Quantitative Easing  en Quantitative Tightening

Nul/Negatieve Rente

Niet Bedoelde Neven Effecten

Ook al is het vakantietijd en dus komkommertijd, als je veel verschillende media raadpleegt, en daarbij bedoel ik niet alleen de wat men “sociale media” pleegt te noemen, dan valt het mij op hoe gespannen, om niet te zeggen agressief, veel media tegenover elkaar staan en hun politieke kleur uitdragen en een fake news wapen op hun eigen manier hanteren.

Soms lijkt het me wel of er twee of meer verschillende werelden bestaan waartussen de tolerantie ver te zoeken is.

Het geeft mij het onaangename gevoel dat andere opvattingen over allerlei zaken niet alleen verwerpelijk maar ook verboden zouden moeten zijn in de opvatting van sommigen.

In plaats van de rechter beslissen bij sommige sociale media geprogrammeerde robots tussen wel en niet toelaatbaar en programmering houdt het scheppen van bepaalde niet altijd objectieve voorwaarden in.

Dat kan een maatschappelijk gevaarlijke ontwikkeling zijn, vrees ik.

In mijn vorige blog heb ik over schulden en vorderingen gepeinsd, over schuldenaars en schuldeisers en het evenwicht ertussen, de rentebepaling door de centrale bank en de gevolgen van structureel onevenwichtige handelsbalansen en de rente beïnvloeding door de Centrale Banken.

Belangrijk want de inkomsten van een staat worden opgebracht door binnenlandse consumptie en opbrengsten van export minus de kosten van import.

Die rente beheersing door de Centrale Bank heeft tot doel, zo lees ik alom, de inflatie, de jaarlijkse waardevermindering van de munt, op 2% te houden of te brengen.

Want die 2% inflatie wordt geacht de beste voorwaarden voor economische bloei te verschaffen en zo de stabiliteit van de munt te waarborgen en dat laatste is de belangrijkste taak van de Centrale Bank.

Dat van die 2% wordt tegenwoordig overigens door een aantal economen in twijfel getroffen, sommige willen die grens optrekken naar 4%, weer andere zien het nut van de maatregelen ertoe niet in.

Een neveneffect van dat rentewapen is echter dat daardoor ook de concurrentiepositie van de munt ten opzichte van die van andere valuta, met name de dollar, beïnvloed wordt.

Want daalt de rente dan dalen ook de totale productiekosten en de prijs van de export. Gunstig.

Stijgt de rente dan nemen de productiekosten juist toe en wordt de prijs van export hoger. Ongunstig.

Zo is de rentestand van invloed op de waarde van de munt ten opzichte van de dollar, de wisselkoers, want de dollar is de munt waarin de meeste grensoverschrijdende transacties worden afgewikkeld en dus de beste toetssteen.

Tot zover de rente.

Om investeringen mogelijk te maken of om een begrotingstekort te dekken lenen staten geld door obligatieleningen uit te schrijven.

Voornamelijk banken kopen de obligaties van een land.

Het land krijgt het geld en de bank als onderpand de obligatie die na zeg tien jaar terugbetaald zal worden met het nominale bedrag plus elk jaar rente want de obligatie wordt verkocht met een rentebedrag per jaar, de yield.

Alles volgens het boekje…….

Maar nu komt er een recessie, de economie loopt terug en erger moet voorkomen worden.

Met alleen renteverlagingen redden de Centrale Banken het niet meer, de economie dreigt in te storten.

Zelfs een negatieve rente haalt niet genoeg uit.

Twee wegen: de recessie proberen uit te zingen en wachten tot de economie weer aan gaat trekken, want goede tijden en slechte tijden volgen elkaar ook in de economie op.

Of de onorthodoxe ingreep van de Quantitative Easing.

De Centrale Bank koopt de door de banken gekochte staatsobligaties op zijn beurt van die banken op en creëert om die aankoop te kunnen financieren nieuw geld.

Want de Centrale Banken zijn de enige instellingen die zelf geld mogen creëren, in oude terminologie de geldpersen kunnen laten draaien.

De CB heeft nu de obligaties in bezit als onderpand voor dat nieuw uit het niets bijgedrukte geld.

Niets aan de hand dus, zou je zeggen, schuld, obligatie, tegenover een vordering van de CB op de staat die de obligatie heeft uitgegeven.

Als de obligatielening matureert, afloopt, betaalt de staat de CB het nominale bedrag plus de rente.

Evenwicht dus.

Maar hoe zit het dan met het geld dat de Centrale Bank  aan de bank heeft betaald voor die obligaties?

Dat is niet langer gedekt door de obligaties want die obligaties zijn nu in handen van de Centrale Bank.

De bank heeft dus van de Centrale Bank een niet door een onderpand gedekte geldsom in handen gekregen om te investeren.

De bank behoeft dat geld nooit terug te betalen aan de Centrale Bank want hij heeft immers de obligaties aan die CB verkocht.

Er wordt dus in feite ongedekt nieuw geld in omloop gebracht, althans zo zie ik het met mijn lekenblik, en de balans van de Centrale Bank zwelt aan met dat uitgegeven ongedekte bedrag.

Daardoor is bijvoorbeeld de balans van de ECB eind dit jaar met meer dan 2,2 biljoen euro gezwollen, door dat nieuw gecreëerd geld.

In feite aan de banken betaald ongedekt geld.

Dat is hoe ik op mijn amateuristische wijze Quantitative Easing zie.

Het idee achter deze QE is dat de banken dat (ongedekte) geld dat zij zo in handen hebben zullen gaan uitlenen aan het bedrijfsleven en wel tegen een uiterst lage rente.

Want de Centrale Banken hebben de rente immers al verlaagd of zelfs negatief gemaakt.

