Annus Mirabilis  drie

Vrienden vragen me, waarom doe je dat allemaal. Ga genieten van je pensioen. Maar ik ben er door gegrepen, voor mij is het geworden voor mijzelf een soort deel geschiedenis te schrijven van dit grote experiment zonder echt partij te moeten kiezen. Want dat moeten politici en media.

Het Europese politieke landschap heeft zich sinds het jaar 2000 behoorlijk gewijzigd. Het kenmerk is de verwijdering tussen politieke elite en de man in the street, die eens in de zoveel jaren zijn stem mag uitbrengen en daarna moet afwachten wat er  uit komt maar nu zijn ontevredenheid daarover steeds duidelijker in zijn stemgedrag laat blijken. Wegkijken kan niet meer. De druk op de ketel wordt verkiezing na verkiezing opgevoerd. In de kiem smoren geeft respijt maar geen oplossing. Waardoor is die ontevredenheid ontstaan.

Verder van waar we gebleven waren.

  

Griekenland was dus door het jarenlange creatieve boekhouden het snelst onder water gegaan bij de Lehman crisis en is sindsdien  niet meer boven gekomen, ook niet na een tweede bailout met nog stengere voorwaarden en een haircut van de schulden en is nu in de derde fase met een derde bailout met opnieuw strengere voorwaarden na een mislukte ontsnappingspoging.

Portugal, Ierland en Spanje volgden, Spanje ontsnapte aan de gevreesde Troika die toeziet op de uitvoering van de voorwaarden met een 40 miljard euro  lening om de wankele banken overeind te houden,  en Cyprus was een nakomertje in de reeks.

In alle eurolanden waren de staatsschulden inmiddels na 2008 uit de pan gerezen om de schade door het uiterst infectueuse  Lehman schandaal te boven te komen door meer en meer te lenen tegen lage rente.

Bij de bailout staten kwamen  de geleende bailout gelden nog eens bovenop die al veel te hoge schulden.

In de gehele eurozone is de staatsschuld boven de 95% gestegen, ondanks een boekhoudkundige wijziging in de berekening van het Bruto Binnenlands Product waardoor het enkele procenten daalde.

Maar in euros uitgedrukt stijgt de staatsschuld steeds hoger.

De staatsschuld in de eurozone behoort tot de globale top. Niet iets om blij mee te zijn.

Door de ingrepen van de Europese Centrale Bank met zijn Quantitative Easing en zeer lage en zelfs voor de bankrate negatieve rentetarieven bleven die schulden toch betaalbaar en kon zelfs uiterst goedkoop bijgeleend worden.  Niet alleen door de eurozone staten maar door iedereen.

Bovendien daalde de koers van de euro van een top van 1.39 dollar naar 1,09 dollar waardoor de export positie van de eurolanden in theorie zeer gunstig  werd.

Een ook positief verschijnsel daarbij was de instorting van de olie en grondstoffenprijzen.

Daardoor werd de door de lage eurokoers duurdere import toch niet duurder in euros uitgedrukt en dus  bleef de binnenlandse koopkracht op peil en de inflatie laag.

Voor de consument een voordeel maar voor de schatkist een groot nadeel want hoe hoger de inflatie hoe lager de intrinsieke waarde van de staatsschuld die immers jaarlijks afneemt met het inflatie percentage.

Ik persoonlijk ben van mening dat dat de enige ware reden is waarom de centrale banken, tot nu toe tevergeefs, achter die zo gewenste 2% inflatie aan jagen. De intrinsieke waarde van de staatsschuld te verlagen.

Deze ingrepen zouden hebben moeten leiden tot een grote toename van de export voor de zwakkere eurolanden voor wie de euro eerst te duur was maar nu redelijk.

Het zijn echter de sterke landen, Duitsland en Nederland die daar het meest van profiteren en de toename van het eurozone GDP (BBP) is te gering zeker als in dollars in plaats van in euros wordt gerekend.

De eurozone is ook afhankelijk voor zijn groei van de buitenwereld en daar dalen de prognoses gestaag.

Zeker nu de FED de bankrente iets verhoogd heeft en de rente op dollarleningen dus stijgt heeft dat op de toch al kwakkelende Emerging Markets een ongunstige uitwerking.

Gezien de hoge staatsschulden en de te geringe groei ondanks de devaluatie (waardevermindering) van de euro is de economische toestand van de eurozone dus niet positief. Veel meer schuld kan niet gemaakt worden en om die te hoge schuld betaalbaar te houden moet de ECB de rente laag blijven houden en moet staatsobligaties op blijven kopen en dus steeds geld bij blijven drukken.

