terug naar de werkelijkheid

De ontzetting over de nieuwe Griekse koers neemt spoorslags toe. De eurozone had klaarblijkelijk alleen een token resistance verwacht, een Engelse term die in het Nederlands iets oplevert als verzet voor de vorm. Veel sputteren om verzachtingen los te krijgen en dan weer in het juiste eurospoor.

Maar tezelfdertijd komt ook veel los over de voorgeschiedenis van het Griekse drama en dat stelt de eurozone toch ook in een ander daglicht. Of zaken die het daglicht juist niet zo goed konden verdragen.

In ieder geval wordt Griekenland aangepakt als een dwarsliggend jongetje dat tot de orde moet worden geroepen. De voorzitter van het EP, Schulz, gaat er heen kennelijk met de boodschap dat Griekenland over de EU buitenland politiek niet anders mag denken dan voorgeschreven. Juncker laat al weten dat Griekenland op de oude weg door moet gaan en niet op eigen wijze. De ECB ontdekt ineens dat het steun aan een land zou zijn als de terugbetalingen van ECB leningen aan Griekenland  (deels) zouden worden kwijtgescholden of uitgesteld. Dijsselbloem is ter kennismaking in Athene geweest met de kennismakingsboodschap dat Griekenland in het gareel moet lopen.

Kleine kruimeltjes worden toegeworpen maar waar het om gaat beslist niet. Niks schuldreductie, hooguit nog verder uitstel dan 50 jaar, nog minder rente.

Het verschil met echt kwijtschelden is dat de landen dan pas over meer dan 50 jaar weer over terugbetaling zouden moeten praten en dat is heel ver weg. Nu kan het in geen geval al afgeboekt worden want dan breekt echt de pest uit. Dan komen alle eurozone belastingbetalers tot de ontdekking dat zij de klos weer zijn. Tenzij het door het ESM wordt afgedekt door leningen op basis van onze garanties zoals nu gebeurt. Schijn  is het toverwoord van de eurozone, en echt geen schone schijn.

Griekenland is ondertussen de verkiezingsbeloftes aan het uitvoeren. Vermakelijk, maar ook veelbetekenend  is dat de schoonmaaksters weer in dienst zijn genomen bij het Ministerie van Financiën  betaald door de financiële adviseurs naar huis te sturen. Niet alleen vermakelijk maar ook een schot voor de boeg. De bureaucratische Augiasstal wordt uitgemest. Griekenland wil kennelijk echt een nieuw begin. Of dat  lukt is twijfelachtig maar ze hebben in ieder geval de moed dat te doen en dan ook nog de moed daarbij Brussel te trotseren.

En in een opzicht hebben ze het grootste gelijk van de wereld: doorgaan op de oude voet maakte de schulden toestand alleen maar dramatischer en de kleine economische opleving betekent niets voor het gewone volk.

Natuurlijk valt Griekenland in het verleden veel te verwijten. Reders die belastingvrij zijn, belastingontduiking  als norm, een bureaucratie die het kopen van een potlood nog ingewikkeld kon maken, een elite die vooral voor zichzelf zorgde.

Een land ook dat voor de komst van de euro van devaluatie naar devaluatie hobbelde.

Maar de euro heeft daar niets aan veranderd, de nieuwe schoen paste prima aan de oude voet. Griekenland kon doorgaan als het maar niet dwars lag. Toen bleek dat de oude devaluatie trend nog bestond maar alleen niet meer mogelijk was door de euro werd er geld in gepompt. Leningen werden tegen lage rente met gemak verstrekt. Bleef veel daarvan aan de strijkstok hangen? In ieder geval kon dat onder het toeziend oog van Brussel doorgaan tot zoveel geleend was en de schulden zo hoog waren gestegen dat de rente torenhoog werd. Veel daarvan blijft trouwens nog verborgen in de nevelen  van het target 2 systeem, de verrekening via de ECB van onderlinge eurozone landen betalingen.

Toen dat moment gekomen was en Griekenland op instorten stond moesten zelfs de verdragen "flexibel" worden uitgelegd om hulp te kunnen bieden, immers verboden in het verdrag van Lissabon.