Negatieve rente betekent dat niet de uitlener maar de lener rente ontvangt op het door hem geleende geld.

Voor het bedrijfsleven wordt daardoor investeren met dat goedkope (of zelfs extra geld opleverende) geld voordelig en zo wordt de economie gestimuleerd en weer in het rechte spoor gebracht.

Om die banken er extra toe te brengen dat geld uit te lenen berekenen de centrale banken vervolgens een renteboete aan banken die hun geld willen stallen bij de centrale banken.

Lage (of negatieve) rente plus biljoenen aan nieuw bijgedrukt geld en dus een “money glut” werken samen om lenen heel goedkoop en gemakkelijk en aantrekkelijk te maken.

Niet alleen om te investeren maar bijvoorbeeld ook voor ondernemingen om uitgegeven aandelen terug te kopen.

De banken moeten dat geld wel uitlenen om geen verlies te maken en de winstmarge is maar klein door die uiterst lage rente.

De banken moeten dus wel de instellingen vinden die willen investeren, leningen willen afnemen.

En bedrijven investeren over het algemeen alleen als zij er vertrouwen in hebben dat daardoor hun omzet en winst zullen toenemen.

Dat is afhankelijk van de binnenlandse koopkracht en de exportmogelijkheden en dus in recessietijden niet zo interessant.

Banken werken echter globaal en zo wordt veel van dat bijgedrukte geld door banken uitgeleend aan Emerging Economies (vroeger ontwikkelingslanden) die zo van de lage rente en enorme geldhoeveelheid profiteren om in hun groeiende economie te investeren.

Eigenlijk loopt dat alles, zo denk ik, op rolletjes tot de recessie voorbij is en de economie weer opbloeit.

Dan is die stimulans niet meer nodig, de economie kan op eigen kracht verder.

Dat is de periode waarin we nu verkeren.

En verandert het gemakkelijk in gevaarlijk.

Want de balansen van de ECB, FED en BOJ zijn wel gezwollen tot meer dan 14 biljoen dollar.

Heel veel van dat geld is uitgeleend tegen een uiterst lage rente en niet alleen in eigen land maar wereldwijd.

En ik vraag me als leek wel eens af waar stimulatie eindigt en subsidie begint.

De FED heeft vorig jaar al het QE programma beëindigd, drukt geen extra geld meer af en is bezig in kleine stapjes het extra gedrukte geld uit de circulatie te halen en te vernietigen.

De FED is dus bezig met “tightenen”, het langzaam herstellen van de toestand van voor de Lehman crash.

De ECB voert een tot nu toe nog niet vaststaande politiek.

Aan het eind van 2018 wordt het bijdrukken van euro’s gestaakt, de tot dan toe bijgedrukte euro’s worden gebruikt om bij aflossing van oude obligatieleningen er nieuwe mee te financieren, dus blijft in de circulatie en de lage rente blijft voor onbepaalde tijd laag.

Een eigenlijk halfslachtig einde van de QE.

De BOJ (bank of Japan) kan gezien de economische ontwikkelingen in Japan niet stoppen en gaat  op de oude voet door met QE zij het dat de rente op obligatieleningen een heel klein beetje hoger dan 0 kan zijn.

De aanpak van de terugkeer naar normale economische toestanden verloopt dus wat chaotisch.

Globaal is echter het gevolg dat geld schaarser is geworden en nog schaarser zal worden en dat de rentetarieven daardoor met zekerheid zullen stijgen.

Want ook bij geld bepaalt de verhouding vraag/aanbod en risico de prijs, in dit geval de rente.

En gezien de enorme hoogte van de wereldschuld heeft elke rentestijging een enorme impact.

Van gemakkelijk nu naar gevaarlijk.

Door de belastingverlagingen in de USA neemt de staatsschuld daar flink toe en moeten dus meer obligatieleningen worden uitgegeven waarvoor veel geld nodig is.

Maar de FED drukt niet meer bij maar haalt juist geld uit de circulatie en koopt geen USA obligaties meer in.

Financiële instellingen zullen de nieuwe obligatieleningen moeten kopen.

Minder geld in omloop, meer vraag naar geld dus neemt de rente toe en wordt voor de emerging economies en zwakkere economieën duurder en vaak onhoudbaar.

In de wisselkoersen valt dat goed waar te nemen.

Het rentewapen slaat terug.

Want daalt de rente dan dalen ook de totale productiekosten en de prijs van de export. Gunstig.

Stijgt de rente dan nemen de productiekosten juist toe en wordt de prijs van export hoger. Ongunstig.

In de USA stijgt de rente (door de oplopende tekorten en tightening) en dus de dollarkoers, ongunstig voor een land met een structureel negatieve handelsbalans.

Dat is de reden waarom de USA handelsverdragen wil heronderhandelen en zo men dat niet wil protectionistische heffingen oplegt of dreigt op te leggen.

Overigens nog ongunstiger voor de zwakkere landen die leningen in dollars hebben afgesloten en nu die lage rente snel zien stijgen.

Quantitative Tightening is zo nog onvoorspelbaarder dan de Quantitative Easing was zo lijkt me.

En de wisselkoersen en dus de onderlinge concurrentie verhoudingen worden mede beïnvloed door de rentepolitiek van de Centrale Banken, zo ook het bijdrukken van geld, ook al zijn dat onbedoelde neveneffecten.

Daar letten de overheden goed op en reageren.

En ondanks het einde van de QE en een positieve wereldeconomie gaat de schuldfinanciering nog steeds door en blijft de totale wereldschuld stijgen.

Maar, zo als altijd en immer zijn dit slechts de overpeinzingen van een leek, een amateur die de plank ook volkomen mis kan slaan.

.

.