij toch een leerzaam interview. Het laat zien dat buitenstaanders vaak door het hun ontbreken van alle feiten vanuit hun gezichtsveld een indruk van de Eurozone en de problemen ervan krijgen die niet strookt met de werkelijkheid en dus oplossingen zien die vanuit hun optiek volstrekt legitiem zijn maar niet passen in de realiteit.