Griekenland

symptoom of kwaal van de EU

Deze overpeinzingen zijn langdradig en droef.

Misschien lijken ze ook wat cynisch en badinerend. Maar ze gaan over de EU en de eurozone en daardoor lijken ze meer op een Horror Story dan op een Happy End verhaal.

Juncker ambieert geen tweede termijn als President van de Commissie.
Hij vreest zelfs dat de EU door de Brexit uiteen zou kunnen vallen.
Zou het niet beter zijn te proberen  te begrijpen waarom GB uit de EU wil stappen.
Zie alle bedreigingen door de EU met enorme geldboetes om GB of binnen de EU te houden  of om ze voor hun uittreden te straffen.
Geen enkele gedachte om een voor beide partijen minst schadelijke oplossing te vinden.
Des te vreemder omdat het breekpunt in de allerbinnenste kern de vrijheid van uitkeringstourisme was, een vrijheid die nu meer algemeen in de EU tot problemen leidt.
En het is toch merkwaardig dat een unie bij elkaar moet worden gehouden door bedreigingen met de hoge kosten van uittreden.
Is dat dan de Unie die alle lidstaten tot welvaart zou leiden en hen nader tot elkaar zou brengen.
  

En Brexit is maar een stukje van de EU problematiek.

En binnen die EU is de eurozone een ander principieel probleem.

 Want vanaf het Verdrag van Maastricht en verder uitgewerkt in het Verdrag van Lissabon bestaat  de Europese Unie en die EU is een Economische en Monetaire Unie, een EMU, met de euro als enige munt.
De euro is volgens de Verdragen dus niet de munt van de eurozone maar van de gehele Europese Unie.
En dan komt de tegenstrijdigheid met de realiteit: de meeste EU landen waren nog niet in staat om aan de voorwaarden voor het werken met die euro te voldoen.
Maar de gedachte was dat op de duur die euro een bindende factor zou zijn en tenslotte kenmerkt elke staat zich door het hebben van een eigen munt.
Dus zou en moest dat ook voor de EU gelden.

Die euro voorwaarden waren voornamelijk een duurzaam begrotingstekort van maximaal 3% (tenslotte leidend tot een tekort van 0,5%) en een staatsschuld van maximaal 60%.

Pas als dat niveau bereikt was zou de euro in de praktijk kunnen worden ingevoerd.
Bovendien begon de EU zich uit te breiden met landen die in het geheel niet aan die voorwaarden voldeden.

In 2000 en 2001 liep dat uit tot een feitelijke splitsing in de EU (de eerste twee snelheden) .

Die landen die voldeden aan de voorwaarden konden de euro reeds invoeren met de Europese Centrale Bank als verantwoordelijk voor de prijsstabiliteit van die euro maar met hun eigen fiscale zeggenschap (dus belastingen, uitgaven, begroting) mits ze zich daarbij aan de voorwaarden van 3% en 60% hielden.
Helaas werden ook EU landen toegelaten die eigenlijk niet aan de voorwaarden voldeden, zoals België met een staatsschuld van meer dan 100% en een jaar later Griekenland op grond van een denkbeeldige boekhouding daarbij geholpen door een groot adviesbureau waarvan ik de naam liever niet noem.

Nu wordt er gesteld dat het redelijk goed gaat met die eurozone.

Dat is een godspe.
Want vrijwel geen enkel euroland zou nu tot de euro zone worden toegelaten simpelweg omdat ze niet meer aan de toelatingsvoorwaarden  voldoen.
Duurzaam te hoog begrotingstekort, vrijwel algemeen veel te duurzame hoge staatsschuld.
Een groei die kleiner is dan het begrotingstekort, dus een achteruitgang.
Een voortdurende steun van de Europese Centrale Bank door het kunstmatig laag houden van de rente en door het bijdrukken van duizenden miljarden euros en daarmee opkopen van de staatsobligaties (dus de schulden) van de eurolanden is nodig om de zwakke eurolanden overeind te houden.
Helaas maakt die steun juist de sterkere landen steeds sterker waardoor de verschillen tussen noord en zuid steeds groter worden.
Dat houdt in dat de toestand van de eurozone als geheel niet de werkelijkheid van de individuele eurolanden aangeeft maar een vertekend beeld.
Dat houdt ook in dat niet euro landen ook al voldoen ze aan de voorwaarden geen zin hebben de euro in te voeren.
Want in dat geval zijn zij hun onafhankelijkheid kwijt.
En het treurige is dat in feite die EU landen die geen euro hebben het economisch beter doen dan de eurolanden, terwijl dat theoretisch juist andersom zou moeten zijn.

