bailing out with a leaking bucket

oftewel dweilen met de kraan open

 

overpeinzingen of angstige voorgevoelens?
 

 De voorbereidingen voor het begin van de onderhandelingen over een nieuwe bailout voor Griekenland, de derde, kunnen  nu snel in volle gang zijn na het fiat van de Bundestag.

Eigenlijk zijn de voorwaarden en de belofte eraan te voldoen al opgelegd en afgelegd.

De enige horde wat dat betreft is het invullen van de details. Dat zal wel vele voeten in de aarde hebben waarbij de eurozone ongetwijfeld het onderste uit de kan wil hebben en Griekenland zo langzaam mogelijk schenkt.

Maar hun inbreng is schijn. De eurozone dicteert. Ik zeg met opzet eurozone en Griekenland alsof dat er niet bijhoort. Dat klopt ook voor deze onderhandelingen.

Bovendien ligt over alles heen de schaduw van Duitsland dat met uiterste tegenzin geld ter beschikking wil stellen. Wir haben schon so viel gegeben.

En onze Rutte staat bekend als een havik want hij had geen cent meer beloofd en nu wordt het toch weer vele miljarden.

De tegenstelling, euphemistisch  gezegd het verschil,  tussen de noordelijke landen en de zuidelijke (inclusief Frankrijk), het verschil tussen geven en nemen, tussen austerity en flexibiliteit, tussen schuldkwijtschelding en tot de laatste cent terug geeft aan hoe weinig eenheid in denken de eurozone toont.

 

Daar komt het verboden woord "schuld kwijtschelding" weer opdoemen. Voor Duitsland niet bespreekbaar,  dat zich daarbij verschuilt achter het directe hulp verbod van het verdrag van Lissabon, daarbij vergetend dat dat het eerste verbod was dat in 2010 werd genegeerd door de eerste bailout.

Maar de EU is meester is het flexibel interpreteren van verdragen en politieke overeenkomsten (bijvoorbeeld het weer van stal halen van EFSM om 7 miljard op te duiken voor Griekenland). De 7 miljard die nodig zijn om de vervallen en vervallende leningen van IMF en ECB af te betalen. Nieuwe lening dus om oude af te betalen. Totale schuld van Griekenland blijft dus gelijk.

Er is een frontlinie ontstaan bij die  haircut, gedeeltelijke kwijtschelding van Griekse schuld, de tweede wel te verstaan. De eerste was door de niet publieke crediteuren, deze zou nu zijn door de publieke crediteuren. Aan de ene zijde van de linie staat de EU aan de andere zijde alle andere partijen in de wereld. De EU wil niet van schuld kwijtschelding horen, maar zelfs de ECB vindt de derde bailout  zonder "debt relief " onuitvoorbaar.

Het IMF ook en kan zelfs niet aan een nieuwe bailout medewerken als er geen schuldverlichting inzit. Dat zou tegen hun interne policy zijn.

Het is ook nog eens zo dat als Griekenland uit de euro stapt, failliet, gaat, drachme weer invoert men wel naar de schuld kan fluiten. Want dat geld is dan echt weg.

En menig analist denkt dat als Griekenland al een mogelijke exit had voorbereid door met een vooruitziende blik alvast  te zorgen voor eigen munt achter de hand in plaats van de euro en die had kunnen gebruiken om hun banken open te houden met die tijdelijke of permanente nieuwe munt en er dus niet die financiële chaos met bankensluiting en 60 euro maximum opname was geweest Griekenland in een heel wat betere onderhandelingspositie was geweest dan nu en dat een ordelijk uittreden volgens het IMF handboek, devaluatie, schuldsanering, structurele hervormingen een alternatief zou zijn geweest dat er nu door die chaos niet was.

 

Maar gedane zaken nemen geen keer.

