Quantitative Easing          panacee of placebo

 

deel twee

 

Hoe zeer de beurs afhankelijk is van de luimen van de Centrale Banken en hoe de Centrale Banken onderling elkaars stappen volgen en erop reageren blijkt vanmorgen alweer. De beurzen veren op door de mededeling van de FED dat er nog geen rente verhoging komt (waar de Amerikaanse economie naar verlangt) en Zwitserland voert een negatieve rente in voor depositos bij de Centrale Bank volgens sommigen als voorbehoedmiddel op een verwachte eurozone Quantitative Easing, volgens anderen als schild tegen de val van de roebel..

De FED heeft in oktober het maandelijkse opkopen van securities gestaakt. Dat wil niet zeggen dat daarmee onmiddellijk een krimp is gekomen in de geldhoeveelheid. Die zou pas komen als de Fed de door haar gekochte obligaties op de afloopdatum zou verkopen en het vrijkomende geld uit de circulatie zou nemen zoals ze het er eerst in heeft gebracht oftewel het vernietigen. Maar de FED gaat voor dat vrijkomende geld toch weer obligaties aankopen en zo blijft de ruime geldvoorraad in stand.
Japan wil met nog grotere Quantitative Easing de inflatie verhogen, economische groei veroorzaken  en zo de schulden percentagegewijs houdbaarder te maken. Japan was trouwens de eerste om Quantitative Easing te plegen van 2000 tot 2006 zonder veel resultaat.
De ECB is van plan ("expect" vervangen door "intend" in Draghis mededeling) met die QE te beginnen, volgens vele analisten vroeg in 2015.
China heeft kort geleden de rente verlaagd ook als antwoord op de Japanse QE. De jacht op hogere inflatie kan zo tot een (verkapte) currency oorlog worden want de winst voor de QE voerende partij kan het verlies worden voor een of meer andere.
Wat haalt die QE nu eigenlijk uit. Er zijn veel artikelen over geschreven waaruit voornamelijk blijkt dat verschillende economiestromingen er ook verschillend over denken en dat maar weinig duidelijk aantoonbaar is en dat is logisch want je kunt wel mathematisch proberen te sturen en berekenen wat dan zou kunnen  gebeuren maar de economie is een menselijk gebeuren, vandaar dat economen zo vaak het woord "vertrouwen" in de mond nemen.

Na de verkiezingsoverwinning in Japan op 14 december j.l. van de regerende Liberal Democratic Party van eerste minister Shinzo Abe kan de rigoreuze QE, naar hem Abenomics genoemd, op nog grotere voet doorgaan. De toch al enorm omvangrijke QE tot nu toe heeft te weining effect gehad. Vergeet daarbij niet dat op de USA en China na  Japan  de derde  grootste economie in dewereld is. Desondanks is er nauwelijks economische groei geweest terwijl de USA economie en die van China opbloeiden. Twee verloren decennia. Vandaar de Japanse drievoudige aanpak in 2012 toen Abe aan de macht kwam. Het stimuleren van uitgaven, geldverruiming en structurele hervormingen. Bekende slogans. De overheid pompte 84 miljard dollar in de economie, de CB ging haar balans verhogen zodat kapitaal in de economie stroomde en de effectenbeurs juichte.
De verhoging van de btw in april j.l.  van 5% naar 8% deed echter de vraag instorten en het GDP verdorde. Abe stelde daarom de tweede verhoging van de btw in 2015 uit waardoor de fiscale consolidatie weer gevaar loopt.

japanse staatschuld vergeleken met USA, eurozone en VK

 
japans CB balans

Nu wil Abe dat de CB de balans met 15% per jaar laat groeien en de looptijd van de obligatieaankopen verlengt van 7 tot 10 jaar. De beurskoersen gingen met 5% omhoog nadat dit nieuws bekend werd en de yen daalde sterk in waarde (30% tov de euro) waardoor de exportpositie van Japan sterk verbeterde en de vrees ontstaat voor een Aziatische onbalans
japan CB assets

Japan heeft de hoogste staatsschuld in de  wereld, meer dan 2,5 keer de grootte van het GDP.  Dat terwijl het GDP in het tweede kwartaal van 2014 ook nog eens met 7,1% gekrompen is. Dat maakt het herstructureren van de economie des te moeilijker. De verhoging van de btw was juist nodig om die schuld beheersbaar te maken. Nu is de vraag of Abe na zijn verkiezingsoverwinning ook die herstructurering kan doorvoeren. Door de krimpende en verouderende bevolking zal dat geen gemakkelijke opgave zijn.

Wat zegt dit nu over QE? In ieder geval niet dat het gewenste resultaat verzekerd is.

De nieuwe golf QE lijkt wel een kamikaze poging om de economie te redden. Maar wat kan Abe anders doen?

 

de drie series QE FED

Wat  heeft de USA QE bereikt? In ieder geval dat veel mensen op Wall Street er rijk door zijn geworden, volgens de New York Times.
Wat kon de FED doen toen de Lehmancrisi uitbrak.  Haar taak is prijsstabiliteit en minimum werkloosheid garanderen, economische doelen dus maar alleen te bereiken via de financiële markt, rentebepaling en kopen en verkopen van obligaties. Dus haar invloed op de financiële markt is groot en direct   maar die op de economie niet direct. Dat beperkt de effectiviteit ervan.
Er zijn drie reeksen QE geweest

 kaart een

 

Kaart 1 laat de kern zien, de balans. Tot 2008 egaal, tot bij d crisis in 2008 de  FED begon geld te scheppen, eerst om de crisis het hoofd te bieden, daarna om de economie te steunen. Nu zal de balans zo hoog blijven, eerst zal de rente omhoog gaan om het geld schaarser te maken, pas daarna kan de balans verkleind gaan worden.