Twee eurolanden zijn de gebeten hond.

Duitsland omdat het een veel te groot overschot op de handelsbalans heeft.

6% overschot op de handelsbalans is het maximaal toegestane.
Duitsland zit daar al jaren  lang boven en zou dus gestraft moeten worden door de EU.
Maar Duitsland kan niet anders.
Door de lage  rente van de ECB en de opkoop van hun obligaties wordt de concurrentiepositie van Duitsland steeds beter en het overschot op de  handelsbalans dus steeds groter.
Bovendien krikt Duitsland met zijn grote overschot het beeld van de eurozone als geheel behoorlijk op. Net zoals haar relatief lage staatsschuld de schuld van de eurozone als geheel omlaag brengt.
Zou het Duitsland slechter gaan dan ging de gehele eurozone slechter (of snel ten onder).
Dus het is fout dat Duitsland zo’n groot overschot heeft maar juist goed voor de eurozone als geheel.
Maar realistisch gezien moet je de eurozone niet als een geheel bezien maar moet je elk euroland apart beschouwen want de eurozone is geen eenheid.
Alleen al om de simpele reden dat de eurolanden onderling elkaars economische concurrenten zijn.
Het beste zie je dat aan het target 2 systeem, de onderlinge afrekeningen van de eurolanden (en een paar andere) waar de onderlinge handel op theoretisch dagelijkse basis door de ECB wordt afgerekend en Duitsland (en overigens ook Nederland) enorme vorderingen hebben uitstaan en de zuidelijke landen schulden.

De andere gebeten hond is Griekenland.

Op slinkse wijze de eurozone ingeslopen, daarin jarenlang een dubbele boekhouding gevoerd tot de grote klap viel en zoals gezegd wordt: truth will come out.
Hoe dat zo lang kon duren toont het gebrek aan controle binnen de eurozone al aan.

En, eerlijk gezegd, ieder euroland lapte de regels van 3% en 60% aan de laars, Duitsland en Frankrijk als eerste.
De eurozone was van het begin af aan ten prooi aan chaos.
Schuldfinanciering en consumptief staatsschuld gebruik waren de norm.
Kortom gezegd schijnwelvaart, op de pof.

Maar Griekenland spande de kroon en in plaats van een schijnbaar welvarend euroland was Griekenland plotseling een berooid ondergeschoven kind geworden.

Griekenland kon zijn schulden niet langer betalen, Griekenland was failliet.
Nu gaat een staat nooit echt failliet.
Zo’n staat devalueert de munt, de schulden worden gesaneerd (hetgeen betekent dat de schuldeisers naar het grootste deel van hun geld kunnen fluiten).
In de moderne tijd schiet het IMF te hulp, er wordt nieuw geld door geleend gekoppeld aan economische hervormingen en het leven gaat op een lager pitje door.
In onze zuidelijke landen historisch gezien geen onbekend verschijnsel.
Maar in de eurozone onmogelijk, want de euro kon niet devalueren omdat Griekenland failliet was.
De eurozone was niet failliet!

Tja, de EU was gesticht niet op economische gronden want dat was zijn voorganger, de Europese Economische Unie met vrijhandel en zo.

En die EEG bracht inderdaad grotere welvaart alom.
De EU was gesticht om Europa één te maken en zo de traditioneel interne conflicten die op oorlogen uitliepen te voorkomen.
Daarbij werden helaas de economische gevolgen van zo’n unie uit het oog verloren.

Er was nu een keuze nodig:

Griekenland uit de eurozone en de drachme weer invoeren, devaluatie etc etc.

Maar omdat de euro de munt van de Europese Unie is zou dat inhouden dan Griekenland dan ook uit de EU zou moeten stappen.
Dat zou het ideologische karakter van de EU, het verenigd Europa als wapen tegen gewapende conflicten vernietigen.

De andere keuze, Griekenland de euro laten behouden en door leningen weer op de been brengen en de nodige hervormingen om herhaling te voorkomen tot stand te brengen.

