Verleden, heden en toekomst

Het is nu 71 jaar geleden dat wij juichend de Lancaster bommenwerpers boven de Alexanderpolder hoorden vliegen. Het bekende geluid dat ik al jaren lang 's avonds had gehoord als ze over de polder vlogen op weg om hun bommenlast op Duitsland te laten neerdalen. En 's ochtends vroeg hoorde ik ze terugkomen, vele ervan met een ander knarsend geluid, aangeschoten door de flak en met laatste krachten proberend de Noordzee nog over te steken naar het vrije Brittannië.

Maar dit keer wierpen ze aan parachutes voedsel uit, voedsel dat eindelijk een einde maakte aan de hongerwinter in west Nederland. En hiermee en met het Zweedse brood kwam er een einde aan de uithongering en aan de vijf jaren van onderdrukking en executies van weerloze burgers als represailles voor het verzet en begon de wederopbouw van ons land. Binnen enkele jaren zal er vrijwel niemand meer zijn die dat geluid nog echt in het geheugen heeft gegrift en zal het alleen nog maar een episode in de geschiedenis van ons land zijn. Een episode die door de nieuwe generaties ook niet begrepen kan worden. Maar voor mij is het morgen een droeve dag niet bij het zien van de bijeenkomst op de Dam maar bij het horen en zien luiden van de grote klok bij de Waalsdorper vlakte bij de Scheveningse gevangenis waar zoveel vrijheidsstrijders hun laatste dagen doorbrachten voor ze op die vlakte gefusilleerd werden en is 5 mei de dag dat voor ons de onderdrukking voorbij was en de vrijheid begon. Voor mij nog ervaring voor  anderen geschiedenis.

Maar sindsdien is er veel water onder de Maasbruggen doorgespoeld en zijn wij van klein zelfstandig land meegevoerd in de schaalvergroting van de Europese Kolen en Staal Gemeenschap, de Europese Economische Gemeenschap en nu de Europese Unie en de Eurozone. Dat is nu onze ervaring. Een  nieuwe werkelijkheid.

Vorige week las ik al dat de Commissie de visumplicht voor de Ukraine, Georgie, Kosovo, Turkije wilde laten vervallen. Vanochtend hoorde ik het op het tv nieuws, althans voor Turkije. Ze voldoen wel niet aan de voorwaarden ervoor maar een druiloor die daar over kniest. Er werd overigens keurig gezegd dat het een onderdeel was van de deal over de inruil van illegale migranten voor legale vluchtelingen met Turkije. Enige tijd geleden werd dat nog ontkend. Maar nu blijkt het toch zo te zijn. Vandaar ook dat biometrisch paspoort dat ze niet kunnen maken. Maakt niet uit.

De EU dendert door ondanks of dank zij alle crises. Want zou Turkije vrijstelling van de visumplicht hebben gekregen als er geen illegale migranten crisis was.

Het toont ook hoe snel de EU haar principes kan laten varen. Rechtlijnig kan men het niet noemen.

Het doet me ook denken aan de gedenkwaardige woorden van Cameron nadat hij enkele niets betekenende concessies had losgepeuterd en hij trots sprak over Groot Brittannië in een hervormde Europese Unie. Gelukkig niet net nadat hij net uit het vliegtuig was gestapt. En kijk even wat voor hervormingen er sedertdien alweer geweest zijn. Geen hervormingen waar het VK blij mee kan zijn.

Ook in Duitsland is er een omslag gekomen in de uitbundige verwelkoming van illegale migranten en de overtuiging dat er geen bovengrens aan de instroom mocht gesteld worden omdat het een morele plicht was, noch dat er getornd mocht worden aan de Schengen regels van vrije doortocht.

Nu vindt Duitsland dat Oostenrijk de Brennerpas moet afsluiten als Italië niet alle vluchtelingen opvangt, asiel laat aanvragen en in Italië houdt tot de aanvrage is afgehandeld en de niet in aanmerking komende terugstuurt naar het land van oorsprong. Een merkwaardige volte face. Maar ja.

