Schuld en Rente.  

het blok aan het economisch been

Er heerst onrust op de financiële markten, de kapitaalmarkten.

Op het eerste gezicht onbegrijpelijk want na jaren van recessie en kwakkelende economie is er nu groei van het GDP wereldwijd en staan de seinen voor de bedrijven voor de komende jaren volgens de prognoses op groen.

De aandelenmarkten zouden dus moeten profiteren van deze groei.

Waarom dan deze onrust en volatiliteit. Ik peins er op mijn lekenmanier over.

Het is de schuld die roet in het eten gooit.

De wereldschuld is nog nooit zo hoog geweest, zowel voor landen als bedrijven en particulieren.

De wereldschuld bedraagt meer dan 230 biljoen (voor de engelstaligen is dat “trillion”) dollar,

233.000.000.000.000. dollar.

Schulden brengen twee problemen met zich mee, aflossing en rentebetaling.

Het aflossingsbedrag ligt vast, maar de rentebetaling hangt af van de rentevoet.

Die rentevoet hangt weer af van het risico dat de lener loopt zijn geld kwijt te raken, van de schaarste of overvloed aan liquiditeit, oftewel geld zat in omloop of krappe geldmarkt en de rentepolitiek van de centrale banken.

Renteschommelingen kunnen van grote invloed zijn, zoals uit het volgende staatje met de wereldschuld blijkt waar de rentetarieven lopen van 0 tot 12 % (vroeger geen ongewone stand van zaken, zo’n hoge rente).

  

De rentevoet van staatsleningen en ook bedrijfsleningen van tussen de 0 (of zelfs negatieve) rente in de eurozone maakt grote staatsschulden mogelijk.

De te betalen rente kan echter snel onhoudbaar worden als  nieuwe leningen worden afgesloten om de oude af te kunnen lossen.

Hetzelfde als er puur nieuwe leningen worden afgesloten omdat de staatsschulden nog steeds blijven toenemen door de blijvende begrotingstekorten.

Een gevaarlijke ontwikkeling voor landen met overgrote schulden.

In de eurozone zijn er zeven landen die tot de twintig landen in de wereld met het hoogste schuldenpercentage behoren.

Vaak staat men daar niet bij stil, maar juist nu we een periode van flinke economische groei na een diepe recessie beleven zien we dat daardoor de rentetarieven beginnen te stijgen waardoor rentebetalingen sterk kunnen oplopen.

De centrale banken gebruiken een rentepolitiek om de inflatie, de waarde van het geld, te reguleren.

De ideale inflatiegrootte is voor de centrale banken om onduidelijke redenen de 2% per jaar.

Dat wil zeggen dat de waarde van het geld elk jaar met 2% afneemt en de prijzen met 2% toenemen.

Loopt de inflatie op boven die 2% dan verhogen de centrale banken hun rentepercentages waardoor geldlenen duurder wordt en zo wordt afgeremd.

Daalt de inflatie onder die 2% dan verlagen zij hun rentetarieven zodat geld lenen goedkoper wordt.

Als de rentepolitiek niet krachtig genoeg is en te lage inflatie dreigt gaan de centrale banken over tot ongewone maatregelen zoals  het bijdrukken van grote bedragen aan geld en dat op de markt brengen door het opkopen via de banken van staatsobligaties en andere obligaties en hypotheken.

Ook gaan ze bijvoorbeeld aan banken leningen verschaffen tegen uiterst lage of zelfs negatieve  rente zodat deze over ruim voldoende middelen beschikken om in de echte economie te investeren, indien tenminste die echte economie wil investeren.

Dat nu is sinds de Lehmancrisis de bankwereld deed wankelen het geval geweest.

De centrale banken trokken één lijn en deden alle hetzelfde in meerdere of mindere mate.

Zo was er geld in overvloed en dat gekoppeld aan de lage centrale bank rente tarieven hield de rente op schulden laag zodat ook wereldwijd overgrote schulden betaalbaar bleven en dan ook ontstonden.

Dat overvloedige geld vond ook zijn weg naar de aandelen kapitaal markt.

Renteopbrengsten op leningen en obligaties waren te laag en zo werd de aandelenmarkt een toevluchtsoord waar wel winsten te behalen waren en zo stegen de aandelenkoersen volgens sommigen tot boven de intrinsieke waarde.