Maar….. het verdrag van Lissabon verbiedt directe financiële steun van lidstaten onderling en directe steun door de ECB.

Beide keuze zouden een aantasting van de Europese Unie principes zijn.

Nood breekt wet is echter een vrij normaal EU gebruik geworden en dus werd door gebruik te maken van een noodregel in het verdrag Griekenland gebailout om een afschuwelijk woord voor een afschuwelijke keuze te gebruiken.

Ik kan niet bevroeden of men nu werkelijk dacht dat dat een definitieve oplossing zou zijn of dat het in praktijk brengen was van een andere EU gewoonte, de problemen voor zich uit schuiven in de hoop dat er op de een of andere manier toch een oplosssing opduikt, de Griekse Deus Ex Machina.

Er zijn uitdrukkingen zoals in het Engels flogging a dead horse, in het Nederlands van een kale kikker (of is het kip?) is het moeilijk veren plukken, of eens te goed is buurmans gek, of l’histoire se répète.

Ze zijn allemaal op de Griekse toestand van toepassing.
Want de eerste bailout moest worden gevolgd door een tweede en de tweede tot een derde waar nu constant over onderhandeld, geruzied en gezucht en gesteund wordt.
En Griekenland zelf wordt er niet beter van want de nieuwe leningen worden voor het grootste deel gebruikt om de oude leningen te kunnen terugbetalen.
Lening oud wordt lening nieuw en zo voort.
Want onderdehand is het over duidelijk dat wat er ook gebeurt Griekenland niet in de eurozone thuis hoort.
Het heeft noch de economische, noch de culturele, noch de politieke mogelijkheden.

Maar de EU geeft niet op.

Zei jaren geleden onze toenmalige minister van financiën Kees Jan De Jager nog dat we elke cent terug zouden krijgen met rente, dan lees ik dat Klaus Regling, president of voorzitter van het ESM (het Europese Stabilisatie Mechanisme, liever gezegd Bank van Lening voor Hopeloze Gevallen) ook van mening is dat alles zal worden terugbetaald en dat de Griekse schuld helemaal niet onhoudbaar is.

Want de strijd om Griekenland en bail out is nu tussen drie partijen (of zelfs vier) die het onderling niet eens kunnen worden.

Er zijn er die geloven dat Griekenland een miraculeuze wedergeboorte kan doormaken en na meer dan 25%  van het GDP te hebben verloren en fenomenale begrotingstekorten en een staatsschuld van 170%,  nu ineens in staat zou zijn binnen enkele jaren een blijvend primair overschot van 3,5% op de begroting te behalen (dus zonder rente betalingen en schuldaflossing).

Waarlijk een wonder.

Anderen denken dat een maximum van 1,5% primair overschot haalbaar zou zijn.

Er zullen ook anderen zijn die er niets van geloven.

Ook over de schuld zijn er diverse meningen en oplossingen.

Het IMF vindt dat er echt schuldkwijtschelding moet komen. Anders komt Griekenland er nooit boven op.
De eurozone vindt dat dat niet nodig is, terugbetaling over zeg veertig, vijftig jaren gekoppeld aan een heel lage rente is een heel goede oplossing.
Dat kost Griekenland dus bijna niets. De EU uitstel therapie.
Het verschil tussen beide is marginaal, denk ik dan. In het ene geval weet je dat je het geld definitief kwijt bent, zoals bij een fatsoenlijke devaluatie, in het andere dat je het niet terugkrijgt.

Want wat er tussen nu en veertig jaar gebeurt weet niemand.

En, waarom zou alleen Griekenland kwijtschelding van schulden krijgen?

Want er zijn plenty andere eurolanden die dat ook graag zouden willen en een paar eurolanden die daar fel tegen zijn.
Net zoals tegen een fiscale unie, want die zou hetzelfde resultaat hebben.
Je moet in de eurozone je koppie er goed bijhouden anders ben je snel de pineut.  

Natuurlijk heeft Griekenland ook zijn eigen wensen. Zij geloven ook in die magische wederopstanding, maar ook in die kwijtschelding.

Maar zoals de Engelsen zeggen: beggars cannot be choosers.
En de ECB bepaalt of Griekenland kredieten krijgt.

Volgende keer…. Er zijn zat andere zaken die me bezig houden.