Ferme taal en Toegefelijke Stemming

Ondanks alle opstandige klanken uit Duitsland tegen het verlengen van de bailout periode tot juni is dat voorstel in de Bundestag met overweldigende meerderheid aangenomen. Slechts dertig tegenstemmers en dertien onthoudingen van de vijfhonderd twee en veertig parlementsleden.

Hoe die twee te rijmen? De huidige CDU partner, de socialistische SPD, is nu mede regeringspartij. Alle Europese socialistische partijen zijn pro EU. De Nederlandse SP lijkt een uitzondering maar wil in werkelijkheid nog een stapje of twee verder, een verenigd socialistisch Europa.
Zolang dus coalities van enigszins rechts gekoppeld zijn aan socialistische partners is de EU en eurozone onaantastbaar. Kijk naar het VK, Social Democrats samen met de Labour Party, de Tories samen met de Social Democrats. Kijk naar Nederland, VVD met de PvdA, wat betreft de eurozone twee handen op één buik. Laat staan met D66.
Daarom was het politiek onmogelijk Griekenland te laten vallen en even onmogelijk om de bezuinigings condities officiëel te versoepelen. De oppsitiepartijen in Italië en Spanje hadden in dat geval een flinke stimulans gekregen en vormen nu al een gevaar voor het establishment.
Zo ook met de schuldkwijtschelding. Beter die kwestie door een verlenging van de looptijd van de schulden tot in de verre toekomst te bedekken. Wie dan   leeft wie dan zorgt ondanks alle kreten over het belasten van ons nageslacht door ons wanbeleid.
Het is overigens vreemd dat het ESM niet wordt ingeschakeld, hoewel deze met huid en haar (=inkomsten en leningen) het oudere EFSF (een beetje illegaal systeem) heeft overgenomen met directeur en al en alle bailout leningen beheert.

Ach, het maakt allemaal niets uit, Griekenland zal, ondanks de harde taal van Dijsselbloem en consorten, de nog resterende 8,2  miljarden van de aflopende bailout op 28 februari tijdens deze verlenging uitbetaald krijgen. Plus misschien nog wat meer.

Na juni zal een nieuw begin worden gemaakt. Dan komt het probleem want het tweede bailout programme is dan niet "succecsfully concluded",  tenzij men daaronder verstaat dat alle gelden zijn uitgekeerd aan Griekenland en de tweede bailout pot leeg is.

Als ik het een beetje probeer te begrijpen zal Griekenland van mening zijn dat er dan zo nodig met het ESM nieuwe onderhandelingen zullen moeten worden gevoerd over een derde bailout programma, alles nieuw dus, geld en voorwaarden. Maar Griekenland wil geen nieuwe bailout omdat deze de toch al onhoudbare schuld nogverder zou opjagen. Griekenland hoopt dan als lid van de eurozone weer zelfstandig door de hervormingen van belasting, bureaucratie e.d. genoeg geld binnen te krijgen en  daarnaast zo nodig op de kapitaal markt te kunnen gaan lenen met een rentepercentage dat door de parapluie van Draghi laag blijft.

Zonder nieuwe bailout zou Griekenland dus net als Frankrijk en Italië theoretisch een voorlopige dispensatie kunnen krijgen om met nieuwe eigen hervormingen,  net als Frankrijk en Italië,  het drie procent door Brussel als minimaal toegestane echte begrotingstekort te bereiken. Bij de uiterst lage rente zoals nu overeengekomen voor hun schulden zou dat misschien wel lukken in hun visie.

De eurozone zal daarentegen misschien van mening zijn dat dezelfde voorwaarden als bij de tweede bailout  door zullen moeten lopen  bij een derde bailout.

De rol van het EFSF is dan echter echt uitgespeeld en het ESM als nood liquiditeits voorziening voor eurozone lidstaten komt in beeld. Het ESM is zelfstandig, niet afhankelijk van besluiten van parlementen en legt, weliswaar in overleg met EU en ECB, zelf de voorwaarden vast. Maar volgens de voorlopige opinie van het Europees Hof kan het ECB zich daar niet mee bemoeien omdat dat om steun aan lidstaten gaat. Complicatie dus.

Heel belangrijk bij dat alles is de nu overeengekomen voorwaarde voor de verlenging dat het lopende programa tot een "successful conclusion" moet komen. Kan dat betekenen  dat alle voorwaarden over het einde van de looptijd van het huidige bailout periode moeten worden getild of niet tot aan alle voorwaarden met goed gevolg is voldaan en dus  een positief resultaat hebben gehad.. Of dat al het geld moet zijn uitgekeerd en dus op is. Bij een niet succesvolle voltooing zou het toch niet uitgekeerd hebben mogen worden. Zeg het maar.

Zoja, dan impliceert het dat Griekenland gedurende een onbepaald lange, wellicht honderjarige, periode onder de duim en voorwaarden van nu blijft vastzitten, een programma dat gedurende twee bailouts bewezen heeft niet tot een positief resultaat te leiden, integendeel Griekenland steeds verder financiëel en economisch heeft doen afglijden. Zie de tabellen in een vorig blog. Want die uterst kleine en wat opgefokte verbetering van einde 2014 betreft, deze is alweer omgeslagen in een verslechtering.
Wat de oorzaak van deze verslechtering is blijft duister want als Griekenland gedurende deze twee peioden niet aan de voorwaarden had voldaan zou de uitkering van geld toch allang zijn stopgezet. De eerste bailout is dus "successfully concluded" geweest en de  tweede tot de laatste 8,2 miljard euro ook.
Of is het dat politiek niets met economie te maken heeft en omgekeerd.

Enfin, het Griekse parlement moet nog een besluit nemen en dat geldt ook maar tot juni. Want dan loopt de verlenging ook af en moeten er definitieve regelingen komen. En gezien de verwijten nu al aan Tsipras over verbroken verkiezingsbeloften (hoewel dat ons zelf ook  niet vreemd in de oren klinkt) is dat nog geen gelopen race.

Het leven is vol voetangels en klemmen.

Operation successfully concluded.
Patient dead.

 

 

 

 

.

 

Gisteren was alle aandacht nog op Griekenland gericht. Niemand is tevreden, hoewel Duitsland het voorstel accepteerde was er toch veel meer tegenstand dan vroeger ondanks de nieuwe partner de SDP die veel sterker pro EU is dan de CDU. De weerstand tegen een eventuele derde bailout (volgens sommige berekeningen zou Griekenland nog zo'n 20 miljard euro nodig hebben) is ook sterk toegenomen.

 

In ons eigen land verklaarde minister Dijsselbloem  dat bij de uitwerking van het voorstel de Troika de beslissende stem had om al dan niet  tot uitkering van de gelden over te gaan.

