mardi 27 décembre 2016







het zijn niet alleen de zuidelijke banken
maar de verschillen tussen
noord en zuid en oost euro



 

Ik heb steeds gesteld dat de verschillen in economische potentie tussen de noordelijke lidstaten en de overige zo groot zijn dat ze niet met een en dezelfde munt kunnen werken.


Het lijkt me dat na 16 jaren euro gebruik en daarbij in aanmerking genomen de steun van de ECB aan de zwakkere eurolanden dat wel gesteld kan worden.


Zie hieronder het verschil tussen de noordelijke eurolanden die door de Commissie gemaand worden  hun staatsschulden te verhogen om de economie van de gehele eurozone te boosten.



noordelijke eurolanden

 overige eurolanden


De noordelijke vier lidstaten staan voor ongeveer 40% van het Gross Domestic Product van de gehele eurozone, de vijftien andere lidstaten voor  de overige 60%.
Een volslagen scheve verhouding.
Het schuldpercentage van de noordelijke landen bedraagt 71%, weliswaar meer dan de door de verdragen toegestane 60% maar verre van een onhoudbaar percentage.
De vijftien overige landen hebben gezamenlijk een schuldpercentage van 107%, ver boven het internationaal aanvaardbaar percentage van 90%.
Het is duidelijk dat die vier landen de eurozone in feite op de been houden en dat de andere alleen dankzij de rentepolitiek en obligatieopkoop van de ECB overeind blijven.
Nu door de renteverhoging in de USA, al is die slechts 0,25%, en het vooruitzicht dat in 2017 nog enkele renteverhogingen te verwachten zijn zal de rente op obligatieleningen ongetwijfeld gaan toenemen en de waarde ervan dus afnemen hetgeen nieuw uit te geven obligatieleningen behoorlijk duurder zal gaan maken.
Daarbij komt de waardevermindering van de euro ten opzichte van de dollar van 20% die de  invoer van importgoederen in dollars aanzienlijk duurder zal gaan maken en dus de importgelateerde prijzen in de eurozone evenzeer zullen doen gaan stijgen en dus de inflatie zal doen toenemen, maar zonder een eraan gerelateerde loonstijging en dus een koopkrachtdaling.
Weliswaar zal de export toenemen tot de doorberekening van duurdere grondstof en energieprijzen de exportprijzen eveneens zullen doen stijgen waardoor het concurrentievermogen weer zal afnemen, alleen nog gesteund door relatief verlaagde arbeidskosten die echter bijdragen tot het koopkrachtverlies.
De staat zal dus profiteren maar de arbeidskrachten niet.
Voor de vier sterke noordelijke economieën zal het gezien hun nu al sterke exportpositie haalbaar zijn maar voor de zwakke economieën zal het voor de bevolking een extra aderlating betekenen.
Afgezien van het feit dat men steeds meer gaat twijfelen aan de doelmatigheid van de QE en rentepolitiek van de ECB die meer op uitstel dan op opbouw lijken te leiden is er een door de verdragen opgelegde grens die haar QE nog minder effectief maakt.
De verdragen verbieden directe steun door de ECB aan de eurolanden.
Daardoor moeten de aankopen van de staatsobligaties gaan via de tussenkomst van banken zodat het geen directe steun is maar met een omweg.
Daardoor is het echter onmogelijk gerichte steun te verlenen aan de lidstaten die dit hard nodig hebben.
Door deze omweg heeft de ECB geen enkel zicht op (of zeggenschap over) de bestemming van de bijgedrukte gelden.
Door die ongerichtheid zijn het in feite de sterke landen die het meest profiteren zeker nu de laagte van de rentevoet voor het opkopen is verlaagd en dus veel meer Duitse obligaties opgekocht kunnen gaan worden.
Want er moet een ratio zijn van de aankopen per euroland.
Want die directe steun op een bepaald land mag niet maar moet nu via omwegen plaats vinden.
Een fiscale unie zou die direct steun wel mogelijk maken, zij het niet door de ECB, maar door het euro ministerie van financiën met eigen belastingheffing, eigen begroting en eigen verdeelsleutels.
Maar ook hier liggen de verdragen dwars want belastingen zijn het domein van de eurolanden zelf.
Vandaar nu de bittere strijd tussen Ierland en de Commissie.
Ierland dat zelf het recht heeft zijn belastingheffing te regelen en daar geen rekenschap van hoeft af te leggen tegenover de Commissie, de EU.
De EU, de Commisie,  die het niet uitlegt als belastingheffing maar als staatssteun in dit geval aan Apple hetgeen verboden is en waarover de Commissie zeggenschap heeft.
Het De Advocaat Generaaal van het Europees Hof heeft al een aanbeveling gedaan ten gunste van de Commissie maar dat is precair omdat het niet gaat over een intra EU zaak maar een internationale kwestie waar Apple en Ierland de twee partijen zijn, niet twee EU lidstaten.
Het verschil tussen belastingheffing en subsidieverschaffing of staatssteun  is dus niet meer dat in het ene geval de “bevoordeelde” niet hoeft te betalen en in het andere juist geld aan hen wordt uitbetaald,  maar uitsluitend of er “voordeel” wordt behaald.
Zo zien we langzamerhand dat de betekenis van begrippen wordt uitgehold.

