Het DR woord

 

De laatste akte in de Griekse tragedie wordt zondag a.s. uitgespeeld. Helaas zal er geen Deus ex Machina op het toneel neerdalen.

 

Ik moet beginnen met te zeggen dat de huidige Griekse eurocrisis  in eerste instantie de schuld van Griekenland zelf is, of liever gezegd van de opeenvolgende regeringen die het land onder valse voorwendsels in de eurozone hebben laten binnensmokkelen en vervolgens de boekhouding zo hebben gemanipuleerd dat het leek of het land het zeer goed deed in de eurozone tot dat dat in 2010 niet meer vol te houden viel.

Maar de EU gaat ook niet vrijuit want die moet hebben geweten wat voor vlees ze in de kuip hadden gezien de Griekse economische en financiële geschiedenis. Maar om politieke redenen moest Griekenland erbij en dus werd een oogje dichtgeknepen met de gevolgen die nu tot maanden en maanden van vruchteloos standpunten uitgewisseld hebben. Want echt onderhandeld is er niet.

We hebben altijd verboden woorden gehad. Waren dat  eerst sexueel beladen woorden, die in onze lossere tijden nu vrijelijks rondgeslingerd worden, of in deze tijd  juist  woorden die een discriminerende betekenis kunnen inhouden.

Maar ook bij de onderhandelingen ter oplossing van de Griekse eurocrisis of liever gezegd wederzijds verworpen voorstellen is er zo'n woord: D...R.... Debt Relief, schuldvermindering.

Alle min of meer neutrale analisten en zelfs het IMF zijn ervan overtuigd zoals blijkt uit hun bijna onder de tafel gehouden rapport: zonder DR valt Griekenland niet te redden. Of het met DR wel zou kunnen ligt aan de randvoorwaarden maar de DR is essentiëel.

Zelfs de meest doortrapte eurofielen zijn  ertoe gekomen toe te geven dat het toelaten van Griekenland in de eurozone een grove fout was. Maar er zijn meer landen die volkomen onterecht in de eurozone terecht zijn gekomen.

Het verschil is dat na het binnenkomen in de eurozone Griekenland een dubbele boekhouding ging voeren, één voor intern gebruik en één voor euro gebruik. Daardoor konden zij een enorme schuldenlast opbouwen door leningen tegen lage rentes. Dat dat lukte binnen die EMU toont hoe slap de controle was op overtredingen van de regels. Maar in die jaren hebben ook Duitsland en Frankrijk de regels zelfs openlijk en ongestraft overtreden door een te groot begrotingstekort. En dat gebeurt nog steeds.

Toen eindelijk in 2010 boven water kwam door de nieuwe regering van Papandreou hoe de situatie in Griekenland werkelijk was bleek dat al veel te laat te zijn. In plaats van een begrotingstekort van zo'n 7% bleek het in werkelijkheid 15,7% te zijn en de staatsschuld in plaats van 113%, toch al onhoudbaar naar 130%,  300 miljard euro. (30 miljard minder dan nu)

Griekenland kon alleen nog maar lenen tegen rentepercentages boven de 10%. Griekenland was failliet.

De keuze was Griekenland echt failliet te laten gaan of te steunen. De EU besloot tot steun ingegeven door de waarschijnlijk reële angst dat de Griekse situatie dramatische gevolgen zou hebben voor de banken die geld aan Griekenland hadden geleend en voor andere zwakke eurolanden. Een strategische beslissing die leidde tot tot nu toe twee bailout pakketten die weer geleid hebben tot de huidige crisis. Beter te zeggen dat de crisis nooit weg is geweest.

Door die bailouts werd de Griekse schuld  voor 80% overgeheveld van de private banken naar EU instellingen (ECB en EFSF=ESM) en het IMF. Zo werden de banken gespaard voor fatale verliezen en omvallen en de belastingbetalers met de schulden opgescheept.

Ga dus er niet van uit dat de bailout bedragen Griekenland ten goede kwamen. Dat is een wijd verspreid misverstand. De schulden bleven namelijk bestaan alleen de schuldeisers waren nu de EU en IMF in plaats van banken. Bruut gezegd was nu de EU de eigenaar van Griekenlands schuld.

In die vijf jaren sinds de eerste bailout en Troika toezicht daalde het BBP met 25%, nam de werkloosheid toe tot 25% en de schuld bereikte (ondanks de haircut waarbij private schuldeisers 80% van hun schuld kwijtraakten) 330 miljard euro nu, minstens 182% van het BBP.

Men kan dus niet stellen dat Griekenland door deze twee bailouts uit de problemen is gekomen. Integendeel, niet alleen BBP en werkloosheid werden rampzalig  maar ook de schuld is van 300 miljard euro in 2010 gestegen tot  330 miljard euro in juli 2015.