 

In Griekenland is het nog de vraag of het parlement acoord zal gaan met het voorstel. Er is veel tegenstand tegen voortgaan met de austerity maatregelen van het bailout programma. Vooral tegen het privatiseren van havens en vliegvelden en andere publieke voorzieningen. Die leveren de staat juist inkomsten op en zij komen bij privatisering, zo is de vrees, in de handen van de oude elite.

Terwijl dus de Europese Commissie de eindbeslissingen moet nemen heeft de eurogroep een finale zeggenschap over de uitbetaling. Schijven op schijven. Griekenland zoekt uiteraard de weg om de eigen economie zoveel mogelijk te bevorderen, de eurogroep beziet het om de financiële schade voor de eurozone zoveel mogelijk te beperken. Die twee ingangspunten lopen behoorlijk uit elkaar.

De kans dat de afweging van een der beide zijden de zienswijze oplevert dat Griekenland beter op eigen benen kan staan, cq dat de eurozone beter af is met een Grexit bestaat nog altijd en zal sterk afhankelijk zijn van de uitwerking van het voorstel.

 

Maar dat dit de enige oorzaak van onrust in de eurozone zou zijn is een fictie.

Brussel heeft het groene licht gegeven aan Frankrijk. Natuurlijk heeft de Nederlandse regering geen enkel bezwaar tegen dit weer opnieuw gegeven pardon. Frankrijk moet 4 miljard extra bezuinigen en meer hervormingen doorvoeren is hun mening. Dat met dit derde pardon het Stabiliteit en Groei Verdrag even vergeten wordt is uiteraard bijzaak. Frankrijk heeft hiermede dus nog tot 2017 de tijd om de budget tekort grens van 3% te behalen.

 

Bovendien heeft Juncker allang bekend gemaakt dat er flexibeler met het S&E verdrag moet worden omgesprongen bij landen die een geloofwaardige hervormingskoers hebben ingeslagen. Daarbij krijgen ze een soepeler beoordeling voor besparen als zij een hervormingsplan indienen. Zo wordt het hervormingstempo opgevoerd zonder dat investeringen daaronder zouden moeten lijden. Duitsland is met deze opvatting niet gelukkig. Daarmee verkleint de greep die Duitsland heeft op de eurozone financiële politiek nog verder. Duitsland wil strakvasthouden aan de 3%/60% grens die in feite al volslagen illusoir is en alleen modelmatig aanwezig. De barre praktijk is te zien in een tabel in een van mijn vorige  blogs. Meer dan 90% in plaats van 60 in de gehele eurozone.

Ook  België en Italie werden niet beboet voor hun onvoldoende prestaties. Dat zou ook moeilijk te verkopen zijn na dit driemalige pardon voor Frankrijk dat dit jaar een deficit van 4,1% zal hebben als de prognoses uitkomen.

Zo zien we dat na bailout, QE, de oorspronkelijke eurozone steeds verder verwijderd raakt van de oorspronkelijke opzet met het treurige vooruitzicht dat er geen enkele aanwijzing is dat de zone op eigen kracht weer op het juiste spoor komt.

 

Hieronder enkele sleutelgegevens van Frankrijk en enkele tabellen

schuld $2,376,943,964,029 €

Interest  per Year
64,460,782,439€
Debt per Citizen
36,216€
Debt as % of GDP
94.04%
GDP
2,527,463,414,761€

Het jaarlijkste groeipercenage van Frankrijk van 2010 tot 2014.
Er is geen erg duidelijke lijn in, omhoog omlaag.

Het Franse begrotingstekort van 2010 tot 2014. Er zit een behoorlijke verbetering maar is toch al die jaren ver boven het percentage tekort dat de Eurozone eist.

De ontwikkeling van het BBP van Frankrijk 2006 tot 2014. Er is geen aanzienlijke stijging maar dat is vrij algemeen in de Eurozone.

Als laatste de  Franse handelsbalans die sinds 2010 negatief is, dus meer import dan export. Er is echter een lijn naar verbetering.


Beoordeel zelf of het verleende uitstel op goede gronden is gebaseerd.
Bedenk daarbij dat Valls zijn hervormingen eecht door wil zetten.

 

Oh, heerlijke dromen,

 

Het goed geoliede systeem van de Europese Unie en Eurozone heeft zich bekwaam gekweten van de zware taak een insolvabel (in de normale wereld failliet genoemd) en opstandig Griekenland weer in het eurozone gareel te dwingen.

Griekenland wil een fris nieuw begin. Als eerste stap (of misschien uit wanhoop) heeft het Griekse volk een regering doen ontstaan die het roer wil omgooien.
Weg met de zelfverrrijkers, de ontduikers van de belastingen of vrijgestelden ervan, weg met de verstikkende bureaucratie,  ophouden met schulden te maken. Hulp voor de allerarmsten met gratis stroom en voedselbonnen.
De bezuinigingen door de gewone burger betaald heeft de koopkracht vernietigd, de werkloosheid tot boven de 25% gebracht, een jonge generatie voor 50% zonder uitzicht op werk gelaten en het levenspeil onhoudbaar verlaagd. Dat moet anders.

Allemaal mooie plannen dus maar helaas zijn er velen in de Europese Unie die dat allemaal niet voor zoete koek aannemen. Zij weten zelf maar al te goed hoe vaak dat in de EU mis gaat.

Dus moeten de Instituten, de Troika onder een andere naam, dat begeleiden, cq afdwingen.
Daarvoor hebben zij zware machtsmiddelen. Door bailouts en een private haircut hebben zij de Griekse staatsschuld overgeheveld van de kapitaalmarkt naar de Europese Unie, naar het ESM (de opvolger van het EFSF), de ECB en het IMF. Tijdens deze overheveling is die staatsschuld opgelopen tot boven de 175%. (bij deling van reële schuld door BBP zelfs boven de 180%). Dat komt omdat niet alleen het bedrag van de schuld zo is opgelopen maar ook omdat het BBP met 25% is teruggelopen zodat het percentage stijgt.
Griekenland kan daardoor alleen op de kapitaalmarkt lenen tegen een redelijke rente omdat Draghi met zijn 'alles wat dan ook doen' de Griekse schuld met de gehele ECB kapitalen dekt. Griekenland zou zonder die dekking alleen tegen woekerrentes kunnen lenen.
Alleen door steun vanuit de EU en ECB kan Griekenland de komende maanden zijn aflopende schulden voor 2015 aflossen, rente betalen en de economie draaiend houden. Dat is een machtig EU wapen.

Die schuld zit Griekenland ook dwars want het beseft dat ze die nooit zullen kunnen terugbetalen en dus tot het einde der dagen afhankelijk zouden moeten blijven van de EU, ECB en IMF.

