Europese Unie 

Echte Democratie of  Surrogaat

een poging iets heel complex te begrijpen

Gisteren hield ik me bezig met de verdere ontwikkeling van de eurozone en de Europese Unie. Mijn conclusie was dat de EU achterstevoren werkt en zo situaties schept waarvoor de bestaansvoorwaarden nog moeten worden vastgesteld en verwezenlijkt. Het paard achter de wagen.

Daarbij is een van de kenmerken dat steeds wanneer de zaken goed fout lopen er een ad hoc oplossing moet worden geschapen. Vaak is daar een creatieve uitleg van de Verdragen waarop de Europese Unie berust voor noodzakelijk en verdwijnt er meer zeggenschap naar Brussel.

Zo is voor de onderdehand beruchte Griekse bailout in 2010 het verbod op directe financiële onderlinge hulp aan de kant gezet door het hanteren van een clausule over een plotselinge noodsituatie die niet te voorzien was en niet de schuld van het slachtoffer ervan was. Wat de Engelsen an Act of God en wij Force Majeure noemen, overmacht. 

Griekenland voldeed absoluut niet aan die voorwaarden want het  had gewoonweg de zaak vanaf 2001 tot  2009 bedrogen.

Het gevolg was dat één van de principes van de Verdragen, het ophouden van de eigen broek, voor goed aan de kant werd gezet en er een totaal nieuwe eurozone werd geschapen waarin onderlinge hulp niet meer verboden kon zijn. Als er één schaap over de dam is...

Om toch de schijn van het verdrag te redden werd het ESM in leven geroepen zodat het geen directe financiële steun onderling was maar via een tussenpersoon, dus indirect plaatsvond en dat was niet in de Verdragen verboden. Maar waardoor de nationale parlementen (op een enkele na) buiten spel werden gezet.

Overigens werd dit wel door alle parlementen van de eurozone goedgekeurd.

Maar via welke weg is dat ESM tot stand gekomen?

Dan komen we op het mysterieuze pad van de besluitvorming van de  Europese Unie. Want weliswaar wordt in de verdragen de verdeling van de macht tussen Europese Unie en de lidstaten (vaak multi-interpretabel) uit de doeken gedaan maar de uitwerking van die macht berust bij de Instituten van de Europese Unie. Voor het gemak Brussel genoemd en die uitwerking wordt over ons uitgestrooid in de vorm van, om een officiële EU taal te gebruiken neem ik de Engelse termen, regulations, directives, decisions, recommendations.

Regulations gelden bindend voor alle lidstaten, directives gelden voor de aangesproken lidstaat/lidstaten  die dan zelf  mag/mogen bepalen hoe deze in te voeren en uit te voeren, een decision geldt alleen voor de betrokkene en recommendations zijn aanbevelingen en vrijblijvend.

Maar wie zijn diegenen die verantwoordelijk zijn voor deze vier soorten uit Brussel komende wetten en voorschriften.

De European Council, de Council (of Ministers), de Commission, het Europees Parlement.

Allereerst de European Council, het hoogste orgaan,  die bestaat uit de regeringsleiders van de lidstaten. Hun beslissingen zijn unaniem. Zij geven de politieke lijnen en prioriteiten aan maar houden zich niet bezig met de actuele wetgeving.

Dat is de officiële situatie. In de praktijk, zoals nu te zien is bij de vluchtelingen crisis vatten zij hun mandaat breder op.

In plaats van een keer per zes maanden, zoals in de verdragen vermeld, komen zij geregeld bij elkaar als er een crisis situatie dreigt. Als uit de besprekingen zoals nu, over de vluchtelingen crisis, blijkt dat er geen overeenstemming is over het te voeren beleid of zelfs over concrete zaken zoals een verdeling van de vluchtelingen over de lidstaten. Vaak voeren zij informeel overleg.

Omdat unanimiteit voor een besluit vereist is kan dat of een blokkering of een vertraging van besluitvorming tengevolge hebben.

De ware macht in de Europese Unie en dus ook in de eurozone berust derhalve bij deze European Council, de Raad van Regeringsleiders.

De Council (Raad van Ministers) heeft de wetgevende macht in de EU in handen maar kan  die delegeren aan de Commissie en beide kunnen in feite wetsvoorstellen en wetten maken. Een scherp onderscheid tussen wetgeven en uitvoeren wordt niet gemaakt. Dat heeft nu geleid tot het voorstel van Duitse Minister van Financiën, de heer Schaüble, om de Commissie alleen de politieke taak te laten behouden, de wetgeving dus wat de eurozone betreft, en de controlerende taak op de uitvoering over te hevelen naar een daartoe te benoemen functionaris.