De bankenunie beloofde de band tussen land en bank door te snijden. Banken stonden op eigen (lemen) voeten.
Geen overheidssteun meer maar onderling bankenfonds.
Aandeelhouders en obligatiehouders profiteren van de winst en delen dus in het verlies.
De ECB had het vakkundig toezicht op die nu los van de staat staande banken.
En zie en kijk toe hoe in Italië de bankenunie vakkundig wordt gesloopt.
Monte Paschi kan geen nieuwe investeerders vinden.
Dat zal niemand verbazen, hoop ik.
En dus is belastinggeld toch weer nodig en de navelstreng tussen staat en bank is weer hersteld.
Dat zal wel kunnen via een ontsnappingsclausule in dat bankenunie gedoe.
Nood breekt wet.
En welk land zal het volgende zijn.
Want Italië is niet het enige land met overdadige Non Performing Loans, of te wel verholen verliezen.
Denk eens in hoe de situatie zou zijn bij een Fiscale Unie van de eurozone.
Want dan betaalt niet het land van de bank maar de eurozone.


Fake News of Onwelvallig News
                     waar ligt het verschil
                                   lees het
in
                 "naarhethemleek.blogspot.fr"










jeudi 8 décembre 2016


    in: "naarhethemleek.blogspot.fr"

Waar zijn ze toch aan begonnen…….
 is een "ethnische oorsprong" echt 
hetzelfde als een "ras"
Wat is dat toch met dat Wilders proces.

Dwarse overpeinzingen van een leek 
over de EU en eurozone economie 
en de ECB stimulering ervan.


En de ECB gaat tot eind 2017 door met nu 60 miljard euro per maand bijdrukken.
In 2017 dus een slordige 720 miljard extra euros in omloop.
En waar vloeien die 720 miljard naar toe.


“Fake News” is een hot item vooral sinds de verkiezing van Trump die nog steeds een trauma is voor de democrats die hun eigen ideologie kennelijk zien als het enige ware waaraan niet getornd mag worden.
De establishment media (ik gebruik voor mezelf de term mainstream niet meer) keren zich tegen alternatieve nieuwsbronnen die nep berichten het internet in zouden werpen.
Daar zou tegen opgetreden moeten worden.
Wat is Nep Nieuws?
Zijn dat verzonnen feiten of interpretaties van feiten die niet stroken met die van de establishment  media.
Want het valt toch niet te ontkennen dat de establishment media geen verspreiders van alleen maar nieuwsfeiten zijn en ook niet alle feiten kunnen of willen vermelden maar wel hun eigen interpretatie van die feiten geven.
Daarmee houden ze de vaste lezers die het met hun inzichten eens zijn vast.
Kijk maar eens wanneer er eens een artikel in voorkomt dat van die inzichten afwijkt. Protesten.
Daar is niets op tegen, maar op internet komt datzelfde voor.
Het verschil is echter dat je op internet vrijwel alle ideologieën, inzichten, overtuigingen, en zo kunt vinden en niet gebonden bent aan één stroming.
En ook  de establishment media nemen vaak ongecontroleerd berichten over met soms excuses achteraf.
En Nep Nieuws kan ook zijn het achterhouden van feiten of er een andere draai aan geven.
Fake News kan  ook een excuus zijn om de vrijheid van meningsuiting in het alternatieve mediacircuit in te dammen.
Een tegengaan van Non Political Correct News bijvoorbeeld.