Griekenland vindt terecht dat zij in 2012 zijn gebruikt om de euro te redden (wat zou blijken uit gelekte stukken) en zien daarin ook een reden om kwijtschelding van die daardoor zo hoge schuld te vragen. 50% bijvoorbeeld. Want zonder zo'n kwijtschelding kunnen ze het nooit redden.
Zo'n kwijtschelding (hoewel op de duur onvermijdelijk volgens de grote meerderheid van de economen) is een dolkstoot in de rug van de andere eurozone landen. Zij staan immers via ESM en ECB borg voor (zo'n 80%) van de Griekse schulden en als die voor de helft worden kwijtgescholden zou dat tot grote beroering in die landen leiden.
Zelfs verzachten van de voorwaarden wordt maar met moeite gepikt door de landen die wel rigoreus bezuinigd en hervormd hebben.

Griekenland heeft ook tegen dat dit niet de eerste keer is dat het in zulke problemen verzeild  raakte. Het heeft een reputatie van devaluaties, corruptie, belastingontduiking en verstikkende bureaucratie en zelfverrrijking en is frauduleus de eurozone ingesmokkeld. Moeilijk dus om nu aan te nemen dat dat in één klap anders wordt.

Het was  dus een moeilijke klus om daar een tussenweg in te vinden.

Het is volbracht. Er is een voorstel gekomen  waarvan Duitsland kan zeggen dat Griekenland door de knieën is gegaan en Griekenland kan zeggen dat het zijn doel goeddeels bereikt heeft. Knap werk. Maar een door de EU geaccepteerd voorstel is nog geen overeenkomst.

Want nu gaan ineens de ECB en het IMF dwarsliggen.

Mw Lagarde stelt dat het IMF duidelijke verplichtingen eist over hervormingen van pensioenen en de arbeidswetgeving, BTW en privatiseringen.

ECB en IMF herinnerden Griekenland eraan dat zij een vetorecht hebben over het verschaffen van meer geld en nog meeer concessies zouden kunnen eisen.
Draghi zegt dat de Griekenland nog zware onderhandelingen met de ECB moet voeren voor het normale leenrechten terugkrijgt.
Ik vind de rol van de ECB in dit geheel een dubbele. Zij moeten onafhankelijk zijn en geen politieke rol spelen. Maar bij zoveel van hun acties, bijvoorbeeld de QE is er toch wel sprake van politieke keuzes. Ook hier. Onvermijdelijk misschien maar toch niet juist.

Ook de Troika, onder zijn nieuwe naam, zal meer gespecificeerde gegevens eisen over de algemene clausules in het voorstel.

Dus hoewel het raamwerk gereed  is bestaat nog altijd onzekerheid over de uitwerking ervan en dus over  het verschaffen van een overgangskrediet. Zonder dat krediet zakt Griekenland weg in "default", failliet, niet in staat de cediteuren te betalen.

 

Wat mij verbaast is de opmerking dat nationale parlementen nog hun goedkeuring zouden moeten hechten aan dit voorstel.

Het ESM heeft de taken en budgetten van zijn voorgangers overgenomen en beslist zelfstandig over liquiditeitssteun aan lidstaten in overleg met EU en ECB. De Troika houdt toezicht.
Waarom het in dit geval anders zou gaan kan ik niet bevroeden.
Het IMF staat hier als internationale organisatie buiten en neemt zijn eigen beslissingen.

Ik kan niet nalaten als slotopmerking te zeggen dat de EU zelf ook uitblinkt in algemene voorstellen en beslissingen die niet zo detaillistisch onderlegd zijn als nu van Griekenland wordt geëist. Als dat niet het geval was zou de EU nu een welvarende munteenheid zijn met lage werkeloosheid en een bevolking met voldoende koopkracht en een sterke munt. Maar ja..

23022015 oudgediende

 de galop naar achteren

De Griekse regering heeft zijn huiswerk gedaan, zoals afgesproken heeft zij aan de eurozone,  haar hervormingsvoorstel ingestuurd. De details zijn nog niet bekend op dit ogenblik en de IMF, EU en ECB zullen het moeten beoordelen.

De uitkomst kan positief zijn, negatief, maar ook nog bespreekbaar. De marges zijn uiterst klein. Een defintief antwoord kan dus nog op zich laten wachten.

Ik heb al eerder gezegd dat Griekenland niet de kwaal maar een symptoom van de kwaal is. Symptomen komen natuurlijk het eerst tevoorschijn bij de zwakste partner endat is Griekenland.

Symptoom bestrijding lost de kwaal niet op en dat zal ook het geval bij Griekenland zijn. De eurozone lijdt aan een chronisch schuldprobleem. Nu geldt dat voor zo ongeveer alle landen waarbij Japan de kroon spant van de grote naties maar ook de USA flink meedoet. 

Schulden zijn ruwweg te verdelen in twee soorten, investeringsschulden en consumptie schulden. Bij de eerste gaat het om schulden die later tot rendement, groei, moeten leiden Consumptieve schulden zijn weggegooid geld.  Alleen acceptabel om tijdelijke klappen op te vangen.

Schulden moeten worden terugbetaald maar staatsschuld kan constant blijven, groeien of afnemen. Is de looptijd  van een schuld verstreken dan wordt hij afgelost en een nieuwe schuld aangegaan. Met dezlfde, hogere of lagere rente afhankelijk van de rentevoet en het risico.

Van het allergrootste belang bij de staatschuld is de betaalbaarheid van de rente. Zolang dat rentebedrag  vergeleken met het staatsinkomen zo laag is dat het geen invloed heeft op de normale huishouding van de staat is er geen vuiltje aan de lucht, maar wordt het normale uitgavenpatroon van het land zo sterk beinvloed dat essentiële uitgaven niet meer kunnen worden gedaan dan is er iets ernstig mis en moet worden ingegrepen.
Niet alleen de hoogte van de schuld ten opzichte van het staatsinkomen maar ook het te betalen rentebedrag is dus van belang.
De grootte van de schuld  wordt uitgedrukt in een percentage van het BBP; de rente uiteraard in een percentage van de schuld. Is bijvoorbeeld een schuld van 75% van het BBP draagbaar bij een rentepercentage van 3% dan kan hij bij een rentepercentage van bijvoorbeeld 5% niet meer draagbaar zijn.
Het percentage staatsschuld tov het BBP kan veranderen door groei of krimp van het BBP of van de schuld. Een staat kan dus uit een schuld "groeien" waardoor het percentage tov het BBP afneemt en het schuldbedrag toch toenemen.
Het rentepercentage hangt af van de rentestand en het risico. Bij een grote geldhoeveelheid (veroorzaakt bijvoorbeeld door quantitative easing) en klein risico zal het rentepercentage laag zijn. Bij geldkrapte en groter risico loopt hij snel op.
Op het ogenblik is de  geldvoorraad kennelijk zo groot dat risicokleine landen als Duitsland en Nederland zelfs rente toekrijgen bij het uitschrijven van nieuwe leningen.
De centrale banken kunnen dus een grote invloed uitoefenen op de houdbaarheid van staatsschulden niet alleen in hun eigen muntgebied maar ook op andere.
In de eurozone betekent dit dat de ECB de staatsschuld last van de lidstaten aanzienlijk kan beinvloeden.
Dat is bijvoorbeeld het  geval geweest met de uitspraak van Draghi dat hij alles wat nodig is zou doen om de euro in stand te houden.
Door deze uitspraak werd het risico van leningen aan  de zwakke landen in feite gedragen door de gehele eurozone zodat de rentepercentages voor deze landen veel lager werden dan normaal zou  geweest
Vandaar ook dat zodra een Grexit dreigde de rentepercentages voor Griekse schuld enorm  stegen Dat dat  niet gebeurde voor de andere zwakke euro landen geeft aan dat men niet vreesde voor een opbreken van de eurozone door zo'n Grexit
De draagbaarheid van de eurozone schulden is dus voor een aantal lidstaten niet het gevolg van eigen kracht maar van het lidmaatschap van de eurozone.
Daartegenover staat dat voor deze zwakke lidstaten de euro in feite te duur is. Daar is al zoveel over geschreven dat het alleen nog genoemd behoeft te worden. Maar het is wel de kern van het probleem. Je kunt van een deux cheveaux niet verwachten dat hij een audi bijhoudt. de 2C is een prima autotje maar daarvoor niet gebouwd.