De laatste jaren werd zo record op record op de aandelenbeurzen gebroken, het leek of het niet op kon.

Maar nu de echte economie opleeft en groeit en dus geen extra steun meer nodig heeft, is de tijd gekomen om die steun door de centrale banken met extra geld te beëindigen en de extra lage rentetarieven los te laten en te verhogen.

Daarbij komt dan nog, en dat wordt nogal eens vergeten, dat om de normale toestand van de centrale banken, zoals voor de ineenstorting door Lehman (en de Griekse dubbele boekhouding) te doen terugkeren al dat extra bijgedrukte geld weer uit de roulatie moet worden genomen zodat de balans van de centrale banken weer de normale grootte hebben.

Dat houdt dus in dat de geldvoorraad van de wereld met die bijgedrukte vele  biljoenen dollar verminderd moet gaan worden.

Daardoor zal de geldmarkt krapper worden, geld dus duurder zal worden, dat wil zeggen dat de rentetarieven zullen stijgen.

Deze grafiek geeft de verschillen aan tussen de balansgrootte in 2007 en die in 2017 en het deel ervan van het GDP in 2017.

Ideaal gezien zouden de balansen terug moeten naar het peil 2007 (verminderd met de tussenliggende inflatie)

Tezelfdertijd blijven er de begrotingstekorten ontstaan, in de USA bijna 1 biljoen dollar in 2018, waardoor de staatsleningen zullen toenemen.

Dat moet worden toegevoegd aan de door het einde van de QE krimpende geldvoorraad.

Ook dat zal een stijging van de rente in de hand werken.

De lonen in de USA stijgen in 2018 sterker dan in vorige jaren, denkt men.

Er heerst nu de vrees dat deze loonstijging kan leiden tot hogere inflatie dan de nog niet bereikte 2% en daardoor extra rentestijgingen.

Dat zal echter, zo denk ik als leek,  afhangen van de verhouding kapitaal/arbeid die nu uit balans is.

Een loonstijging kan leiden tot een evenredige vermindering van de winst zodat de balans loon/kapitaalopbrengst hersteld wordt zonder prijsverhogingen.

Om de situatie nog gecompliceerder te maken trekken de Centrale Banken nu min of meer hun eigen plan, doorgaan, afbouwen, of iets daar tussenin, zoals ik in een vorig blog heb vermeld.

De band tussen de echte economie en de kapitaalmarkt is, mede door de QE en rentepolitiek, veel losser geworden dan voorheen.

De centrale banken en de kapitaalmarkt hebben elkaar, naar mijn bescheiden amateur mening, te veel beïnvloed.

Met het terugtreden van sommige Centrale Banken en het verminderen van de steun van andere, wordt nu de band tussen kapitaalmarkt en echte economie weer sterker.

Ongetwijfeld zal de rente een grotere rol gaan spelen nu de CB’s er minder invloed op uitoefenen.

Allereerst zullen aandelen minder aantrekkelijk worden zodra de rente zover stijgt dat investeren in bonds of andere leningen een groter rendement oplevert.
Dat zou de aandelenkoersen corrigeren naar hun economisch niveau.
In feite een gezonde correctie waar de marktwerking maatgevend is.

En de rol van de rente bij die wereldschuld van 233 biljoen euro zal moeten blijken.

En de hoogte van die wereldschuld is, naar mijn wederom bescheiden mening toch voor een flink deel een bijprodukt van dat langdurige bijdrukken van vele biljoenen aan geld en de kunstmatige uiterst lage rente en het opkopen van in de eurozone bijvoorbeeld een kwart van de staatsschuld om van Japan maar niet te spreken.

Een overvloed van liquiditeit, geld, tegen een uiterst lage rente lokt tot lenen en verschuift de problemen erdoor naar de toekomst.

Maar denk er om, dit zijn alleen maar de overpeinzingen van een belangstellend leek.

En, als slot, zo denk ik, zolang grote delen van die staatsschulden in het bezit blijven van de centrale banken en bij aflossing worden vervangen door nieuwe leningen die weer ondergebracht worden bij die CB’s kunnen die CB’s het uit de circulatie halen van die door hen bijgedrukte biljoenen afstemmen op de absorptie mogelijkheden door de echte economie geboden.

Zo kan dat rente gevaar bezworen worden, althans voor de staten.

Maar ook dat zijn de gedachten van een amateur.