Een voorbeeld van nieuwsfeiten interpretatie is de Duitse pers die bij de verkiezingen in de USA  vrijwel een campagne tegen Trump heeft gevoerd en dat daardoor  voor de Duitsers die uitsluitend de establishment media volgden de uitslag van die verkiezingen een enorme  verrassing was want zij hadden de idee dat Trump geen schijn van kans had.
Hoe moet dan de keuze voor Trump nu aan hun duidelijk worden gemaakt.
Als nare winst voor het populisme (=alles wat van de establishment  mening verschilt,  lijkt me een redelijke definitie).
Niet dat de keuze van Trump of Clinton me iets doet.
Dat is iets voor de Amerikanen.
Ik ben wel benieuwd wat het voor de wereld economie betekent.
Want het is zeker dat ideologie vervangen wordt door pragmatisme.
En die twee passen niet bij elkaar.

Als amateur heb ik zo mijn eigen leken gedachten over wat er zo in de economie omgaat.

Zo vraag ik me steeds vaker af hoe het komt dat de niet-eurolanden in de EU het economisch beter doen dan de eurolanden hoewel de niet-eurolanden niet gestimuleerd worden door de ECB QE, quantitative easing, opkopen van staatsobligaties en verstrekken van leningen met 0% rente of geld toe.
Tenslotte zijn de niet-eurolanden de landen die er nog naar streven de euro in te voeren maar nog niet aan de toelatingsvoorwaarden voldoen, althans als je de Verdragen moet geloven.
De eurolanden zouden dus veel beter moeten presteren dan de niet-eurolanden maar ondanks de steun van de ECB lukt dat niet.
De eurolanden steunen veel meer op schuldfinanciering dan de niet-euro landen bijvoorbeeld.
Daardoor hebben zij dan ook veel hogere staatsschulden dan de niet-eurolanden in de EU.
De lage rentetarieven door de ECB vastgelegd spelen daar, volgens mijn lekeninzicht, een flinke rol in.
Door die mogelijkheid tot goedkope schuldfinanciering in de eurozone neemt daarbij ook nog de noodzaak tot aanpassing aan de inkomsten, de zo gevreesde structurele hervormingen, af.
Dat is natuurlijk alleen maar uitstel van executie want een keer wordt de bovengrens van die schuldfinanciering toch bereikt en dan is er geen enkele reserve in kas om innovatieve investeringen te doen.
Trouwens er is geen enkele investering die de schuld niet nog hoger opvoert.
Italië, denk ik, is zowel voor economie als kapitaal (de banken) een voorbeeld hiervan.

Ik vraag me af of de QE van de ECB nu valt onder de noemer stimulering of financiële ondersteuning.
Maar wat wel zo is, is dat een steeds groter deel van de staatsschulden van de eurolanden door de ECB worden opgekocht.
Zo veel dat de gestelde voorwaarden ervoor verder moeten worden opgerekt.
Maar we zijn er al aan gewend dat het mandaat van de ECB als elastiek is.
En ook Nederland is mede aansprakelijk is voor de monetaire transacties van de ECB

Wat moet ik daar uit afleiden.
Niet gehinderd door het hanteren van tientallen rekenmodellen die voorspellen wat er allemaal zal gaan gebeuren en tot voorspellingen leiden die meestal keer op keer worden bijgesteld.
Forward Guidance heet dat officieel, ik heb er zelf een ander woord voor.

Waarom wordt er nooit over nagedacht dat de ECB eurozone  staatsobligaties opkoopt van eurobanken met de bedoeling (en niet de zekerheid want de banken zijn vrij in hun handelen)    dat de eurobanken, die tot nu toe zo’n 1300 miljard euros hebben ontvangen, dat geld in de euro economie zouden pompen door dat geld te investeren in eurozone bedrijven en uit te lenen aan particulieren zodat de economie wordt gestimuleerd en daardoor de inflatie tot net onder de 2% zal stijgen waarna ze dat opkopen zullen stoppen.
Want gezien het niveau van de investeringen worden die 80 miljard euro per maand niet in de echte eurozone economie gepompt want de bedrijven hebben er geen behoefte aan.