De kwaal, de aangeboren ziekte van de euro is het ontkennen van de onverenigbaarheid van totaal verschillende economieën en culturen  die desondanks  in de zelfde mal geperst worden. Voor de een is deze te ruim voor de andere te klein

De enige mogelijkheid om ze toch aan elkaar aan te passen is er gaten tussen te maken zodat wat de een over heeft kan overvloeien naar de ander Dat gaat nog als de een overvloed heeft en het goed kan missen maar niet als de ander ook te krap zit Dat laatste  is het geval in de eurozone
Dat is nu goed zichtbaar. Als bij een Grexit de Griekse schulden over de andere lidstaten zouden worden verdeeld volgens de ESM sleutel dan krijgen Frankrijk en Italië een enorme financiële dreun. Niet op te brengen. Zelfs Duitsland zou in de problemen komen en het gebalancerde budget wel kunnen vergeten. En de andere zuidelijke landen gingen onder water Want de gehele eurozone is een muntunie die op geleend geld drijft, tot boven de 90% BBP grens, de grens van het kantelpunt naar de ondergang. Komen de schulden van één land op het conto van de andere leden dan stort het geheel in elkaar. Dat valt alleen te maskeren door het nog verder naar de toekomst te verschuiven. Maar verschuiven is niet oplossen.

Daarom moet een Grexit worden voorkomen. Niet uit liefde voor Griekenland maar voor het behoud van de eurozone..
Geen oplossing maar een uitstel. Want gebeurt het vandaag niet dan toch wel in de toekomst. Tenzij niet alleen Griekenland een primair budget van 4,5% moet behalen (wat nog lang niet voldoende is om de schulden "sustainable"  te maken) maar ook alle andere lidstaten. En die krijgen met een echt tekort (dus met inbegrip van rente op schuld) van 3%  Brussel nog niet op het dak. 
En op die groei behoeven we ook niet te rekenen want de begrotingstekorten in de eurozone blijven veel hoger dan die 0,3% groei die de eurozone nu heeft (en Griekenland zelfs een krimpvan 0,2%). We galopperen dus met klinke snelheid naar achteren met de Brusselse elite achterstevoren op de rug van het paard.. Zie ter illustratie de volgende grafieken.

De stand van zaken in de Eurozone midden 2014. Begrotingstekort, BBP, werkloosheid in beeld gebracht. Ter vergelijking enkele cijfers uit 2000, het beginjaar van de euro om de terugloop te illustreren.

 

de groei in de Eurozone vanaf 2012 tot nu. Nauwelijks groei, eerst zelfs krimp en de 1% is nog niet bereikt.

 

De groei voor Griekenland van 2012 tot nu toe. Begin 2015 weer een krimp na een nietige groei in 2014.

 De Griekse handelsbalans van 2012 tot nu toe. Een total negatief beeld. Van de val van de euro profiteren theoretisch de lidstaten met een positieve handelsbalans. Voor de landen met een negatieve handelsbalans geldt het omgekeerde, althans voor de directe of indirecte importen van buiten de zone
 

Van Griekenland nog grotere bezuinigingen te eisen is echt wat de Engelsen noemen "flogging a dead horse". Een positief primair begrotingsoverschot te eisen van 4;5% is onmogenlijk en bij een schuld van meer dan  175% bovendien totaal onvoldoende.

 Oke, Griekenland heeft er een potje van gemaakt maar de Eurozone heeft er naar gekeken en niets aan gedaan of zelfs weggekeken.

 

Is de opstelling van de EU nu de beste voor Griekenland? Dat wordt zelfs niet gezegd. Het enige doel is doorgaan op de oude voet. Uitstel op uitstel. De schulden voor ons uitschuiven en we zien wel hoe het afloopt.
Dat is wat Griekenland niet meer wil.
 

Het is nu maandagmiddag. Wat gaat er op ons afkomen?

 

 

Time out Greece  vs  Rest of the Eurozone

 

Gisteravond is dus toch een accoord bereikt, of een uitstel van executie. In ruil  voor een verlenging van de bailout periode tot juni heeft Griekenland moeten beloven niets te veranderen aan het lopende programma, maandag as een voorstel aan te bieden voor de komende hervormingen, zijn financiële verplichtingen na te komen.

Duitsland claimt, voornamelijk voor het thuisfront, dat Griekenland alles heeft toegegeven. De Grieken, om dezelfde redenen,  claimen een verzachting te hebben bereikt doordat de eis van 3% primair overschot volgend jaar oplopend tot 4,5% van tafel is en omdat zij nu zelf voorstellen voor hervormingen kunnen overleggen.

Het is dus maar hoe je er tegen aan kijkt. Het vermoeden dat de zuidelijke landen fel gekant zijn tegen concessies op gebied van schuldkwijtschelding van Griekenland omdat daardoor hun eigen zwakke financiële positie nog verder beschadigd zou worden zal hebben meegespeeld.

Ook  zou een duidelijke verzachting van de bezuinigingen hun groeiende oppositiepartijen in de kaart hebben gespeeld. Nu al zijn die bij naderende verkiezingen een gevaar voor de traditionele overmacht.

Duitsland, zoals ik al steeds betoogd heb, vooral in de persoon van Schauble, vurig pro Europese Unie maar dan op Duitse leest geschoeid, moest de laatste beslissende greep van Duitsland op de eurozone, danig verzwakt door bailout, ESM, OMT, kost wat kost vasthouden. De Duits gebaseerde austerity-bezuiniging-hervorming politiek kan hij niet loslaten. Ik had de indruk dat het bad cop good cop duo door hem en Mw Merkel werd, opgevoerd. Politiek belangrijk want ook in Duitsland, zelfs in het parlement, steekt de eurozone politiek de kop op.