De QE had twee invalshoeken, credit easing, dat geld pompte in specifieke leenmarkten die problemen hadden en quantitative easing  oftewel gewoon de geldvoorraad vergroten.
Bij de eerste en derde QE werden daarbij daarom  niet alleen overheids obligaties maar ook op hypotheek gebaseerde waardepapieren gekocht.

 

overheid en hypotheek aankopen FED

Door die QE daalden de rentetarieven voor zowel huiseigenaren als grote bedrijven. De opzet was dan ook de geldstroom direct in de in de problemen geraakte huizenmarkt te sturen die de rente voor huizenaankoop deed dalen. Het is een gevaarlijke aanpak want het bevoordeelt een deel van de economie, niet de gehele.
Door die massale aankoop door de FED van staatsobligaties en hypotheek waardepapieren moesten investeerders naar iets anders uitzien, meestal bedrijfsobligaties waardoor de vraag daarnaar steeg en daardoor de prijs ervan ook steeg en de rente die grote bedijven op de obligatiemarkt moesten betalen daalde.
Zowel voor consumenten als voor bedrijven daalden de rentekosten voor leningen tijdens de QE. Maar daartegenover stond dat  de waarde van bijna alle assests een historisch hoogtepunt bereikte met het gevaar voor een bubble.

aandelenmarkt 2004 tot 2014

De aandelen markt is nu weer terug op het niveau van voor de financiële crisis, misschien door de QE te hoog en te snel weer gestegen in vergelijking met het rendement van de bedrijven.

Een van de meest dringende redenen voor het QE programma was de vrees voor deflatie. zoals die in 1930 gebeurde zodat dalende prijzen in een vicieuze cirkel terecht zouden komen en massale werkeloosheid zouden veroorzaken. Dat gevaar leek in 2009 reëel. Dat werd in ieder geval door de QE voorkomen. In 2010 was de verwachting dat dat doel van 2% inflatie in de toekomst binnen bereik lag. Maar desondanks bleven  zowel inflatie als de inflatieverwachting beneden de 2% ondanks de drie rondes QE en de biljoenen dollars die de FED in de economie pompte. Maar aan de andere kant is er ook geen gevaar gekomen voor hyperinflatie zoals sommige economen verwachtten. Wat dat betreft heeft de QE niet zijn doel bereikt. Want  bij een grote schuld en grote werkeloosheid kan een te lage inflatie problematisch zijn en groei tegenhouden.


groei 2004 tot 2014

Het goede nieuws is dat de groei sinds midden 2009 gestaag was. Er waren momenten van gevaar voor een dip in recessie maar die bleef uit. Dat is heel goed mogelijk het resultaat van de politek van de FED geweest, elke keer dat een recessie dreigde kwam de FED met  een volgende QE ronde. Maar de groei ligt  nog steeds beneden wat men noemt de potentiële groei, bij volledige werkglegenheid en fabrieken die werken op volle capaciteit. Het potentiële GDP blijft dus achter.  De groei blijft teleurstellende voor al diegenen die een terugkeer naar de pre-crisis tijd verwachtten. Hetzelfde geld voor de banenmarkt. Er is een gestage groei in de werkgelegenheid  geweest, maar niet buitengewoon. Op het moment is hij beter dan de FED als kernpunt had bepaald.

Er was ook een flinke invloed op de economie van andere landen. De QE droeg aanmerkelijk bij tot de instroom van kapitaal in de Aziatische landen.

Quantitative Easing is dus geen onomstreden ingreep. Economen kunnen geen wiskundige zekerheid verschaffen. Alom wordt aangenomen, zoals ook Draghi stelde, dat het op zich alleen een adempauze verschaft en dat economische hervormingen en aanpassingen een noodzaak zijn. QE is dan alleen een ruggesteun en men moet zich afvragen of het zolang scheppen van zoveel nieuw geld met de risico's van het vormen van bubbles en fictieve waarde daar tegen opweegt. QE gaat er mischien teveel van uit dat het scheppen van nieuw geld ten behoeve van handelsbanken die het dan uit  lenen aan leners zowel de assetwaarde als de consumptie stimuleert waardoor groei ontstaat.
Maar in feite is het waarschijnlijker andersom. Het is juist de vraag naar krediet  die leningen door banken stimuleert en de ontvangers ervan deponeren de opbrengst ervan weer bij banken.
Men leent geen geld omdat het goedkoper is maar omdat men vertrouwen in de economie heeft en het dus aandurft. Volgens sommigen kan QE zelfs dan contraproductief werken. Omdat de assets er zo in prijs door stijgen kan er een vrees ontstaan ze aan te schaffen vooral in een zwakke economie waar baanzekerheid en inkomens vertrouwen juist geringer zijn. En vraag onstaat als gevolg van koopkracht. Zonder koopkracht kan geen enkele economie voortbestaan. En economie is en blijft mensenwerk