De schulden veranderden alleen maar van eigenaar door de bailouts. De bailout bedragen werden gebruikt om de oude schulden en rente aan banken af te betalen en de nieuwe schuldeiser werd zo het ESM, het Europese Stabilisatie Mechanisme oftewel de eurozone belastingbetaler. Die staat via het aandeel van zijn land in dat ESM garant voor de leningen door het ESM aangegaan. Dus niet Griekenland maar de banken werden gesteund en van dubieuze vorderingen verlost.

De Griekse economie schoot door die bailouts er dus niets meer op Integendeel, 25% lager BBP, meer dan 26% werkelozen, meer dan 50% jonge werkelozen, 30% armoede, Griekenland is er erger aan toe dan in de periode van vrijheid en devaluaties.

Dat alles werd echter niet gedaan om Griekenland te redden maar om de illusie van de geslaagde eurozone te blijven koesteren. De ballon mocht niet worden doorgeprikt en de banken moesten worden gevrijwaard van een Grieks bankroet.

Nu is het een moreel probleem dat Tsipras weet dat een weigeren de schulden aan de Eurozone, ECB en IMF (gezamenlijk bijna 80% van de staatsschuld) te betalen om zijn bevolking te redden betekent dat de belastingbetalers in alle andere eurolanden dan voor die schulden moeten opdraaien. Zij staan immers garant voor het ESM en ECB. De noordelijke landen weten dat even goed en weten ook dat de zuidelijke landen niet in staat zijn om die garantie in echt geld om te zetten, ook niet via nieuwe leningen.  Dat is geen goed vooruitzicht.

Daarom is het uitstellen van de terugbetaling tot over 50 jaar of meer zo'n mooie truk om dat te maskeren. Afwentelen op ons nageslacht.

De waan en de schijn, het lenen op basis van loze garanties.

De bittere realiteit is dat hoe dan ook een voortduren van de austerity en nog verdere uitputting van de gewone man in Griekenland een sociale onmogelijkheid is geworden. Wanneer er eenmaal beweging komt in de weerstand tegen de steeds verder verpauperende opgeworpen bezuinigingen komt er een moment dat de aardverschuiving begint en niet meer te stoppen valt.

Het is ook niet simpelweg de keuze tussen een Griekse onderwerping of een Grexis. Dat is symptoom. Wat nodig is om de eurozone in stand  te houden is een afschaffen van de ingebouwde starheid van de euro.

Dat kan zijn de ombouw van de eurozone tot een muntgebied waarbinnen onder de overkoepelende mantel van de euro elke lidstaat zijn eigen munt heeft binnen een bandbreedte met de euro. Eigen munt in eigen land, euro voor buitenland en andere lidstaten. Eigen verantwoordelijkheid voor de financiële stabiliteit van de lidstaat. Een wisselkoers met de euro gebaseerd op prestatie. En wat het moeilijkste punt zal zijn, de staatsschulden tot een houdbaar niveau terug brengen.

Die ombouw zal een gecompliceerde ontwikkeling zijn en onze levensstandaard behoorlijk aantasten.

Maar het alternatief is of het opbreken van de eurozone met alle financiële problemen die dan niet meer redelijk kunnen worden opgelost, of het doorsukkelen naar het eindpunt, het failliet van de gehele zone.

Als daarbij een terugdringen zou komen van de Brusselse bemoeizucht  liefst tot het niveau van de vroegere Europese Economische Gemeenschap zou de  kans op succes aanzienlijk toenemen.

Gezamenlijk maar niet hetzelfde. Ieder met eigen sterke en zwakke punten, maar geen eenheidsworst.

 Duitse austerity en Grieks verzet

de ultieme krachtmeting?

De Syriza partij van Tsipras komt maar twee zetels te kort voor de absolute meerderheid. In Griekenland is het politieke landschap 180 graden gedraaid. Van een partijencoalitie die zich voegde naar de eisen van de Troika, Eurozone, IMF en ECB, zij het met groot lijdelijk verzet, is er nu een meerderheid in het parlement voor het tegenovergestelde. De bezuinigingen door de Troika opgelegd moeten van tafel, de staatsschuld gehalveerd. Griekenland wil af van het bestuur vanuit Brussel en zelf de touwtjes weer in handen nemen, liefst binnen de eurozone. 