In dit uitstel accoord zit dus een flinke dosis nationale politiek verborgen.

Zelfs het woord "accoord" is overdreven. De groep ECB, Eurozone, IMF moet nog een besluit nemen over de door Griekanland maandag aan te leveren bezuinigingsvoorstellen. We weten dat hierover tussen IMF en de andere twee behoorlijke verschillen bestaan. Ook die moeten in aanmerking worden genomen. Bovendien geldt de afspraak slechts tot juni. De messen zullen in de tussentijd geslepen worden.

De echte vraag blijft bestaan. Zal een eindovereenkomst nu Griekenland echt de kans geven uit het dal te kruipen of alleen tot doel hebben het huidige evenwicht in de eurozone te bewaren. Ik vrees het laatste. En Griekenland is uitbezuinigd.

Wat baat zou kunnen bieden is de nieuwe regering te steunen bij het incasseren van (achterstallige) belasting van Grieken die hun geld elders geparkeerd hebben of niet belasting plichtig zijn. Blijft dat een vrome wens dan geef ik Griekenland weinig kans. Lukt dat wel dan zou dat hun primair overschot een goede sprong kunnen maken.

Een tweede pijl op de boog is het herzien van de enorme bureaucratie en afschaffen van  het verkapte gildensysteem waardoor ondernemen en investeren gestimuleerd zouden worden.

De nieuwe regering, niet gebukt onder het clientimisme  van de oude, heeft theoretisch hier een goede kans voor.

Verder bezuinigen leidt alleen tot nog uitknijpen van een al leeggezogen economie.

In juni vervolg van het Griekse treurspel, of misschien kort na maandag al.

 

 

 

 

 

 

 

       De dag van het oordeel   
          over Griekenland

of misschien nog net niet

Vanmiddag om drie uur is de beslissende vergadering van de
 ministers van financiën van de eurogroep. Of misschien toch niet beslissend.
Hieronder om de situatie te schetsen enkele grafieken.

dit zijn de bedragen die Griekenland in 2015 moet betalen aan aflossingen en rente over zijn schulden. Een bedrag dat Grielenland niet kan opbrengen.

Aan wie is Griekenland geld verschuldigd. EFSF is nu ESM. Het grootste deel van de schulden  is aan de eurzone.

Waaraan heeft Griekenland dat geleende geld aan besteed. Niet aan de opbouw van de economie. Betalingen rente, afbetaling, overheidsuitgaven.

Het BBP per persoon. De ontwikkeling ervan sinds 2006.

De ontwikkeling van het Griekse schuld percentage  sinds 2006

De ontwikkeling van het Griekse BBP sinds 2006 totaal.

De ontwikkeling van de werkloosheid in Griekenland sinds 2004


Uit deze grafieken komt een diep somber beeld naar voren. Weliswaar is er einde 2014 en dit jaar een lichte verbetering te constateren. Deze is echter vanuit een uiterst diep dal en fragiel.
De eurogroep eist van Griekenland een primair overschot, dat wil zeggen zonder rente en aflossingschulden in aanmerking te nemen, van 3 oplopend naar 4,5%. Dat betekent dat de austerity nog dieper gaat snijden in de overheidsuitgaven en de armoede van de gewone bevolking nog zal toenemen. Dan wordt ook de humanitaire hulp die door Tsipras is beloofd aan de Grieken uitgesloten.

Kort gezegd eist de eurogroep van Griekenand een unconditional surrender.
Zich overgeven aan alle eisen van de Eurogroep zonder uitzicht op verbetering voor de Griekse bevolking.

Zo gaat in ieder geval Duitsland naar de vergadering toe. Tenzij ook Schauble wat water in de wijn doet. Maar dat verkleint de Duits greep op de Eurozone nog verder.


grafieken uit tradingeconomics tenzij anders aangegeven

vijf jaar........    too late for comfort

De Europese Unie. De EMU, European Monetary Union begon met die lidstaten die al zover gevorderd waren met de convergentie dat zij de euro als Europese Unie munt konden dragen.

De andere lidstaten zouden volgen zodra ook zij dat stadium bereikt zouden hebben. De EU zou pas volledig zijn als alle lidstaten de euro zouden hebben ingevoerd.

In 2003 was er al een rimpeling in de eurozone toen de twee anker lidstaten Duitsland en Frankrijk niet aan de maximum begrotingstekort clausule van 3% konden voldoen.

In 2010 echter kwam de grote klap toen Griekenland technisch failliet ging of te wel niet meer aan zijn verplichtingen kon voldoen en op de financiële markt geen krediet meer kon krijgen op aanvaardbare voorwaarden. Payday lending conditions. Griekenland het koekoeksjong dat door een bekende organisatie op frauduleuze wijze in het euronest was gedropped.

Het begin van de ellende aangescherpt door de Lehmann Brothers crash.

Na Griekenland volgden Portugal en Ierland die ten onder dreigden te gaan en deels Spanje onder andere door zijn bankencrisis en onroerend goed bubble. Die drie landen zijn weer op het rechte spoor, dat wil alleen maar zeggen dat zij weer zelfstandig op de kapitaalmarkt kunnen lenen, weliswaar gesteund door de belofte van Draghi to do all to save the euro.

Voor Griekenland loopt welswaar de bailout periode eind februari af maar het land kan niet aan zijn bailout verplichtingen voldoen. Dat was door de deplorabele toestand van de Griekse financien en de door de bailout kapitalen uit de hand oplopende staatsschuld ook niet te verwachten. Griekenland werd gesteund om geen overslaan van de crisis naar andere zwakkere eurolanden te voorkomen. Niet om een insolvabel land te redden maar om de euro te redden. Griekenland had veel eerder tot de orde moeten worden geroepen maar de eurozone had officiëel geen idee van de dubbele boekhouding van dat land. Hopeloos Brussels amateurisme.

Griekenland heeft niet alleen maar gezucht onder het bewind van de Troika maar is bovendien in plaats van vooruit steeds verder afgezakt. Goed, de hervormingen liepen niet zoals geplanned, de establishment pleegde zoweel mogelijk lijdelijk verzet  maar de affaire liep door. Tot het moment dat de bevolking bij verkiezingen er genoeg van had. Genoeg van uitgemergeld te worden door de traditionele partijen en de traditionele elite.

De nieuwe regering wil met een schone lei beginnen en zeker niet doorgaan op de weg van het huidige programma dat steeds groter armoede brengt.