Om dezelfde reden verlaagt de ECB de rente tot deze zelfs negatief is zodat staten en bedrijven (en particulieren) met soms zelfs geld toe leningen en hypotheken kunnen afsluiten en zo de economie wordt gestimuleerd zodat ook dat weer tot die bijna 2% zal leiden.
Want officieel is de enige reden voor die Quantitative Easing de inflatie te dwingen tot 2% te stijgen.
Vreemd dat stijging van olieprijs en andere grondstofffen prijzen de inflatie wel omhoog krijgt, maar de QE van de ECB niet.
Daarom werden de maandelijkse aankopen van 60 miljard euro opgeschroefd tot 80 miljard euro, de duur van de QE verlengd maar ook dat levert geen resultaat op.
Want wat ik echter niet zie is dat daardoor de economie in de eurozone sneller en sterker groeit dan die in de niet-eurolanden, integendeel als ik Eurostat moet geloven.
Ondanks die haast 1400 miljard euro stimulering.
Maar wel zijn de staatsschulden soms onhoudbaar gestegen gelokt door de uiterst lage rente en de overvloed aan euros (die voor een aanzienlijk deel in het buitenland geïnvesteerd worden waar redelijke rentetarieven te bereiken zijn voor de banken hetgeen in de eurozone niet het geval is).
Natuurlijk lijkt het nuttig, zoals de zuidelijke eurolanden zeggen,  nu de rentetarieven zo nietig zijn geld te lenen om te investeren.
De dief van eigen portemonnaie als je dat niet doet.
Maar hun staatsschulden zijn al buiten alle proporties gestegen.
En zodra de rente gaat stijgen keert het tij.

Wat ik wel zie is dat de kapitaalmarkt als het ware aan de borst van de ECB (en FED en BOJ) hangt.
Zodra de beurskoersen dreigen in te zakken reageert de ECB  met het aankondigen van maatregelen of meer aankopen zodat de koersen weer stijgen.

Maar ik zie ook dat de investeringen in het bedrijfsleven niet sterk toenemen zoals men met de injectie van tientallen  honderden miljarden euros zou moeten verwachten.
Van tijd tot tijd lees ik hier en daar dat de economie markt en de kapitaal markt volkomen uit elkaar zijn gegroeid.
Elke keer lees ik dat de kapitaalmarkt verheugd reageert met koersstijgingen als er berichten over verlenging van de QE periode komt, of angstig wanneer er geruchten komen dat de QE gaat taperen (vaktaal voor verminderen) of tot een einde komt.
Daardoor stijgen en dalen de koersen .
Het geld komt veel meer in de kapitaalmarkt terecht dan in de echte economie.
Dat is de droeve waarheid.

Maar de ECB heeft wel al bijna 1400 miljard euro uit het niets bijgedrukt om die staatsobligaties (en nu ook obligaties van bedrijven) op te kopen.




En wat zouden die obligaties echt waard zijn zonder de steun van juist die ECB.
Wat zouden de obligaties van Portugal, Italië, Frankrijk, Spanje, Ierland en al die andere eurolanden met overgrote staatsschulden waard zijn zonder de “whatever it takes” en het opkopen ervan door de ECB.
Zo nu en dan zie je de rente op obligaties omhoog schieten (en dat betekent dat de waarde ervan juist daalt)  als er wat angst ontstaat over die steun.

Goed, het argument dat het anders nog erger zou zijn geweest valt niet te weerleggen of te bevestigen.
Roept alleen de vraag op waarom het dan in de niet-eurolanden van de EU  beter gaat. Want die hebben die steun niet gehad en zouden er dus veel slechter aan toe moeten zijn.

Naar mijn mening, maar ik ben slechts een leek, gaat het in de niet-eurolanden juist beter omdat zij de monetaire politiek zelf bedrijven en dus beter kunnen afstemmen op hun eigen behoeftes en niet moeten steunen op een centralistische monetaire politiek die op 19 verschillende economieën wordt toegepast en dus voor de een goed en voor de ander juist slecht zal zijn.
Kortom omdat zij de eigen broek moeten ophouden zonder de bretels (of galgen?) van de ECB.

Om een stap verder te gaan, dat het onmogelijk is een goede monetaire politiek te ontwerpen voor landen die economisch  zo sterk verschillen als de 19 eurolanden zoals blijkt uit de tabellen die ik in vorige blogs heb laten zien, gebaseerd op officiële feiten.

Om de laatste stap te zetten, dat het nodig is, met behoud van de euro,  in de verschillende landen naast die euro eigen muntstelsels voor elk land in te voeren die hun eigen wisselkoers ten opzichte van die euro hebben, die kan fluctueren als zij economische vooruitgang boeken of juist afzwakken.
Dat bijvoorbeeld Spanje goedkoper naar Duitsland kan exporteren dan nu omdat de Spaanse munt een lagere wisselkoers t.o.v. de euro heeft dan Duitsland en dat Duitse export naar Spanje juist duurder wordt daardoor.
Dat stimuleert de echte Spaanse economie en maakt het Duitsland moeilijker. Onderlinge concurrentie wordt realistisch.
En maakt Spanje concurrerender op de wereldmarkt.

