Consensus, Twijfel, Geloof, Onafhankelijkheid

Is de aard van de mens echt veranderd sinds de middeleeuwen?

De Brexit is als een soap, steeds nieuwe afleveringen zonder eind in zicht.

Hij laat echter wel zien hoever elite en bevolking uit elkaar zijn gegroeid.

In de ochtend zie ik de zon opkomen in het oosten, ik zie hem om de aarde draaien en tenslotte in het westen ondergaan.

De zon draait dus om de aarde, dat is een waarneming, een feit.

Niemand kon het ontkennen.

Tot Galilei door zijn nieuwe telescoop zag dat Copernicus gelijk had en dat, om het simpel te zeggen, niet de aarde  het centrum van het zonnestelsel is maar de zon.

De consensus onder wetenschappers en het geloof van de kerk was daarentegen dat, zoals je elke dag kunt zien, de zon om de aarde draaide en dat de aarde het centrum van het heelal was.

Tenslotte moest Galilei vanwege deze ketterij om zijn vege lijf te redden en de Inquisitie te ontgaan zwijgen en kreeg huisarrest.

Maar de wetenschap zocht voort en aanvaardde tenslotte het gelijk van Galilei, het heliocentrisme (de zon als middelpunt van ons zonnestelsel).

Consensus is geen bewijs, zo denk ik, in de wetenschappen.

Wetenschap is niet statisch maar dynamisch en verdraagt kritiek.

In feite is een theorie pas valide als hij gereproduceerd kan worden en niet weerlegd kan worden zegt Popper.

Een geloof daarentegen kan geen kritiek verdragen want geloof  is het absolute aanvaarden van iets, het in twijfel trekken hiervan is dat geloof aantasten en dus onaanvaardbaar.

Althans zo heb ik het vroeger onderwezen gekregen.

De Centrale Banken zijn onafhankelijk.

Maar is de benoeming van de leden dat.

En is onafhankelijk synoniem met neutraal.

Natuurlijk niet want zij zijn juist nodig om beslissingen te nemen geholpen door hun gesofistikeerde rekenmodellen en daarover uitleg te verschaffen.

Beslissingen zijn niet neutraal want ze zijn een keuze uit mogelijkheden.

Trump (maar niet alleen hij) heeft kritiek geuit op die monetaire beslissingen omdat hij ze niet vindt passen in zijn fiscale politiek.

Trump is niet de enige, ook in de eurozone is er wel kritiek op de beslissingen van de ECB.

Komt daardoor de onafhankelijkheid van de Centrale Banken in gevaar, zoals ik wel lees.

Waarom? Kritiek is niet synoniem aan invloed.

De ECB heeft evenzeer ook van zijn kant kritiek op de fiscale politiek van de lidstaten.

De eurolidstaten zijn nu juist wat de fiscale politiek betreft zelfstandig binnen de 3 en 60 procent grenzen volgens het verdrag van Lissabon en daarin onafhankelijk van de ECB.

Die heeft dus in theorie niets te maken met die fiscale politiek.

Het probleem is echter dat je monetaire politiek niet los kan zien van de fiscale politiek.

De een kan niet zonder de ander, de ander kan niet zonder de een.

Zo kan het zijn dat in de VS Trump de belastingen verlaagt om de  koopkracht te verhogen en zo de echte economie te stimuleren terwijl de FED juist de rente verhoogt en geld uit de circulatie haalt hetgeen een tegenovergesteld effect heeft.

Inmiddels heeft de FED dat beleid weer bijgesteld (maar of dat nu door Trump komt of door de rekenmodellen is een open vraag).

Er is de Staat, het Kapitaal, (de ondernemingen met hun aandeelhouders) en de Arbeid, (de werknemers en robot(achtigen).

Ze hebben een gemeenschappelijk belang, ook hier kan de een niet zonder de ander.

Maar het is de verdeling van de opbrengst van dat gemeenschappelijk belang dat de onderlinge verhoudingen bepaalt.

De laatste tientallen jaren is die verhouding steeds verder scheef gegroeid naar het Kapitaal waarbij de Arbeid achterbleef.

Voor mij is daarbij de inflatie de centrale twistappel.

In een vorig blog heb ik het al gehad over de soorten inflatie

De CB’s zien, zo denk ik, de core inflatie als de thermometer van de economie.

Zoals de lichaamstemperatuur zo’n 37% C moet bedragen anders is er iets mis, zo moet de inflatie zo’n 2% bedragen en dan is het in orde met de economie.

Dus moeten de CB’s,  zo is de theorie, die inflatie zo dicht mogelijk bij die 2% houden.

Dat doen ze door hun rentewapen.

Raakt de economie oververhit dan loopt de inflatie op naar zeg 3.5% en dan grijpen de CB’s is, ze verhogen de rentestand, geld lenen wordt daardoor duurder, de economische activiteit loopt wat terug en de inflatie zakt naar 2% terug.

Is er een recessie dan daalt de inflatie onder de 2% en kan er zelfs deflatie optreden.