Maar dat de Griekse schuld van 330 miljard en meer dan 195% van het BBP (volgens WDC) vostrekt onhoudbaar is en Griekenland zonder soelaas ten onder zal gaan, bailout of niet is wel zeker.

 

Nu hanteert de EU vaak de politiek van nu vermijden en naar de toekomst schuiven.

Wat nu is is over dertig jaar misschien anders.

En het IMF heeft al aangegeven dat een moratorium van dertig jaar, d.w.z. geen terugbetalingen van die 330 miljard euro gedurende dertig jaar en in die dertig jaar een uiterst lage rente erover betalen voor hen ook aanvaardbaar zou zijn.

Het idee is dat Griekenland dan met al die keiharde opgelegde voorwaarden in die jaren een primair begrotingsoverschot van 3,5% boekt. Dan kan juist door die keiharde voorwaarden.

Griekenland geeft dus al die tijd minder uit dan er binnenkomt zonder rekening  te houden met die laten we zeggen 1% rente. Over twee jaren moeten die 3,5% bereikt zijn.

De gedachte achter die 3,5%  primair overschot is dat Griekenland dan geen extra geld, geen verdere leningen door de EU of IFM of hoe dan ook nodig heeft en zichzelf kan bedruipen. Want anders zou die toch al onhoudbare schuld nog verder oplopen.

Het typische, of misschien tragische, is  dat het IMF zelf ernstige twijfels heeft over deze prognoses van de EU en zelf een ongunstiger scenario heeft opgesteld over het verloop van de schuld/BBP verhouding in de komende jaren en de groei.

Griekenland moet in die dertig jaar dus een sterke economische groei gaan vertonen, de overheidsbestedingen moeten 3,5% minder worden dan de overheids inkomsten.  

Na dertig jaar is de schuld door dat veel hogere  BBP als  percentage schuld/BBP sterk teruggelopen en dus houdbaar geworden.  Griekenland heeft daardoor dan weer toegang tot de kapitaalmarkt tegen redelijke rentetarieven en iedereen krijgt zijn geld tot de laatste cent terug. 

Iedereen tevreden.

 

Ik heb zelf twee twijfels.

Allereerst is zo'n behoorlijk hoog  primair overschot gedurende zo'n lange tijd hoogst onwaarschijnlijk. Ook het IMF twijfelt daar aan.

Ten tweede is het even onwaarschijnlijk dat een land met een traditie van op elkaar volgende devaluaties,  verstikkende bureaucratie, vriendjespolitiek, gebrekkige industrie en 25% teruggang BBP onder de tweede bailout nu in één klap zou veranderen in een tweede Duitsland, gedisciplineerd, regels respecterend en met een internationaal gewild assortiment geproduceerde goederen. Want Duitsland is het enige euroland met een primair overschot van 2,5%, zelfs nog 1% minder dan van Griekenland geeist wordt.

Ik heb sterk de indruk dat de parameters zijn aangepast aan het beoogde resultaat.

Dat wil zeggen men wil die 3,5% en berekent daarna wat er dan met groei en overheidsinkomsten/uitgaven moet gebeuren.  De benodigde cijfers daarvoor worden vervolgens ingevuld. Mathematisch economisch kloppend.

De volgende vraag is wat er gebeurt in die tijd als die 3,5% niet bereikt worden.

De enige oplossing is dan de voorwaarden verscherpen.

Want de Troika, de Instituten, moeten ervoor zorgen dat die parameters nodig om die 3,5% te bereiken ook werkelijk de juiste waarden bevatten.

Want verzwaren van de lasten is verhogen overheidsinkomsten, verlagen overheidsuitgaven is snijden in de publieke uitgaven, dat zijn mathematische ingrepen. Dat doordoor de bevolking lijdt en de koopkracht verder daalt en dus de economie verder inzakt, zoals sinds 2012 is gebeurd, telt dan niet. Het kan.