Zoals ik al zei, geen enkele euro lidstaat lost echt schulden af. Als de looptijd van een obligatielening voorbij is wordt hij afgelost met het geld van een nieuw afgesloten obligatielening op de kapitaalmarkt. De ECB zorgt ervoor dat de rente op die leningen laag blijft door deze te garanderen (althans dat is de opvatting na de belofte van Draghi de euro kost wat kost te steunen) zodat de zwakke landen tegen rentetarieven kunnen lenen die lager zijn dan zij normaal zouden hebben moeten betalen. Het risiso wordt immers op die manier gespreid over de gehele eurozone en is dus veel lager.

Griekenland heeft sinds 2010 door eigen schuld geen  toegang meer tot de kapitaalmarkt en dus nemen die bailout leningen de plaats in die anders door nieuwe obligatieleningen op de kapitaalmarkt worden genomen om oude schulden af te betalen. Dus door die bailouts verschaft door de EU krijgt de EU weer het geld terug van vorige bailout leningen. Dus van de ene broekzak naar de andere oftewel vestzak broekzak zoals ze zeiden in de tijd dat heren nog vesten droegen. Voor Griekenland maakt het in feite niets uit. Populair gezegd wordt de ene bailout door de andere terugbetaald.

 

Dat blijkt uit de schulden:

EFSF (ESM)                       131

ECB                            27

Eurozone geovernments      53

IMF                            22

 

totaal                                       233

 

TB                              15

Private                                 34

 

totaal                                    49

 

eindtotaal                    282   eind 2014

 

Maar de bijkomende voorwaarden bedoeld om Griekenland er boven op te brengen doen zoals te zien valt juist het tegenovergestelde.

De Griekse schuld is onhoudbaar. Maar het is dezelfde schuld die Griekenland had in 2010, 300 miljard euros. Ook toen onhoudbaar. Met dit verschil, de schuld is elk jaar nog verder toegenomen. Nu, juli 2015 staat hij al op 330 miljard euro.

Want  sindsdien is elk jaar de schuld toegenomen met het percentage begrotingstekort zoals bij alle andere euro lidstaten. Want elk jaar geeft elke lidstaat meer uit dan er binnenkomt. Bij Griekenland is sinds 2010 mede dankzij de bailout voorwaarden die de binnenlandse koopkracht en consumptie deden kelderen  het begrotingstekort extreem hoog geweest en dus de schuld extra sterk toegenomen. Zie onderstaande table.

 

 

Zoals ik al zei, Griekenland heeft de keus tussen aanvaarden van EU voorwaarden en een bailout waar het niets mee opschiet en in de eurozone blijven of, zoals het er nu voorstaat, deze voorwaarden niet accepteren en door de EU uit de eurozone te worden gezet en failliet gaan.

Want het is overduidelijk dat geen enkel voorstel van Tsipras waarin schuldverlichting wordt gevraagd zal worden aangenomen.

En elk ander aanbod van de EU zal geen schuldvermindering bevatten, alleen nog strengere voorwaarden die volgens de Grieken de economie nog verder  zullen doen instorten en dus voor Tsipras onaanvaardbaar zijn.

 

Pragmatisch bezien heeft Griekenland bij accepteren geen enkele kans op herstel (behalve voor de rekenmeesters die altijd prognoses kunnen vervaardigen die groei voorspellen) gezien de achteruitgang sinds 2010 onder minder stringente voorwaarden.

Bij failliet gaan, eigen munt herinvoeren en devalueren en schuldsanering en heel misschien steun van het IMF of steun vanuit andere bronnen, maar vooral vanuit eigen kracht op voorwaarde van diep ingrijpende hervormingen van verstikkende bureaucratie, betere belasting inning, bestrijding corruptie kan Griekenland het iets beter krijgen dan nu. Maar als dat niet lukt gaat het nog erger mis. Maar dan hebben ze in ieder geval hun eigen lot in eigen hand. En de nieuwe regering lijkt de wil te hebben.

 

Het is vrijwel onmogelijk dat er een goede oplossing komt. Voor mij is het de vraag wie de knoop durft door te hakken. Wie het ook doet kan altijd de andere partij de schuld geven. Zo is de politiek. Het is zinloos want van het eerste begin in 2000  af aan was Griekenland kansloos. Hopelijk is het de uitzondering want het verdere verloop voor de euro moet nog blijken. De gehele afhandeling van de crisis verdient geen schoonheidsprijs en leek meer op een struggle for survival niet alleen voor Griekenland. Want schuldverlichting is niet alleen onbespreekbaar maar ook ondoenlijk gezien de financiële situatie van de lidstaten. De Griekse schulden zullen nog verborgen blijven in de boekhouding van de ESM en ECB en niet direct de lidstaten raken. Maar ze blijven bestaan als een lastig zoemend insect.