Juncker's Hoge Hoed

 

 

Junckers plan om met 21 miljard (5 miljard euros in de hand en 16 miljard gegarandeerd door de Europese Unie, door ons dus) 315 miljard euro uit de hoge hoed te halen lijkt een mirakelstuk. Of een bluf stunt? Maar het nieuwe fonds, genaamd "The European Fund for Strategic Investments" dat midden 2015 operationeel moet zijn heeft het levenslicht gezien. Een nieuwe EU organisatie is geboren te managen door de Europese Investerings Bank.

Het principe is wat alle banken doen, op basis van een x bedrag in voorraad bijvoorbeeld 15 keer dat bedrag uitlenen, de zgn leverage, hefboomwerking. Alleen wil Juncker het omgekeerde, niet uitlenen maar gewoon lenen.

Eerder wierp Juncker al een balletje op om het ESM (European Stability Mechanism oftewel de Bank van Lening voor Armlastige Lidstaten in de Eurozone) te gebruiken om zijn fonds te financieren. Het ESM beschikt immers over 700 miljard om landen in liquiditeitsproblemen tijdelijk uit de nood te halen met bailouts vol voorwaarden over bezuinigen en hervormen. Ierland en Portugal hebben zich er uit los kunnen worstelen en Griekenland is op het ogenblik bezig in Parijs de Troika ervan te overtuigen dat het ook weer op eigen benen kan staan. Want een gebailout land wordt in feite bestuurd door de Troika en Brussel en dat is voor geen enkel land een pretje.

Mocht Griekenland er in slagen Brussel te overtuigen dat het ook op eigen benen kan staan dan heeft het ESM geen emplooi meer en kan het personeel duimen gaan draaien. Geen wonder dat er zoveel begerige handen naar dat fonds worden uitgestoken.  

Nu heeft het ESM dat geld helemaal niet. De leden ervan (alle eurolanden) hebben een klein deel moeten storten en voor de rest  staan ze garant voor dat bedrag van 700 miljard. Op basis van die garanties kan het ESM geld lenen op de kapitaalmarkt en daar nuttige dingen mee doen.  Het ESM heeft dus niet zoveel geld in kas.

Merkel heeft haar eigen 10 miljard investeringsplan en deelde gisteren de Bundestag mee dat allereerst duidelijk moet zijn waar de projecten voor de toekomst liggen.  George Osborne, de Brits minister van financiën (want dit fonds is geen eurozone zaak maar een EU project, dus het  VK praat erover mee) zei dat het plan groeibevorderende pojecten moest steunen en dat de nadruk op investeringen door de privé sector zou moeten liggen. Dus geen overheidsinvesteringen. De Spaanse minister van economische zaken verklaarde dat het fonds niet voldoende kapitaal heeft en dat de leverage te hoog is.

Eeen zure opmerking kwam (dat was te verwachten) uit Duitsland. "Niet rendabele investeringen zullen door overheidsgaranties niet winstgevend worden maar worden alleen maar een last voor de belastingbetalers" geeft aan dat daar niet veel fiducie in dit nieuwe project bestaat.

Misschien verwijst deze opmerking naar de opzet om investeringen in de infrastructuur te gebruiken om de groei aan te zetten, een nogal traditioneel middel in barre tijden. Vliegvelden zonder vluchten, lege autowegen, eenzame bruggen, we kennen allemaal de litanie van dat soort infrastructuur projecten. Angelsaksissche critici praten al over subprime mortgage debt, een uiterst pijnlijke verwijzing naar de crash in 2008 en achten het beoogde bedrag veel te klein. Nu kunnen we dat niet op het bordje van Juncker leggen, hij moest manoevreren binnen de wel zeer beperkte ruimte die hij kreeg. Maar de keus voor infrastructuur en daar geld voor lenen bij de privésector die toch een behoorlijk rendement zal eisen geeft toch wel een waarheidgehalte aan de Britse kritiek.

Dat de EU lidstaten staan te trappelen om te profiteren van dit nieuwe fonds en honderden aanvragen insturen is niet vreemd. Zelf hebben ze geen reserves om die investeringen te plegen zonder de EU regels voor schuldbeheersing te overtreden.

Of de tijd tot midden 2015 niet te krap is is ook een punt van twijfel. De fondsen moeten nog geworven worden, er moet nog een verantwoorde keus uit de voorgestelde projecten volgen, elk van de lidstaten zal een eerlijke spreiding over de landen willen  zien, de EIB moet zich nog voorbereiden op deze nieuwe taak, maar de nood is hoog, er kan dus niet te lang gewacht worden.

Een volgende vraag is naar de bereidwilligheid in het fonds te investeren. De TLTRo's van de ECB, de landurende leningen met zeer lage rente uitsluitend gericht op het eurozone bedrijfsleven vonden niet veel aftrek. Investeringen in het bedrijfsleven gaan uiterst traag, een gevolg van de verminderde koopkracht en de concurrentie uit emerging economies. Junckers project heeft echter een andere invalshoek. De overheid, in dit geval het Junckers fonds investeert geleend geld in research en development projecten, waardoor extra werkgelegenheid ontstaat die de demand crisis kan verzachten en een impuls geven aan de gehele economie zonder dat de schulden van de lidstaten verder oplopen. Zodra die groei op gang komt kweekt die op zijn beurt meer werkgelegenheid met nog verdere groei zodat de lidstaten hun schuldpercentages kunnen zien slinken en hun schulden dus beter beheersbaar worden en zij tenslotte ook weer kunnen investeren. Dat is het doel waarnaar zij streven. Voor de overleving van de EU een halszaak.