Er gaan nu geruchten  en die worden steeds sterker dat sommige eurolanden zelf geld zijn gaan bijdrukken. Vooral in Duitsland wekt dat veel argwaan. In dat geval zou de ECB dat moeten weten en ingrijpen want alleen de ECB heeft de monetaire politiek, dus ook het scheppen van nieuw geld in handen. De reacties van Draghi zijn erg ontwijkend. Duitsland kennende zal dat land het naadje van de kous willen weten. Want dat geld, als het waar zou zijn, kan in alle landen worden uitgegeven. Het zou dus zelf financiering zijn ten koste van de andere landen.

Duitsland heeft al die jaren gestreefd naar een Europese Unie op Duits model. Dat geldt ook voor de eurozone.

Het land krijgt daarmee veel kritiek te verduren maar in de migranten crisis lijkt het er inderdaad verdacht veel op dat Mw Merkel de lakens uitdeelt en de andere lidstaten zich daar aan moeten passen.

Maar Duitsland heeft ook veel moeten incasseren want als mijn bronnen juist zijn was het Duitsland dat die no-bail-out clausule in het verdrag van Lissabon wilde en de directe hulp aan Griekenland en dus het overrulen van het verdrag moest slikken.

Het was ook Duitsland dat het ESM, het European Stability Mechanism, dat beter het anti-failliet-fonds had kunnen heten moest slikken zij het dat zij er toch een veto vinger in de pap konden eisen.

Duitsland is mordicus tegen de Qantitative Easing die zij bovendien als verkapte staatsteun zien en tegen de lage rente politiek van de ECB maar moet het handenwringend toestaan.

Duitsland verzet zich tegen het voornemen de bankgaranties eurozone breed te maken zodat Duitse belastingbetalers garant zouden moeten staan voor Italiaanse spaarders, terwijl Duitsland en in feite ook Italië geen enkel inzicht hebben hoe de Italiaanse banken investeren. Ook niet veel vertrouwen blijkbaar in het toezicht dat de ECB daarop moet houden.

Duitsland is ook fel tegen de Franse (en het zuidelijk blok) plannen voor een financieel eurozone parlement en financieel minister en begroting en later eurozone belastinginning met als gevolg reguliere geldstromen van sterk naar zwak, lees noord naar zuid.

Duitsland is ook het land dat het meest moet bijdragen aan de ondersteuning van de rest van de eurozone. Het is de economische motor van de eurozone.

Maar ondank is 's werelds loon. Want Duitsland krijgt ook het verwijt dat zijn voorspoed ten koste van de andere landen gaat

Maar ondanks al die voor Duitsland negatieve effecten is de Duitse wens naar het bij elkaar houden van eurozone en Europese Unie zo enorm groot dat ze het allemaal slikken al is het allang geen Europa meer volgens Duits model.

Duitsland leeft nog steeds met  de angst dat bij een uiteenvallen van de EU en eurozone de oude Europese rivaliteit weer de kop zou opsteken en zelfs tot een oorlog zou kunnen leiden.

Maar die rivaliteit zien we juist door de EU nu weer opkomen.

En het laatste Duitse bolwerk, de zuinigheid en vlijt, de austerity door de eurozone omhelst in de verdragen en in het Stability and Growth Pact met latere xpacks is nooit een succes geweest. Want als de eurozone vandaag zou worden ingesteld met dezelfde toelatingseisen van 3% begrotingstekort en 60% staatsschuld dan zou vrijwel geen enkele huidige lidstaat aan die voorwaarden voldoen en toegelaten worden. Geen lidstaat heeft zich ondanks steeds nieuwe afspraken er aan gehouden.

Nu staat zelfs dat theoretische bolwerk, de essentie van het bestaansrecht van de eurozone op scherp. De werkelijkheid en het veranderde politieke landschap in de EU en eurozone hebben het concept achterhaald.

Het probleem is dat er geen alternatief is want de schulden zijn te hoog om een nieuw begin mogelijk te maken. Schulden die zo hoog zijn gestegen omdat de landen zich niet aan de regels hielden of konden houden.

Austerity tegenover flexibiliteit beperkt door de schuldenlast die nu alleen kunstmatig in toom gehouden wordt door een ECB die geld schept en de rente laag houdt en de euro laat devalueren.

Het geheel is een artificiële constructie geworden die alleen met kunst en vliegwerk overeind wordt gehouden. Maar geldverruiming en renteverlagingen tot in het negatieve kan niet ongestraft en onbeperkt doorgaan.

volgende keer het nieuwe politieke toneel.