De Troika heeft de Griekse bevolking een desastreuze spaarpolitiek opgelegd. Alles moet opnieuw onderhandeld worden. Binnen drie dagen moet Tsipras een regering hebben gevormd natuuurlijk met een van de kleine andere partijen die één ding gemeen hebben: van Brussel afkomen.

Vamiddag komen de ministers van financiën van  de eurozone al samen in een voor hen nieuwe situatie. Met een land dat de koers die de eurozone volgt definitief afwijst. Een land dat nog wel afhankelijk is van die eurozone voor een tranche van de lopende bailout en naar men zegt binnenkort nog een nieuwe bailout.

Verlies daarbij niet uit het oog dat een nieuwe bailout bij de huidige schulden wordt opgeteld en het land dus nog erger in de schuld brengt. Een schuld die nu al onhoudbaar en onaflosbaar is en waar van zelfs de rente onbetaalbaar is.

Maar ook een land dat met recht kan zeggen dat zij door de bailouts in een nog slechtere toestand zijn geraakt dan daarvoor. Zij zijn er financiëel en economisch alleen maar verder op achteruit gegaan.

En de door de eurozone zogeprezen vooruitgang de laatste maanden was allereerst zonder rente in acht te nemenen bovendien vanuit een dal van 25% achteruitgang in BBP. Vanuit meer dan 25% werkloosheid, meer dan 50% bij jongeren, en een staatsschuld van conservatief berekend 175%,  310 miljard euros waaarvan 240 miljard tengevolge van de bailouts. (ik moet daaraan toevoegen dat volgens de berekeningen van het World Debt Clock de schuld nog veel hoger is). 30% van de bevolking leeft in armoede.

Het is dus logisch dat Syriza in de voortzetting van de huidige politiek louter en alleen nog verdere ontmanteling van Griekenland kan zien. Na 40 jaar traditionele partijen aan de macht komt nu de kans voor de  uit barre nood geboren Syriza partij.

Hoewel Griekenland slechts 2% bijdraagt aan de eurozone economie is het nu toch weer een sleutelland. Ook in de andere zuidelijke landen is de austerity aan het eind van zijn latijn gekomen. In Italië, Spanje, Portugal heersen soortgelijke toestanden als in Griekanland. Misschien nog niet in die mate van totale onhoudbaarheid maar toch wel in een fase waarin de bevolkingen steeds feller afstand willen nemen van die austerity.

Over de oorzaak is al veel gezegd, ook nu weer wordt de tegenstelling tussen noord en zuid als oorzaak genoemd. Dat is een volslagen misvatting. De oorzaak is het uniforme systeem dat men door een fiscal union nog uniformer wil maken. Het systeem van de ene munt die voor het zuiden een veel te dure munt is. Een munt die het hen onmogelijk maakt zelfstandig de beste economische en financiële wegen te kiezen. Een munt die omdat het devaluatie onmogelijk maakte een soort surrogaat daarvan, de interne devaluatie, in elkaar flanste die neerkomt op een verlaging van de lonen, en dus verlies van koopkracht voor een deel van de bevolking en tot armoede leidt.

Natuurlijk komen daar nog bij de verschillen van arbeidsrecht, sociale voorzieningen, bureaucratie. Noem ze maar op. Maar de euro is de bron.

Griekenland is niet oorzaak maar symptoom van wat nu plaats vindt.

De politieke lijn van de eurozone, vastgelegd in de verdragen staat op het spel. Natuurlijk is hij al aangetast door het overboord zetten van de no bail out regel. En daardoor vergiftigd. Als die regel was gevolgd was er in 2012 grondig ingegrepen. Als  de andere regels waren gevolgd, de vertrapte 3% en 60%, was er nu geen meerderheid van eurolanden met torenhoge staatsschulden. Dan was al veel eerder klaar en duidelijk geworden dat de euro een onmogelijk project was. Door de schulden aanwas te laten doorgaan en door met lage rente lenen tot normaal te maken is tijdenlang die onmogelijkheid van de euro onder het tapijt geveegd.