Hoe Italië dat overigens moet klaarspelen is het probleem van Italië zelf. Daar heeft de EU geen boodschap aan.  

Nergens in de Europese Unie lukt dat terugsturen van wat wij “uitgeprocedeerden” noemen. En opsluiten mag niet, terecht. We hebben daar een typisch EU oplossing voor: we doen net of ze er niet zijn. Zo doen we dat ook met de overeenkomst met Turkije: elke maand gaan er 6000 illegale migranten terug vanuit Griekenland naar Turkije. 72000 per jaar. Dat staat zo opgetekend en dus is het ook zo. Te beginnen vanaf 20 maart. Dus nu zijn er al op papier al meer dan 10.000 teruggestuurd. Het loopt als een trein. Op papier dan.

Ook de grenzen van de Balkanroute naar Duitsland blijven voorlopig afgesloten. Voorlopig maar er is geen oplossing omdat de EU gespleten is over de opvang van de migranten.

De Oostelijke lidstaten verzetten zich tegen een door de Commissie opgelegde verdeling.

Maar ik lees dat de Commissie daar snel een eind aan wil maken. 

Per niet geaccepteerde migrant zal er een boete worden opgelegd van € 250.000 onder de herziene EU asielwetgeving die morgen ingaat. Dat geldt dus voor het eerste EU land waar ze binnen komen.

Italië verzet zich tegen een eventuele afsluiting van de Brennerpas omdat dat Italië als lidstaat van de EU zal isoleren. Dat dat ook met  Griekenlands noord grenzen het geval is doet er niet zo ter zake want dat land is aangewezen op de derde bailout en heeft dus niet veel in te brengen tegen de afsluiting van de grenzen naar  het noorden. Beggars cannot be choosers.

Economisch gaat het iets beter met de eurozone. De groei is iets toegenomen. Dat was ook te verwachten. De lage olieprijs, de lage grondstoffenprijzen en de lage inflatie en dus lagere prijzen hebben de consumenten kennelijk tot kopen aangezet en er wordt meer door de consumenten uitgegeven. Geheel tegen de theorie in dat ze dan juist  kopen zouden uitstellen. Ook de toestroom van migranten levert groei op. Daar tegenover staat echter dat ook de schuld toeneemt. Daarover heb ik twee interessante stukken gelezen.

De Australische minister van financiën Morrison verklaart dat je het tekort terug moet dringen als je de schuld wilt verminderen. Als je het tekort wilt terug dringen moet je de uitgaven beperken. Je krijgt geen houdbaar pad terug naar een gebalanceerd budget door de belasting te verhogen. Dat vertraagt de groei op de lange termijn en straft de economie later af. Wijze woorden die we in de eurozone helaas vanaf 2000 niet gehoord hebben. Maar de staatschuld van Australië is dan ook maar 21% en die van de eurozone 96% (world debt clock).

In de Figaro staat een analyse van Jean-Michel Quatrepoint en Joseph Leddet. Zij keren zich  tegen de negative rente en geldschepping van de ECB. 

Te geringe groei, stijgende publieke en privé schulden, te geringe investeringen, een hypertrophie (overspanning) van de geldmarkten gevoed door de geldschepping door de centrale banken. Daardoor worden luchtballonnen, blazen gevormd die kunnen ploffen. We hebben dat al met het onroerend goed gezien in Spanje en met de Lehmanbank crash.

De geldmarkten chanteren de centrale banken. Als de rente stijgt en de CBs zouden ophouden met gratis geld verschaffen zal  er een mondiale geldmarkt crash komen op de obligatie en aandelen markten groter dan bij de Lehman brothers.

Zo leven Japan en de eurozone voortaan onder een regime van negatieve rente afgedwongen door de geldmarkt.

Met als gevolg de wens van de ECB tot elke prijs de bankensector te dwingen wel geld aan de economie te lenen en tezelfdertijd drastische regels te scheppen. Zo komen er obligatieleningen met geld toe, negatieve rente.