Griekenland voelt zich ook in 2010 geslachtofferd te zijn  om de Europese banken en de euro te redden, niet om Griekenland tot bloei te brengen. Terecht want de bailout kapitalen zijn voor zo'n 80%  gebruikt om de oude schulden aan de banken af te lossen en om te zetten in nieuwe schulden nu aan de eurozone.

Griekenland wil nu bij het einde van bailout periode opnieuw onderhandelen, niet doorgaan met het programma dat de toestand  slechts verergerd heeft. Een programma dat het Griekse volk bij de verkiezingen verworpen heeft omdat het ondragelijke armoede heeft veoorzaakt.

Zij willen dus geen verlenging van het aflopende programma maar een verlenging van de leenperiode tot juni wanneer zij denken voldoende eigen middelen te genereren om Griekenland tot groei te brengen en in eerste instantie de ergste humanitaire nood van het Griekse volk te leningen. Een overbruggingskrediet voor zes maanden. Geen nieuwe schulden. En onderhandelingen over een nieuw programma. Duitsland heeft het laatste  Griekse voorstel al verworpen.

De eurozone wil er niets van weten en accepteert uitsluitend een verlenging van het totale huidige pakket als op 28 februari a.s het huidige progrmma afloopt. Griekenland dus voor onbepaalde tijd onder het juk van de Troika. Vooral Duitsland maakt zich sterk. Zij vrezen anders  hun laatste greep op de financiën van  de eurozone te verliezen zoals ik in eerdere blogs heb betoogd.

Vijf jaar nadat het had moeten gebeuren komt de confrontatie, vijf jaren en meer te laat.

Hoe het af zal lopen is de hamvraag. Bij geen overeenstemming is Griekenland failliet, kan de crediteuren niet betalen. Dan gaan de schulden tellen, ook die vele tientallen miljarden schuld die Griekenland via het target2 systeem heeft opgebouwd.

Dat kan Brussel niet hebben in een tijd dat de oppositie tegen de huidige EU vrijwel overal toeneemt. Voor beide partijen staat veel op het spel  en voor Duitsland nog meer.

Bij wel  overeenstemming weten we dat alleen maar het deksel op de pot dicht blijft maar dat de problemen er niet door zijn opgelost. En doorgaan op de huidige weg van schuldvermeerdering en groeistagnatie maakt de druk op dat deksel steeds groter. 

Vrijdag de voorlopige denouement van het derde bedrijf in dit Griekse treurspel. De Deus ex Machina of de Trieste Finale.

 

 

 

 

 

 

 

Er is meer dan alleen de eurozone

 

In de eurozone, zoals overal inde wereld, gaat het om macht. Zal Griekenland buigen of uit de euro moeten stappen. Houdt Duitsland vast aan de laatste van zijn machtsmiddelen  die hun overblijft, de austerity, of geeft het ook dat uit handen. Vinden de  EU leiders dat er een voorbeeld moet worden gesteld voor andere lidstaten waar de onvrede groeit. Waarom heeft de eurogroep een clausule toegevoegd aan een concept voorstel van de Europese commissie of is dat een misvatting. Begeeft de ECB zich met haar monetaire politiek met betrekking tot Griekenland voluit op politiek terrein of is dat ook hun mandaat. Voldoende vragen en onvoldoende antwoorden.

 

Maar er zijn andere fundamenteel meeromvattende ontwikkelingen. Het evenwicht tussen kapitaal en arbeid bijvoorbeeld. Is het inderdaad zo dat de inkomsten uit arbeid achterblijven bij die uit kapitaal. En als dat zo is wat is dan de oorzaak.

Het is bijvoorbeeld zonneklaar dat de lage rente politiek van de centrale banken de gewone spaarders benadeelt en dat de aandelenmarkt daarvan profiteert gezien het koersenverloop en dat staatsleningen en andere leningen er absurd goedkoop door worden.

Het is ook zonneklaar dat de bij de eurogroep zo favorite "interne devaluatie", een euphemisme voor verlaging van de arbeidskosten door loonsverlagingen, de beloning voor arbeid  verlaagt.

De QE voorziet de banken van geld in ruil voor staatsobligaties en andere gedekte waardepaperien die de banken daarvoor bechikbaar stellen. Een mogelijkheid voor de banken om van dubieuze vorderingen af te komen. De belastingbetaler staat uiteindelijk borg. Ook dat houdt de rente laag en de spaarders arm.

Het is ook zonneklaar dat bij de talloze reorganisaties die er plaatsvinden massaontslagen vallen. Die kunnen economische krimp als oorzaak hebben maar ook de wens meer dividend uit te keren. Ze kunnen ook veroorzaakt worden door automatisering of robotisering die economisch voordeliger zijn.

Loonmatiging kan noodzakelijk zijn uit concurrentieoverwegingen  maar gaat niet gepaard met soortgelijke matiging voor de beheerders en aandeelhouders.

 

Zo kan de verhouding kapitaalopbrengst en arbeidsopbrengst worden gewijzigd. Er zijn echter natuurlijke grenzen voor.

 

Natuurlijk is dit alles gecompliceerd. Landen verschillen, economieën verschillen.

Ik heb echter geprobeerd dit onder te brengen  in een simpel schematje met de geldstromen  dat vele malen herhaald kan worden. 

 

De verwerking kan van alles zijn. wat geldt voor materiaal kan ook gelden voor robots, energie, ruimte. Overal is kapitaal en arbeid voor nodig om te verwerken. Of dat nu een compleet fabricageproces is of een pakje in een vak  leggen.

Overal zijn er geldstromen naar de verschillende compartimenten.

Kapitaal is noodzakelijk voor de geldverschaffing aan de productie en menselijke arbeid is nodig  voor de geldverschaffing aan de consument. Zonder koopkrachtige consument geen verkoop, zonder menselijke arbeid geen koopkrachtige consument.

Kapitaal en betaalde menselijke arbeid houden elkaar in de houdgreep. Haal in het schema het vakje mens weg en je snijdt ook de geldstroom naar afnemer en zo terug naar het kapitaal weg. Natuuurlijk zal het totaal uitschakelen van menselijke arbeid een onmogelijkheid zijn maar de gevolgen van ook gedeeltelijk overbodig maken van menselijke arbeid zal al zijn invloed hebben.

Kapitaal en menselijke arbeid zijn dus altijd met elkaar verweven. De kapitaalverschaffer wil een behoorlijk rendement

op zijn investering en de werkers willen een behoorlijk loon. Als die verhouding scheef loopt ontstaat er economische schade.

Wordt de arbeid te laag betaald dan daalt de koopkracht en de verkoop en productie en het rendement op het kapitaal.

Is het rendement op het kapitaal te gering dan hapert de geldvoorziening voor de productie. De economie stagneert.