Nu komt ze met veel grotere kracht opzetten.

Want wat zal er nu gebeuren.

Tot nu toe is Duitsland de morele strenge  leider van de eurozone geweest. De EU en eurozone waren geschapen naar de gelijkenis van Duitsland. Duitsland is ook de grote geldschieter van de eurozone. Maar de laatste jaren is er constant aan de invloed van Duitsland geknaagd. Steeds meer moest Duitsland toegeven. Het ESM was haast een breekpunt maar Duitsland gaf toe. De bankenunie, Duitsland gaf toe. Het enige wat van de Duitse invloed overbleef was de austerity, vastgelegd in het Stabiliteits en Groei Verdrag. Ook dat verdrag was grotendeels een wassen neus en werd op grote schaal ontdoken. Nu echter, als Griekenlands eisen worden ingewilligd, wordt het echt ontkracht.

Griekenland is trouwens niet het enige land,. Italië, Spanje, Frankrijk willen eveneens dat het verdrag dan wel niet verscheurd wordt maar wel anders wordt uitgelegd zodat meer leningen  en hogere begrotingstekorten mogelijk worden.  Beide wijzigingen leiden alleen maar tot nog hogere schuldenlast. 

De klap op de vuurpijl voor Duitsland is de QE van de ECB, zeer tegen de zin van Duitsland doorgedrukt door het bestuur van de ECB waarin elke lidstaat een even belangrijke stem heeft hoewel Duitsland zo'n 30% van de gelden in de eurozone fourneert. Voor het eerst betekent dit dat Duits geld kan worden gebruikt zonder toestemming van het Duitse parlement. Verboden door de Duitse grondwet.

Stel dat na nieuwe onderhandelingen Griekenland accepteert wat de ronde doet: nog lagere rente op de bailouts en uitstel van terugbetaling tot over 50 jaar. Dat werd trouwens al overwogen. Dan blijft het in de boeken van het ESM als vordering staan en niet als afgeboekte schuld. Een technisch verschil want we krijgen het toch nooit terug.

Dan blijven nog altijd die austerity zaken over waar Tsipras en het Griekse volk van af willen.

Stel dat daar door de eurozone toezeggingen worden gedaan die die austerity zo verzachten dat Syriza accoord zou gaan.

Griekenland zou in de eurozone kunnen blijven en nieuwe bailouts (dus nog meer oninbare schulden) krijgen bijvoorbeeld in ruil voor hervormingen in de Griekse bureaucratie. Maar zou dat een fundament zijn voor snelle en grote groei? Er zou voor de Griekse brevolking niets veranderen. En dat zou onaanvaardbaar zijn.

Bovendien zijn er in de eurozone vijf lidstaten met een staatschuld van meer dan 100%. Ook zij zouden natuurlijk in aanmerking willen komen voor een kwijtschelding van een flink deel ervan. En zwakkere lidstaten zouden ook een versoepeling willen van de austerity.

Duitsland zou dat alles dan moeten accepteren in de wetenschap dat zij voor het leeuwendeel voor de kosten zouden opdraaien en nu als leeuw zonder tanden.

Wat als Griekenland uit de eurozone stapt. Stel dat er geen overeenkomst te bereiken valt. Griekenland krijgt dan geen geld van de ECB en geen laatste tranche bailout geld. Dan moet het op de kapitaalmarkt lenen tegen een torenhoge rente.

Maar het kan weigeren de bailoutschulden terug te betalen (of over vijftig jaar en dat is heel ver weg) en houdt dan alleen de private schulden over. De schuld aan de EU bedraagt 194,8 miljard, aan de ECB 26 miljard, IMF 32,5 miljard en aan private schuldeisers 69,2 miljard. Griekenland kan met die 69,2 miljard misschien wel tegen wat redelijker tarieven op de kapitaalmarkt lenen. Er is immers kapitaal in overvloed. En met het IMF iets regelen. Want IMF en EU harmoniseerden al niet zo over die austerity. Zonder de euro kan Griekenland ook gemakkelijker orde op zaken stellen. Volgens heel wat analisten met een betere kans dan in de euro. Nog steeds armoedig maar wel zelfstandig.

