Wisselkoersmanoevres, kwijtschelden

of lange termijn wegschuiven, rentemanipulaties

Ieder land wil zijn export veilig stellen en wat te doen als je geen schuldkwijtschelding wil maar het toch moet doen.

Het rammelt in de wereld economie. China groeit minder snel dan voorheen en de Chinese overheid steunt de economie nu door een devaluatie van de yen na al een aantal renteverlagingen te hebben geprobeerd.

Door de 25% devaluatie in een jaar tijds van de euro bijvoorbeeld had de wisselkoers van de yen, die aan de dollar gekoppeld was de export naar de eurozone ongunstig beinvloed. Noem het currency war of wisselkoersaanpassing, dat maakt niet  uit, maar China wil de koersverhoudingen gunstiger maken. Zoals ook de eurozone export profiteert van de zwakke euro. Olieprijs en andere commodity prijzen en aan China toeleverende landen lijden er door.  De beurzen voelen de druk en koersen zakken in, of ondergaan een correctie, als dat beter klinkt.

Maar in de eurozone blijft Griekenland voor nieuws zorgen. Wilde Tsipras onverwacht het Europees Parlement toevoegen aan het al bestaande kwartet van controleurs op de uitvoering van de accoorden zodat een vijftal zou ontstaan van ECB, Eurozone, ESM, EP en (als waarnemer) IMF,  goed, onverwacht maar niet schokkend.

Maar Tsipras deed ook wat hij al lang te voren als mogelijkheid  had vermeld. Het is dus niet zulk schokkend nieuws als het wordt voorgesteld. Hij trad af en schreef nieuwe verkiezingen uit. Een consoliderende actie want van zijn eigen partij moet hij het niet meer hebben. Hij verliest teveel steun uit eigen gelederen en kan beter vertrouwen op de steun van de oppositie dan van zijn eigen nu voormalige achterban. Want 25 leden ervan (en het aantal groeit nog) keren zich van hem af en willen een nieuwe partij oprichten. Bij nieuwe verkiezingen kan hij echter een bredere steun voor de accoorden bij elkaar krijgen dan nu door de oppositie, die voor het accoord is,  achter zich te krijgen.

Wel een huzarenstukje voor een politicus die de verkiezingen wint met als programma het einde van de austerity, het einde van het toezicht door de Troika en geen derde bailout maar een overbruggingskrediet en die vervolgens onder druk van de eurozone met een eind programma komt dat grotere austerity, toezicht door vier in plaats van vijf "instituten" en een derde bail-out biedt. En dan nog door wil regeren niet met zijn  eigen partij maar een soort coalitie.

Die bailout vindt nu niet meer plaats zoals in het verleden door het EFSF waarbij alle parlementen moesten stemmen over het al dan niet verstrekken van de steun, er unanimiteit moest zijn en een tijdverslindende zaak was waardoor veel kostbare hulptijd verloren ging.

Door het instellen van het ESM werden de parlementen buiten spel gezet, behalve dat van Duitsland dat als voorwaarde nog steeds die toestemming opeist.

Maar het bestuur van het ESM bestaat uit de ministers van financiën van de eurozone (niet de EU) want in tegenstelling tot het EFSF is het ESM een onderonsje van de eurozone. De afgevaardigden van de lidstaten zitten er niet in als belangenbehartiger van hun eigen land maar onder titre personel. Zij behoeven geen verantwoording af te leggen aan hun eigen staat, hebben zelfs een geheimhoudingsplicht en zijn juridisch onaantastbaar.

De directeur ervan is de oud directeur van het EFSF dat erin is opgegaan met, ik geloof, man en muis en geld.

Aan het  ESM doen verplicht alle eurolanden mee. Zij storten naar verhouding van hun BBP een vast bedrag in tot een totaal van 50 miljard euro en staan verder garant, ook weer naar rato van hun BBP, tot een bedrag van 700 miljard euro.

Als ze geld nodig hebben moeten de lidstaten dat meteen ophoesten tot het bedrag van hun garantie.

Het ESM kan op de kapitaal markt lenen tegen een laag rentetarief want de gehele eurozone staat immers garant.

Met dat geleende geld kunnen zij lidstaten van de eurozone die in liquiditeitsnood zitten geld voor een bepaalde periode uitlenen tegen een nader te bepalen rente.

Het ESM kan relatief snel ingrijpen want er is geen toestemming meer nodig van de parlementen behalve enkele die dat recht opgeeist hebben. Nederland behoort daar niet bij.

Degenen die menen dat Nederland heeft bijgedragen aan de bailouts met geld en dat dat bedrag dus op de begroting moet voorkomen hebben geen gelijk. Zij zouden dat hebben zodra het ESM dat geld zou opeisen omdat Nederland er garant voor staat. Maar dat gebeurt niet want het geld wordt door het ESM geleend op de kapitaalmarkt. Het wordt wel opgeteld bij de staatsschuld van in dit geval Griekenland en staat in de boeken van het ESM als vordering.

Maar een garantie is een latente schuld. Dat wordt pas echte schuld als de lening niet aan het ESM wordt  terugbetaald en het ESM het bedrag van de garantie opeist.

Daarom zijn de eurolidstaten zo mordicus tegen kwijtschelding van (een deel) van de Griekse onhoudbare schuld. Want in dat geval werd garantie omgezet in schuld en komt het wel in de boeken en dus op de begroting van de garantiegevende staat. Afgezien van het feit dat meer dan vijf andere eurozonelidstaten ook een technisch onhoudbare schuld hebben.

Wat is die onhoudbaarheid in de praktijk? 

Stel voor een schuld van 100 miljard tegen een rentetarief van 1%. Dat betekent  1 miljard rente per jaar betalen.

Is het rentetarief echter bijvoorbeeld 4,5% (heel wat reëler) dan betekent het 4,5 miljard rente per jaar betalen.

De houdbaarheid hangt dus voor een groot deel van het te betalen renteperccentage af.

Het ESM kan dus door de te betalen rente erg laag te houden de houdbaarheid van de schuld vergroten. Dat kan de ECB ook. Dat betekent in het Griekse geval dat houdbaarheid gecreëerd kan worden door zeer lage rentetarieven.

Onhoudbaarheid van schuld wordt op die manier dus een uiterst rekbaar begrip. 

Gekoppeld aan een zeer ver weggeschoven terugbetaal termijn waarbij de de waarde "constant prices" elk jaar met het inflatiepercentage  vermindert heeft het hetzelfde effect als het gewoon kwijtschelden en kost het de uitlener wel het bedrag "constant prices" nu tegen terugkrijgen over x jaar van hetzelfde nominale bedrag maar dan met veel minder echte waarde.

Maar het valt minder op en is dus gemakkelijker te verkopen.

Zo verliepen mijn overpeinzingen deze zaterdag.

.