Altijd zijn er ontwikkelingen geweest in de hulpmiddelen die de arbeider had om zijn werk te verlichten en zijn productiviteit te verhogen. Door die ontwikkelingen werden andere bekwaamheden van de arbeiders geëist en kwamen er andere arbeidsplaatsen en andersoortig werk bij.

De menselijke arbeid evolueerde zo en breidde zich steeds uit. De uitvinding van het wiel, de gloeilamp, de stoommachine, de industriële revolutie. Ze maakten alle de positie van de werkers anders en eisten daarmee andere bekwaamheden. Maar nooit vervingen ze de mens, ze verhoogden zijn productiviteit en maakten zijn taken minder inspannend.Was daardoor minder menselijke arbeid nodig dan kwam er door die ontwikkelingen andersoortig werk bij.

Zal zich dat ook zo afspelen bij de toenemende robotisering waarbij machines de plaats van de mens innemen en deze overbodig maken. Of komt er daardoor een blijvend gebrek aan vraag naar menselijke arbeid.

Het onderzoeks bureau Pew heeft in september 2014 onderzoek gedaan naar de meningen van informatica deskundigen hierover. 1896 namen deel aan het beantwoorden van de vragen. Algemeen was de mening dat Artificial Intelligence, robots en andere vormen van automatisering  zeer veel van huidige door mensen verrichte arbeid zouden overnemen. Die trend is al begonnen. Over de gevolgen was minder unanimiteit. Ongeveer de helft was van mening dat er, zoals tot nu toe altijd is gebeurd, er andersoortig werk zou ontstaan. Werk waarop nu nog niet door het onderwijs wordt geanticipeerd. Anderen zagen inderdaad een blijvende afname van de vraag naar menselijke arbeid. Er waren er ook die naast de geautomatiseerde arbeid kleinschalige identieke menselijke arbeid zou ontstaan. Maar dat er grote sociale veranderingen zouden komen is duidelijk. Werktijdverkorting bijvoorbeeld. Met andere woorden, niemand weet het.

Een van de belangrijkste punten die niet aan de orde kwamen is de regeling voor de inkomsten van de overbodige werknemers.

Automatisering heeft alleen zin als daardoor de kwaliteit toeneemt, de productiviteit hoger wordt en/of de productiekosten lager. Tenzij men robots prefereert omdat zij geen menselijk gedrag vertonen.

De overheid zou bijvoorbeeld het gebruik van elke robot extra kunnen belasten om iedereen een basisinkomen te kunnen garanderen. De afname van producten blijft daardoor in stand evenals de geldstroom naar het kapitaal.

De energiekosten zullen misschien in de toekomst zo sterk stijgen, bijvoorbeeld door ingrijpen van de overheid,  dat het verschil in kosten tussen robot en werknemer verkleint.

Een probleem daarbij is de globalisering waardoor materiaalaanvoer, de verwerking en afname in verschillende landen plaatsvindt. Er zouden internationale handelsverdragen gesloten moeten worden.

In ieder geval is het niet iets dat op de lange baan geschoven kan. De deskundigen verwachten dat in 2025 deze robotisering al zijn impact zal laten voelen.

 

Er is dus wel meer dan alleen het Griekenland probleem en de eurozone. En nog heel wat gecompliceerder.

 

 

 

 to conclude or not conclude 

dat is ook hier de vraag

Waarom valt Yanis Varoufakis de Griekse minister van financiën  over de hier doorgehaalde passage in het voorstel van de eurogroep. Zit er in die passage een addertje onder het gras of ziet hij spoken?

Wel, de bailout periode loopt 28 februari 2015 af. Daarna moet er dus of een nieuwe overeenkomst komen of de lopende verlengd.

Dijsselbloem heeft dan ook nu weer van Griekenland gevraagd zich voor een verlenging ervan uit te spreken.  Met daarbij gebruik making van fexibiliteit in dat te verlengen programma.

Dat is punt één. Na 28 februari is de bailout periode met alle voorwaarden en benefieten ervan voorbij. Er is dan een vacuum.

Voor Griekenland, dan als failliet land, het einde in de eurozone. Tenzij er een overbruggingskrediet komt tot juni wanneer Griekenland denkt zelf voldoende inkomsten te hebben gegenereerd door hun eigen hervormingen om zelfstandig verder te kunnen gaan, binnen de eurozone.

In de gewraakte passage van het concept moet Griekenland toezeggen "to succesfully conclude the programme" met gebruikmaking van de flexibiliteit in "the current programme".

"succesfully to conclude" betekent tot een geslaagd einde te brengen, met succes af te ronden. Met andere woorden na afloop van de bailoutperiode gewoon met het programma doorgaan, want dat is dan nog niet met succes afgerond. Dus niet beëindigen maar tot een goed einde te brengen.

Die flexibiliteit is dan wat de Troika zou toestaan

Dat is nu precies wat de nieuwe regeringvan Griekenland niet wil

Varoufakis zegt, las ik,  dat in het oorspronkelijk concept dat hij had ingezien  deze passage niet voorkwam en dat Griekenland zonder deze passage verder had kunnen onderhandelen. Door deze toevoeging, waardoor juist Griekenland geen nieuwe onderhandelingen kon voeren. werd dat verijdeld.

Ik heb al eens gezegd dat de eurozone met machtsvertoon zijn  wil doorzet. Hier is dat ook het geval. Buigen of barsten. Of dat op de duur  verstandig is valt te betwijfelen. Machtsvertoon roept juist weerstand op.

Dat het "current programme" een mislukking is gezien de huidige ecomische situatie en schuldenlast in Griekenland is evident. Dat "succcesfully concluding" klinkt gezien de deplorabele toestand voor de Griekse bevolking in Griekenland dan ook nogal cynisch of getuigt van weinig inzicht. Door met het mes op de keel dat te willen doorzetten toont evenmin veel gevoel voor staatsmanschap.  5 verloren jaren is genoeg.

Dat neemt niet weg dat Griekenland veel te verwijten valt. Maar de eurozone eveneens. Nu Griekenland met zijn nieuwe regering wil  afrekenen met dit verleden moet het ook een kans krijgen dat te bewijzen.

                              

Dwarsverbanden

 

 

Vandaag wordt  er weer vergaderd door de ministers van financien van de eurozone over de  Griekse impasse Er is achter de schermen druk overleg geweest dit weekend in hoeverre afspraak is afspraak te combineren valt met het Griekse standpunt dat  de bailout periode nu afloopt en nieuwe onderhandelingen met minder voorwaarden en kwijtschelding van de halve Griekse staatsschuld nodig zijn. Compromissen of Grexit.

Dat leidt de aandacht af van andere knelpunten in de eurozone zoals de tegenvallende te trage groei of zelfs stagnatie in sommige lidstaten en de oorzaken ervan. Dat door de lagere olieprijzen in dollars - waar de eurozone overigens maar matig van profiteert door de meer dan 10% val van de euro tov de dollar -  de prognoses iets gunstiger zijn geworden doet daar niet veel aan af. Dat is een ontwikkeling buiten de eurozone.