De teksten van de voorstellen worden door de Commissie gemaakt en voorgelegd aan de Raad van (betrokken) Ministers van de lidstaten voor evaluatie en commentaar en daarna voor aanvaarden of afkeuring aan het Europees parlement.

De Commissie bestaat uit een vertegenwoordiger uit elke lidstaat.

Het stemmen in de Council vindt plaats met een gekwalificeerde meerderheid.

- 55% meerderheid van de lidstaten bij een aanwezigheid van tenminste 15 lidstaten bij een voorstel van de Commissie of Hoog Vertegenwoordiger.

-in andere gevallen 72% die een meerderheid van minimaal 65% van de bevolkingsgrootte vertegenwoordigt.

Er zijn ook gevallen waarin unanimiteit wordt vereist.

Het parlement keurt de wetsvoorstellen goed of af.

Wij moeten natuurlijk niet de aanzienlijke  macht vergeten van de Europese Unie functionarissen, ambtenaren in Brussel die de inhoud, uitwerking, gevolgen en reikwijdte van de wetsvoorstellen voor de Council en het Parlement moeten voorbereiden daarbij bijgestaan of gehinderd door een leger van lobbyisten die de belangen van hun achterban zo trachten te behartigen.

Het grote verschil met een gewone parlementaire democratie is dat er in dat geval sprake van een regering is die in normale gevallen op een politieke meerderheid in het parlement steunt en daardoor een te voren goedgekeurd politiek bepaald regeringsprogramma kan uitvoeren zonder beperkingen van onderwerpen en waar alleen het parlement stemrecht heeft.

In de EU is dat niet het geval. Tussen Commissie en Parlement is er geen politieke band, het parlement bepaalt slechts of de commissieleden geschikt zijn voor hun  taak.

Het  EU parlement zelf bestaat in eerste instantie uit door de bevolking van hun  thuisland gekozen vertegenwoordigers van dat land die zich in het parlement bundelen tot fracties van gelijkgezinde politieke kleur. Zo zitten VVD en D66, in Nederland respectievelijk regeringspartij en oppositie partij in het EU parlement beide in de liberale fractie.

Twee niet te vergelijken constructies dus.

Naar mijn mening is dit en de verre afstand tussen wetgevers, inclusief de Brusselse ambtelijke staf, en (bewoners van de) lidstaten een van de oorzaken dat EU wetgeving vaak slecht valt en faalt en dat de bevolkingen steeds minder affiniteit met de Europese Unie voelen.

De traagheid en vaak onmogelijkheid om snel te reageren van de verschillende niveaus in het wetgevende circuit schuilt hierin dat de unanimiteit en de gekwalificeerde meerderheid een ernstige vertragingsfactor vormt.

Dit gaat gepaard aan het gegeven dat de European Council (de regeringsleiders dus) qualitate qua mede de belangen van de eigen lidstaat naast die van de Europese Unie als geheel behartigen hetgeen eveneens geldt voor de Council (Raad van Ministers).

Dit leidt ertoe dat tegenstemmen van één van de European Council regeringsleiders of een gekwalificerde minderheid van de Council (Raad van ministers) voorstellen al in de kiem kan smoren of langdurig vertragen tot een aanvaardbaar compromis is bereikt.

Op geen enkele manier derhalve te vergelijken met de wijze waarop besluitvorming in een echte democratie tot stand komt en wordt uitgevoerd.

De ongecoördineerde en chaotische wijze waarop het vluchtelingen probleem nu wordt aangepakt nadat Duitsland een luid welkom uitsprak voor de vluchtelingen die dan wel dwars door Europa heen Duitsland moeten zien te bereiken door landen die daarmee voor onoverkomelijke logistieke problemen worden gezet en zelfs hun grenzen menen te moeten sluiten.

Waarbij, en dat was ruimschoots te voren te voorzien, de asielaanvragen in het land van binnenkomen niet meer te organiseren vielen zodat een massa ongecontroleerde vluchtelingen Europa overspoelt waarvan niemand weet of en zoja wanneer daar een einde aan komt.

Waar een verdeling van de vluchtelingen over de Europese Unie lidstaten door de Raad van Ministers op zo korte termijn voor de oostelijke lidstaten niet aanvaardbaar blijkt te zijn.

Waar daardoor wrijving en grove kritiek tussen de lidstaten onderling losbreekt.

Dat alles laat keihard zien hoe de Europese Unie wordt bestuurd en hoe weinig eenheid er is.

Wie denkt dat meer macht en souvereiniteit aan Brussel overgeven de Europese Unie beter zou doen functioneren moet lijkt mij een idealist met oogkleppen voor zijn.