Maar deze Quantitative Easing werkt niet volgens de schrijvers.

Banken investeren alleen in grote ondernemingen of kopen obligaties op (of, wil ik toevoegen, beleggen tegen groter risico maar ook hoger rendement buiten de eurozone).

Slechts een zeer gering deel komt terecht in de echte economie, de kleine bedrijven en huishoudens.  

Bovendien leidt de negatieve rente tot het verdwijnen van de spaarders. Het verzwakt de pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen en ondermijnt het vertrouwen van de spaarders. Geld dat geen geld opbrengt is een abominatie. Rationeel niet te vatten.

Dan is er de doctrine van de austerity die op zou kunnen gaan in periodes van groei en inflatie maar zeker past niet in de huidige periode van stagnatie en deflatie. Kijk er naar hoe het Griekenland vergaat waar deze theorie met geweld wordt doorgedrukt.

De  oplossing van hen beiden is het helicoptergeld, geld injecties direct in de kleine ondernemingen en de particulieren.

Bijvoorbeeld het omzetten van staats obligatieleningen in obligaties  met een eeuwige duur dwz zonder verplichte aflossingsperiode maar tegen een redelijke rente.

Of een gift direct aan de consumenten en kleine ondernemingen.

Maar daar moet dan wel een gebalanceerd budget (= 0, geen tekort, geen overschot) tegenover staan gefinancierd door de groei winst door dat helicopter geld zodat de schuld op een vast plafond komt en niet verder toeneemt.

Het klinkt, zo denk ik,  fraai maar er zijn minimaal twee grote bezwaren.

Allereerst is de eurozone van het begin af aan gebaseerd geweest op welvaart verkregen door constante schuldvergroting. De beruchte 3%. Daardoor heeft hij nu een schuld die op Japan en de USA na de grootste van de gevestigde economieën is, 96%.

Deze schuld tegen een redelijke rente om te zetten in een onaflosbare lening is voor de meeste eurozone landen ondoenlijk en zou hun begroting  doen exploderen. Juist alleen de lage ECB rente maakt die schuld nu houdbaar. Puur kunstmatig maar de enige weg om niet te imploderen.

Als tweede is, net als bij de QE, de verleiding groot om als het niet helpt het nog eens en nog eens te doen en in grotere mate. Want net als met de QE slaat men een pad in dat tot resultaat moet leiden en dat men moet blijven volgen. Zo niet dan is de reputatie naar de maan.

Want helicopter geld is echt de truc of last resort.

Wat overigens de huidige vorm van QE ook in feite is. Want de deze lijkt er volgens sommige eeconomen verdacht veel op. Het enige echte verschil is dat QE de banken als tussen persoon heeft. Maar geld scheppen is het even goed. En hoe sterker het uitgebreid wordt hoe minder betrouwbaar als dekking de assets.

Dan kan er zo leert de geschiedenis met dat helicopter geld, plotseling een onstuitbare inflatie veroorzaakt worden. Want terwijl QE geld, theoretisch althans, nog wordt gedekt en beperkt door ASBs, dus door bezittingen of betrouwbare vorderingen, komt helicoptergeld inderdaad als manna uit de hemel vallen, volstrekt ongedekt.

En omdat het niet de staatsschuld vergroot is het voor de staten dubbel aantrekkelijk maar ook dubbel gevaarlijk.

Duitsland zal het met de Weimar Republiek in het achterhoofd nooit willen en kunnen toestaan.

Bovendien, en dat is het gevolg van de fundamentele stichtingsfout van de eurozone, is het voor Duitsland en andere noordelijke landen beslist niet nodig, integendeel alleen maar schadelijk en gevaarlijk.

Maar diegenen die de eurozone zo hebben vorm gegeven dat de schuld logisch gezien wel onhoudbaar moest worden is hebben een zware schuld op zich geladen.

Wij hebben niemand gehad zoals de Australische Morrison die al bij 21% schuld aangeeft dat men niet kan doorgaan met schuld op schuld te scheppen.

Jammer genoeg.