Vergelijk de economische ontwikkeling in de USA en de eurozone na 2011. De USA hebben een snelle positieve ontwikkeling doorgemaakt met een flinke groei en een gestage teruggang in het aantal werklozen.

Donderdag avond j.l. heeft Juncker tijdens de vergadering van de europese commissie deze vergelijking gebruikt om aan te tonen dat Europa niet kan functioneren  als men zich niet houdt aan doelstellingen en er een gebrek is aan mechanieken om de economieën te doen convergeren.

De eurozone is niet zo goed uit de crisis hersteld als de USA wat zou kunnen betekenen dat een incomplete monetaire unie zich veel langzamer aanpast dan een vollediger institutioneel kader.

De Europese leiders zijn echter ambivalant wat betreft een grotere integratie van hun muntunie.

De Fransen vrezen dat hun meer gevraagd zal worden aan structurele hervormingen zoals flexibilisering van de arbeidsmarkt, de Duitsers zijn niet. geneigd tot meer solidariteit. Zo heeft elke lidstaat zijn eigen bezwaar.

Alvorens verder te gaan dan de al gedane  voorstellen van 2012 heeft Juncker nu aan de Europese leiders gevraagd aan de hand van een aantal vragen over de regeringswijze van de eurozone zich te binden aan hervormingen om de groei op de lange duur van de eurozone te verbeteren. Het eindrapport wordt in juni  verwacht.

Deze vergelijking met de USA zo vaak ten onrechte door de EU gebruikt gaat ook dit keer behoorlijk mank. De snelle groei in de USA is goeddeels te danken aan de opkomst van het schaliegas dat de energie prijzen enorm deed dalen zodat de koopkracht van de burgers flink toenam terwijl de productiekosten van de industrie evenredig flink afnamen. Dat dat een stevige stimulans voor economische groei is staat buiten kijf.

Een ander verschil is de financiële verantwoordelijkheid. In de USA kan een staat failliet gaan en moet dat zelf oplossen. Neem als voorbeeld Californië dat enkele jaren terug bijna failliet ging en door eigen maatregelen dat moest voorkomen en dat ook deed. Geen bailouts die de verantwoordelijkheid bij de federale regering en dus de andere staten leggen.

Nog afgezien van de flexibeler arbeidsmarkt in de USA is de arbeidsmobiliteit daar niet te vergelijken met die in de eurozone of EU, de taalproblemen die daarbij in de de EU optreden bestaan in de USA niet.

Zo kan men nog meer verschillen opnoemen.

Dat de verschillen in economische potentie in de eurozone lidstaten beïnvloed worden door de verschillen in wetgeving op sociaal en arbeidsgebied is duidelijk. Dat een fiscale unie met instandhouding van die verschillen onbestuurbaar zou zijn is evenzeer zeker. Het zou een profiteren van de  ene staat van de andere door die verschillen in de hand werken. Neem als simpel voorbeeld de pensioenleeftijd.

De Europese leiders zijn daardoor inderdaad ambivalent over verdere financiële integratie van welke vorm dan ook.

Maar de oorzaak daarvoor ligt ook vast in het verdrag van Lissabon dat de financiële macht verdeelde tussen de ECB die prijsstabiliteit en waarde van de euro moest bewaken en de onafhankelijke lidstaten die met hun eigen fiscale zaken, begrotingen, belastingen en heffingen en toekenning van middelen belast werden.

Met zoveel woorden werd zelfs directe financiële hulp van lidstaat aan lidstaat of ECB aanlidstaat verboden. Allerlei niet legale sluipwegen werden aangelegd om daaraan te ontkomen en de ECB breidde zijn arbeidsveld ver uit.

Om een fiscale unie verdragsmatig mogelijk te maken is dus een wijziging van het verdrag van Lissabon, een aanpassing aan die wens voor of noodzaak van zo'n unie nodig. En die clausule over directe hulp verbod is er niet voor niets in opgenomen. Het verdrag eist de eigen financiële verantwoordelijkheid van de lidstaten door dit verbod.

Als de ontwikkelingen sinds het afsluiten ervan zo sterk veranderd zijn dat een fiscale unie, met alle randvoorwaarden voor gelijke regelgeving daarbij, noodzakelijk is voor de EU (de EMU is immers het eindstation) dan kan dat niet deels op slinkse  of halfzachte wijze met ontduiking van het verdrag plaatsvinden maar moet worden geautoriseerd door een verdragswijziging.

Het verdrag van Lissabon miste op een haar na de status van grondwet maar heeft veel groter starheid. De Nederlandse grondwet bijvoorbeeld kan met een twee derde meerderheid van de stemmen gewijzigd worden. Het verdrag van Lissabon echter vereist voor een wijziging unanimiteit. Eén enkele staat kan dat tegenhouden. Bovendien moeten alle parlementen de wijzigingen goedkeuren. Want de lidstaten zijn onafhankelijk.

Dat is niet slim in een tijdperk van juist enorme ontwikkelingen in de maatschappij en tussen de landen in de wereld. Snelle aanpassing aan nieuwe verhoudingen of technieken is daardoor niet mogelijk. Een voorbeeld daarvan is het vrije verkeer zoals vastgelegd in het verdrag. Niemand kon toen bevroeden hoe dat uit de hand kon lopen.

De Europese leiders kunnen erg ver gaan in de uitleg van de bepalingen van het verdrag zoals de afgelopen jaren is gebleken maar ook daar zijn er grenzen.

Het verdrag staat eenvoudigweg een volledige fiscale unie niet toe. Elke lidstaat blijft verantwoordelijk voor zijn fiscaal beleid. Er zijn alleen grove grenzen bepaald voor opbouw schuld en grootte begrotingstekort. En door een onderhands verdrag een centraal toezicht hierop dat tot nu toe heeft uitgeblonken door falen. De maximale staattschuld mocht de zestig procent niet overschrijden. De totale staatsschuld in de eurozone bedraagt (er zijn verschillende wijzen van berekening) meer dan 90% van het eurozone BBP. Het maximale begrotingstekort zonder ingrijpenvan Brussel bedraagt 3 procent en het structureel toegestane 0,5 procent. Alleen Duitsland houdt zich aan dat laatste en ondervindt daat grote kritiek over. Zelfs die drie procent is voor een aantal staten onhaalbaar.

Onder die omstandigheden een fiscale unie scheppen betekent alleen maar een constante geldstroom op gang te brengen van lidstaten die beter scoren op de 3/60 % schaal naar de listaten die daar boven blijven

Zoals naar Griekenland Maar dan zonder enige voorwaarden daarbij.

Het verdrag van Lissabon wil nu juist dat voorkomen.

Er zijn altijd dwarsverbanden al ziet men ze niet direct.