Hoe moet het dan met de staatsschulden gaan.
Zolang de staatsschulden op de balans van de ECB staan lopen de eurolanden geen gevaar tenzij de eurozone instort. De rente die ervoor door de landen aan de ECB moet worden betaald kan zelfs weer aan die landen worden terugbetaald als ECB winst.
En een aflopende lening kan eenvoudig worden omgezet (via de banken) in een nieuwe.
De enige voorwaarde zou moeten zijn dat geen enkel land nog verdere schulden maakt.
Met andere woorden terug naar het gestelde in de verdragen.
Geen verdere financiële steun door ECB of andere landen.

Want wie durft nu te zeggen dat via “structurele hervormingen” Griekenland economisch hetzelfde zou kunnen presteren als Duitsland.
Want dat is de nieuwe kreet.
Het lukt niet omdat landen geen structurele hervormingen door willen voeren is het argument.
Maar kijk naar Griekenland waar hervormingen alleen maar leiden tot nog hogere lasten voor de toch al arme bevolking (behalve de top 30% uit vorige blogs).
Om een onmogelijke blijvend 3,5 primair overschot op de begroting te krijgen in een land waar de economie met 25% is ingezakt.
Dus zonder afbetaling en rentebetaling op de staatsschulden).
En dan wordt Griekenland geprezen.
Welk deel van Griekenland.
Het IMF wil zo niet meedoen.
De euro en Griekenland zijn incompatibel.

De economische potentie van de eurolanden loopt sterk uiteen en de echte economieën ook en dat is altijd zo geweest en natuurlijk zijn er ook altijd puissant rijken geweest.
En de verschillen worden ondanks de steun van de ECB steeds groter in plaats van kleiner.

En de ECB kan niet eindeloos doorgaan, onder het mom van 2% inflatie te willen bereiken, obligaties van zwakke landen op te kopen en negatieve rente te berekenen (die de normale economische wereld op zijn kop zetten maar in de rekenmodellen geen probleem vormen).
Want dat leidt onvermijdelijk tot een geldontwaarding  en, zo blijkt tot nu toe, heeft geen of nauwelijks  invloed op de economische ontwikkeling in de landen.
Bovendien leidt het tot bubble vorming op de kapitaalmarkten en op de huizenmarkt. En dat is gevaarlijk.
En het neemt de noodzaak tot hervormingen weg (of schuift ze op de lange baan en dan is er geen reserve voor).

Als laatste, wat gebeurt er, als de rente op de dollar stijgt en op de euro vrijwel nihil is.
Want het kapitaal stroomt naar het land waar het grootste rendement  lokt.

Maar dit zijn natuurlijk mijn dwarse leken overpeinzingen.
Geen lezingen voor parlementen.
En ik kan natuurlijk de plank volkomen mis slaan.


P.S. Noord  Italië, lees ik, verarmt zelf door de steun aan Zuid Italië dat er economisch niets sterker door wordt. Ik lees het in een krant.
Zie het plaatje hieronder.
Maar Italië, zijn politiek, zijn banken en het verschil daar tussen spaarders en aandeelhouders is een verhaal apart en 360 miljard bad debts (euphemistisch Non Performing Loans genoemd) is niet zo best.

De minste Bad Debts in Noord Italië, hoe zuidelijker hoe meer.
Het noorden lijdt onder de oninbare schulden van het zuiden








jeudi 1 décembre 2016

Nu eens niet over economie of financiën 
maar politieke kwesties in de Europese Unie
Een blik in het hart van de EU, 
tongue in cheek.

Er is meer in de Europese Unie aan de hand dan de nieuw op te bouwen verhouding tot de USA door de val van de sociaaldemocraten aldaar waardoor Mw Merkel, althans volgens Obama, overblijft als het enige bolwerk van de sociaaldemocratie in het westen.
Er is meer aan de hand dan de risico’s van een verlies bij het door Renzi in Italië uitgeschreven referendum waarbij het niet zeker is of hij wel zou aanblijven als hij daardoor niet door kan gaan met zijn hervormingen.
Hij heeft aftreden aangekondigd in dat geval maar later weer wat herroepen.
Nog meer ook dan de uitkomst van de definitieve Oostenrijkse presidentsverkiezingen die nu eindelijk kunnen doorgaan nu er eindelijk behoorlijke lijm voor de stemenveloppes is gevonden en gaan tussen een oude ex groen links kandidaat en een jonge rechtse kandidaat, tussen eurofiel en scepticus.
Ook gaat het niet over al dan niet praten met Turkije.