De CB’s verlagen de rente en voila, er wordt meer geleend want dat is spotgoedkoop, daardoor investeren de bedrijven meer, nemen meer personeel aan, de lonen stijgen omdat er meer personeel nodig is, de economie trekt aan en de inflatie stijgt naar 2%.

De economie is weer gezond.

Maar werkt dat echt zo?

Sinds 2008 heeft  de inflatie in de eurozone ondanks de lage en 0 rentetarief stand nimmer 2%  bereikt.
(in maart jl: Portugal 0.8% inflatie op jaarbasis  Nederland 2.9%, Eurozone totaal 1.4%.
Baseer daar nu een objectief rentetarief beslissing op).

De basisrente van de ECB is van zo’n 4% in  2008 constant gedaald tot 0% sinds 2015.

De groei is behalve in 2011 en 2018 (bijna 3%) steeds lager dan 2% geweest.

De prognoses (vrijwel maandelijks bijgesteld naar beneden) wijzen voor zover ze betrouwbaar zijn naar een verdere daling van de groei.

Bovendien zijn er sinds 2015 door de ECB 2.55 biljoen euro’s bijgedrukt en in omloop gebracht om obligaties van lidstaten en grote bedrijven op te kopen.

De staatsschuld van de eurolidstaten in 2008 (net voor de Lehmann crisis toesloeg) bedroeg 68.7 % van hun Bruto Binnenlands Product, slechts 8.7% boven het toegestane maximum in de EU van 60%.

In 2014 was dat gestegen tot 91.6% en nu weer gedaald tot 86.1%, dus 26.1% hoger dan dat maximum van 60%.

In euro’s was de eurozone schuld in 2008 ongeveer 6.7 biljoen euro’s, nu 9.6 biljoen.

Dat maakt de ruimte voor verdere leningen voor noodzakelijke innovatie erg krap.

Is de situatie van de eurozone sinds 2008 dan beter geworden?

Wel, de eurozone is in ieder geval bijeen gebleven.

Door die lage rente zijn er in mijn lekenblik twee opvallende bijwerkingen geweest: een zware klap voor spaarders en instellingen (zoals pensioenfondsen) die van rente afhankelijk zijn en een voordeel voor grote ondernemingen die van de lage rente profiteren, daardoor hogere winsten behaalden en dividenden uitkeerden.

Daarnaast werden door grote bedrijven veel andere bedrijven opgekocht met goedkoop geleend geld waardoor semi monopolie situaties ontstonden, waardoor weer lonen laag gehouden konden worden en werden op grote schaal door grote bedrijven eigen aandelen opgekocht met die lage rente leningen.

Dat heeft dus bijgedragen aan de steeds grotere ongelijkheid in inkomens.

Hier zie ik ook een consensus: vrijwel alle centrale banken hebben dezelfde lijn gevolgd, als belangrijkste de FED, de BOJ (Japan) en de ECB, de Europese Centrale Bank.

Er zijn echter ook andere economische theorieën zoals de MMT Modern Monetary Theory (eigenlijk al lang bestaand).

Ik simplificeer erover met mijn lekenverstand

Volgens de MMT zijn het niet de Centrale Banken die geld bijdrukken maar de Staat en wel  zoveel als nodig voor zijn uitgaven.

Daardoor zijn, zo dacht ik, de monetaire politiek en de fiscale politiek in één hand.

De staat is daardoor niet meer van belasting inning afhankelijk maar van de drukpers.

Maar net als bij de huidige monetaire consensus is het grote gevaar de (hyper)inflatie.

Bij de Weimar Republiek was en is nog steeds hyperinflatie een schrikbeeld.

Zoals nu echter het rentewapen gebruikt wordt om die inflatie in toom te proberen te houden wordt bij de MMT de belastingheffing daarvoor gebruikt.

Bij een oververhitte economie en dus te hoge inflatie worden de belastingen verhoogd waardoor de economische activiteit afneemt en de inflatie daalt en bij een recessie het omgekeerde, de belastingen worden verlaagd.

Niet dus om de staatskas te spekken, want de staat drukt het geld dat zij nodig heeft zelf bij, maar om de inflatie en dus de economie in het rechte spoor te krijgen.

Bij de progressief linkse stroming in de VS is het thema MMT weer krachtig opgekomen, staat weer in de belangstelling en er wordt hevig over gediscussieerd tussen tegenstanders en voorstanders.

Dit alleen als voorbeeld dat er meerdere theorieën naast (of tegenover) elkaar kunnen bestaan.

De consensus gaat uit naar de ene maar dat zou kunnen veranderen.

Want consensus geeft geen zekerheid aan.

Maar uiteraard zijn dit weer de strikt persoonlijke overpeinzingen van een bejaarde gepensioneerde volslagen leek.

Maar het toont in ieder geval aan dat consensus geen zekerheid verschaft.

En wetenschap heeft twee gezichten, het vele weten, scholarship, en het meer willen weten, science, research.