Als onkruid eenmaal aan het groeien slaat

 

Griekenland  blijft de gemoederen bezig houden. Alsof er geen Oekraine, Chinese afnemende inflatie, Zweedse verhoging van de negatieve rente, steeds toenemende vrees voor een mislukking van de Japanse Quantitative Easing tsunami bestaan.

De eerste krachtmetingen zijn achter de rug, de Griekse regering heeft het vertrouwen van het parlement verkregen en de eerste confrontatie met de Dijselbloem equipe is achter de rug.

Dat er geen gezamenlijke slotverklaring kwam was te verwachten, zeventien leden in de ene egelstelling, de achtiende in de andere.

Beide met een onwrikbare logica, de zeventien met de onaantastbaarheid van een programma, de achtiende met de sociale en economische rampspoed die dat juist  voor de bevolking veroorzaakt heeft en niet meer aanvaardbaar blijkt te zijn na de verkiezingsuitslag.

Maar dat onaantastbare  programma loopt eind februari af.

Zeventien willen het verlengen en door verdere leningen de Griekse schuldenberg en dus de afhankelijkheid  van Griekenland van het ESM nog verhogen. Met de daaraan verbonden  voorwaarden.

Griekenland wil dat niet. Het wil een overbruggingskrediet en op eigen benen staan. Weg van de Troika en de ESM voorwaarden. Of die eigen benen krachtig genoeg zullen zijn willen zij zelf bewijzen. Maar de huidige weg leidt alleen tot meer verpaupering. De keus is dus niet moeilijk.

Dat overbruggingskrediet is een krachtig argument van de eurozone. Zonder die overbrugging tot Griekenland naar eigen berekeningen weer voor zichzelf kan zorgen gaat het failliet.

Maar Griekenland heeft een even krachtig argument. Als het failliet gaat moet het de eurozone verlaten. Hoewel Duitsland daartoe bereid lijkt geldt dat niet voor Brussel. Al heeft de tafel achtien poten, als er één wordt afgezaagd kan dat ook met andere gebeuren. Vooral omdat sommige daarvan  eveneens wankel zijn.

Bovendien moet dan de Griekse schuldenberg geregeld worden. Bij een faillissement  bloeden de crediteuren. En dat zijn ook de toch al tot over de oren in de schuld zittende zwakkere landen waarvan vijf met een schuldpercentage van meer dan 100% van het BBP. Beter dat over dertig of vijftig jaar te doen.

Ik heb al meer betoogd dat het verdrag van Lissabon de kiem van financiële risico's met zich meedraagt. Lees het verdrag en het is er een van voortdurende vooruitgang. De enige clausule die van voorzichtigheid getuigt is de no bailout clausule. En zoals we weten was dat de eerste die genegeerd werd.

Een van die risico's is het negeren van het feit dat een land failliet kan gaan.

Het ESM omzeilde die nobailout clausule. Maar in dat ESM  is ook een grens ingebouwd. Bailouts waren uitsluitend voor het oplossen van liquiditeitsproblemen, niet voor solvabiliteitsproblemen, m.a.w. voor een faillissement.

Het gevolg van het negeren van dat verschil blijkt nu bij Griekenland. Daar was duidelijk sprake van een solvabiliteitsprobleem. Griekenland was technisch failliet. Daarin voorzag het verdrag niet. Met de gevolgen die wij nu ondervinden

In het Franse l'Echo verscheen een artikel dat dit probleem onderschrijft.

Binnen het IMF waren bij het bespreken van de steun aan Griekenland in 2010 al stemmen  die waarschuwden voor de te grote gestrengheid van de voorwaarden aan een land waarvan iedereeen wist dat het insolvabel was.

De nieuwe minister van financiën Varoufakis heeft dat in een interview bij de BBC uiteengezet: "In Giekenland is de kwestie van de onhoudbaarheid van de schuld behandeld als een liquiditeitsprobleem"

Die behandeling in 2010, een schoktherapie om de economie weer op gang te brengen, heeft het tegenovergestelde bereikt.

Griekenland en de eurozone zitten  nu met de gevolgen van een therapeutisch programma waarvan dus in 2010 al gezegd werd dat men wist dat het onmogelijk zijn werk kon doen.

Het IMF heeft er desondanks aan meegewerkt om het gevaar af te wenden van besmetting van andere lidstaten. Maar de statuten van het IMF moesten daarvoor omgebogen worden omdat die hulp aan een  insolvabel land verboden.

Het onkruid was zo dus breed uitgezaaid.

In October 2012 heeft het IFM achteraf nog toegegeven dat het daarnaast ook de gevolgen van het austerity regime in de andere lidstaten had onderschat.

Blanchard heeft in het jaarverslag erkend dat de negatieve factoren voor de budgetaire opschoning veel sterker waren dan berekend.

In de FT van 25 januari stelt Moghadam, de vroegere directeur Europa van het IMF dat de van Griekenland geëiste 4,5% primair surplus in 2016 de sociale cohesie zou bedreigen en daarmee alle kansen voor een opleving van de economie. Hij stelde een kwijtschelding van 50% van de Griekse schuld voor.

Het zal duidelijk zijn dat deze uitspraken van het IMF een steun in de rug zijn voor Tsipras bij zijn onderhandelingen met de Dijsselbloem groep.

Vooral voor  Duitsland is deze ontwikkeling een moeilijk te verteren zaak. De macht van Duitsland in de eurozone is de laatste jaren al danig verzwakt. Bailouts door het ESM, de voorlopige opinie van het Europees hof over OMT en dus QE,  het toerbeurt stemrecht bij de ECB beslissingen  hebben de beslissende greep van Duitsland op de financiële gang van zaken in de eurozone vrijwel te niet gedaan hoewel het wel het merendeel van de financiën moet bijdragen.

Loslaten van de austerity politiek, de Duitste aanpak in de eurozone,  zou voor Duitsland wel eens onverteerbaar kunnen zijn. Dat blijkt ook uit de opstelling van Schauble die geen enkele toezegging wil doen. Te meer zo omdat toezeggingen om de voorwaarden  van bailouts te verzachten zeker besmettelijk zullen zijn.

Misschien verklaart dat ook de opstelling van Duitsland voor het accepteren van een Grexit.

Voor de minder arme lidstaten zou het loslaten van de austerity politiek met daaraan verbonden condities de onvermijdelijke noodzaak met zich meebrengen fondsen naar armere lidstaten te laten vloeien om hun faillissement te voorkomen, zonder daar voorwaarden aan te kunnen stellen. Wat Draghi ook waarschijnlijk voor ogen staat. Een fiscale unie zonder waarborgen.

 

De komende maanden zullen misschien wel beslissend zijn voor een nieuw soort eurozone of zelfs geen eurozone. Ideologie contra zakelijkheid zal het eindspel zijn.