Neen, de grote issue nu is de Grote Coalitie en het Presidentschap van het Europees Parlement.

Omdat het een blik geeft op hoe het er aan toe gaat in de Corridors of Power van de EU en aangeeft hoe de Europese Unie wordt geregeerd en daarom interessant en leerzaam is, vind ik.

De heer Schulz, een van de vijf Presidenten die de Europese Unie telt, in dit geval President van het Europees Parlement vertrekt terug naar Duitsland.

Zijn vertrek leidt tot een crisis over zijn opvolging, het gevolg van een overeenkomst tussen de S&D (socialisten) met de PPE (de christelijken), samen de Grote Coalitie,  bij de vorige EP  president verkiezingen,  dat de heer Schultz (S&D, socialisten) de eerste helft van de zittingsperiode EP president zou zijn en voor de tweede helft plaats zou maken voor een PPE lid, tenzij er dan overeenstemming zou zijn dat hij ook de tweede termijn aanbleef.

Die afspraak konden ze maken omdat zij met zijn tweeën de meerderheid hadden in het EP en dus de baas waren.
De christenen  eisen nu volgens afspraak het presidentschap voor die tweede periode op maar dat weigeren de socialisten omdat dan alle sleutelposities, voorzitter Raad van Regeringsleiders, Tusk, President van de Commissie, Juncker, en de nieuwe President van het Europees Parlement van de christelijke partij,  door christelijke partijleden zouden worden bezet. 
Dat kunnen zij niet accepteren, hoewel van het begin af aan duidelijk was dat dat het gevolg van die afspraak zou zijn.

Dit nu veroorzaakt een crisis in het EP want tot nu toe werd alles bedisseld tussen Schultz, Juncker, twee elkaar goed genegen lieden, en hun gezamenlijke fracties in het EP, die, zoals gezegd,  de meerderheid hadden, zodat andere partijen er in feite voor spek en bonen bij zaten, want als minderheid niet meetelden.
Maar nu de onenigheid is ontstaan over de nieuwe president tussen christenen en socialisten is er een nieuwe situatie.
De Grote Coalitie bestaat niet meer. 
De PPE en S&D zijn uit elkaar.

Nu zouden er nieuwe coalities kunnen ontstaan, met bijvoorbeeld de liberalen, de ALDE (onze Rutte en Pechtold partijen) onder leiding van de eurofiel der eurofielen Verhofstad en òf christenen òf socialisten zodat dan òf de PPE òf de S&D voor het eerst naast de macht zouden grijpen.
Een liberaal of wie dan ook zou dan mogelijkerwijs President van het Europees Parlement kunnen worden.

Pitella, een S&D kandidaat heeft echter al aangekondigd met alle andere fracties, uitgezonderd de uiterst rechtsen (EU sceptici dus) te willen samenwerken als zij voor een S&D president wilden stemmen zodat dan de christenen hun macht zouden verliezen.
In ieder geval is er zo een einde gekomen aan de periode waarvan, gezegd werd “We had the impression that the EU was governed by a board of directors led by Juncker and Schulz”.
Voorlopig moeten dus Juncker en Tusk het doen zonder de steun van Schulz en PPE en S&D. 
Geen gegarandeerde instemming van het EP meer.

Maar ook in Duitsland komen er problemen of zo men wil nieuwe mogelijkheden door.
De heer Schultz vertrekt uit het EP terug naar de politiek in Duitsland waar hij een geduchte concurrent zal worden van de Socialisten voorman en vice kanselier Sigmar Gabriel.
Bovendien wordt de minister van buitenlandse zaken, Steinmeier, zeer waarschijnlijk de opvolger van Bondspresident Gauck  en zou dan mogelijkerwijs buitenlandse zaken voor Schultz vrijkomen.
Er is zelfs de mogelijkheid dat hij de socialisten kandidaat voor het kanselierschap bij de komende verkiezingen zou kunnen zijn tegenover de CDU Mw Merkel.

De Europese Unie bevindt zich dus nog steeds, afgezien van de elkaar opeenvolgende crises, ook binnen de Vijf Presidenten Kring in woelig water.

2017 kondigt zich nu al als turbulent aan.

In ieder geval, zo zei een EP lid, is er nu ruimte voor meer debat.