Maar het vergroten van het BBP, de groei van de economie is niet mathematisch te bepalen. Dat zijn schattingen. Dat is menselijk werk. Dat hangt af van de producten, de prijs, de vraag uit het buitenland. Dat het BBP wel zal dalen  door hogere lasten voor burgers en bedrijven wordt dan maar buiten beschouwing gelaten.

En dat alles moet dertig jaar lang plaats vinden. Want de bailout periode is drie jaar maar de 3,5% periode niet. Het programma loopt door. En een vierde bailout is uitgesloten (net zoals een derde, herinner ik me).
 

Er is een andere mogelijkheid die me doet huiveren vanwege de implicaties.

Een crisis in de eurozone wordt meestal gevolgd door een oproep tot meer integratie,  in dit geval door een nota van de vijf presidenten en door de ECB die oproepen tot  meer fiscale integratie.

Dat wil zeggen Probleem oplossing door Probleem verschuiving.

Want een fiscale unie betekent geldstromen naar regios (nu nog lidstaten) waar dat nodig is. Een transfer unie.

Op die wijze wordt het probleem van achterstand versluierd maar niet opgelost.

 Tot nu toe is de politiek in de eurozone steeds geweest dat alle lidstaten aan dezelfde voorwaarden moesten voldoen door innnovatie en hervorming.

Dat principe wordt dan losgelaten met de erkening dat er verschillen in potentie zijn en dat die via allocatie van middelen moeten worden gecompenseerd. Het compenseer principe.

Het grootste risico daarbij  is het achteroverleunen en niet hervormen en innoveren.

We zien dat nu al bij sommige lidstaten en binnen de lidstaten in hun regios hoewel daar een centraal politiek toezicht is.

Bij een fiscale unie zonder dat politieke toezicht zal die neiging nog veel sterker zijn.

Het is niet verwonderlijk dat die wens tot fiscale integratie juist wel leeft bij de lidstaten die een achterstand positie innemen en niet bij de sterke landen. De noord zuid divide.

 Denk eens in wat zo'n fiscale integratie zou betekenen in het geval van Griekenland waarbij naar ik meen de grote meerderheid van de analisten heel grote twijfels heeft aan de degelijkheid en uitvoerbaarheid van deze bailout opzet.

Als daar de doelstellingen niet gehaald worden en een vierde bailout uitgesloten is dan zijn er maar twee opties: Griekenland krijgt een orderlijke exit of Griekenlands tekort wordt gecompenseerd via jaarlijkse geldstromen naar Griekenland door de fiscale unie mogelijk gemaakt.

Houd in gedachten dat het  IMF dat nadrukkelijk noemt in haar laatste DSA, debt sustainability Analysis als een realistisch alternatief.

 

Maar Griekenland is slechts één van de lidstaten, zij het de ernstigste, met een onhoudbare staatsschuld. Op een enkel land na voldoet geen enkele lidstaat zelfs aan de toelatingsvoorwaarden van 3% en 60%.

In zo'n geval zou een fiscale unie kunnen betekenen dat die lidstaten die nog overeind staan leeggezogen zouden worden door de andere tot een algemene malaise is ontstaan. 

Vergeet daarbij ook niet dat internationaal de eurozone al een feitelijke devaluatie van 1.39 dollar naar 1,05 dollar heeft doorstaan ,  een waardevermindering dus een verarming van 25%. Tegenover de reservemunt van de wereld waarin zich de meeste handel afspeelt. Is onze export naar dollars omgerekend zo snel gegroeid?

 

zie hier de daling van de euro sinds 2014

Als laatste.

Tot mijn stomme verbazing las ik vanochtend  dat onze minister Dijsselbloem van mening is dat het leven in Griekenland goedkoper kan worden bijvoorbeeld omdat door het openbreken van beroepen medicijnen goedkoper zullen worden.

Ik kan  niet geloven dat hij dat echt gezegd kan hebben over een land waar de BTW net met 10% is verhoogd.

 

Of mag dat niet meegerekend worden.