En zo sleept de eurozone zich van de ene crisis naar de andere. En de ene lokt de volgende alweer uit. Op modder kun je geen wolkenkrabber bouwen.

Griekenland en de QE

ik heb na Buitenhof nog een stukje toegevoegd, schuingedrukt

De grootste opwinding over Draghi's QE is al wat weggeëbd. Vandaag zijn het de Griekse verkiezingen die alle belangstelling opeisen.

Er bestaat wel een sterk verband tussen de QE en Griekenland. Beide zijn een gevolg van het steeds verder afglijden van de eurozone in meningsverschillen en onderlinge belangenverschillen.

De QE  richt zich op de kapitaal markt, het is duidelijk dat de aandelenbeurzen ervan profiteren en dat banken erdoor versterkt worden. De staatsschulden van lidstaten worden dragelijker niet alleen door de lage rente maar ook omdat de ECB, dwz de totale eurozone tot 25% van de  schulden kan overnemen. Indien ook bedrijfsobligaties zouden worden opgekocht zouden die niet die van het midden en klein bedrijf zijn.

Voor de gewone burger is de QE niet voordelig. De prijzen van alles wat met import te maken heeft gaan stijgen. Als de olieprijs zich herstelt zal dat een enorme klap geven met de huidige dollarkoers. Stijgende prijzen dus maar geen stijgende koopkracht. De werkeloosheid blijft immers veel te hoog en de lonen, vooral in de zuidelijke landen, moeten nog verder dalen om de concurrentie aan te kunnen gaan en zo banen te  kunnen scheppen.  Daar de huidige crisis geen aanbod crisis maar een vraagcrisis is, die door de  verder verslechterende verhouding prijs/vraagkracht alleen maar erger kan worden zal de relatieve koopkracht nog verder dalen.

Het is daarom ook zeer twijfelachtig of inderdaad de investeringen in het eurozone bedrijfsleven door de QE zullen toenemen. In feite verbazingwekkend.

Voor econometristen geen probleem. Zij kijken globaal en inderdaad zullen die 1100 miljard euros naast naar de effectenbeurzen ook wel een weg vinden in het bedrijfsleven maar dan buiten de eurozone in de emerging economies die een goed rendement opleveren. En, het risico ligt uiteindeljk bij de eurozone belastingbetaler via de ECB. Mondiaal zal deze Draghi QE evenals de FED QE gretig aftrek vinden. 

Hoewel de obligate roep om hervormingen van de arbeidsmarkt en bureaucratie door te voeren nog steeds gelijk het geblaat van schapen al vijftien jaar zonder gevolg door blijft klinken is de QE juist een verleiding dat niet te doen. De druk is immers weer van de ketel en de weerstand des te groter. Het S&G Pact dat al haast een dode letter was zal nog verder uitgehold, pardon, beter geïnterpreteerd worden. De flexibiliteit erin volledig benutten zal het officiëel wel heten.

Griekenland laat de andere zijde zien, niet de kapitaalmarkt maar de burger, om wie het eigenlijk allemaal gaat. De gewone burgers, overal in de eurozone maar in het zuiden in het bijzonder, zijn degenen die het echte geld moeten opbrengen. Zij tellen in tientallen euros niet in 1100 miljard. Als de staat meer geld nodig heeft moeten zij het opbrengen. Als het slechter gaat met de economie kan de staat niet minder uitgeven, integendeel, meer. De gewone burger en de winkeliers en bedrijfjes moeten ook dat meer opbrengen. Zij zijn de backbone van de economie. Zij zijn het ook die uitgeknepen worden. Niet de rijken, die kennen de uitwegen. Niet de multinationals want die strijken neer waar het het voordeligst is. Maar de gewone burger kan niet weg.

Daar gaat het nu in Griekenland om. De burger daar is te ver uitgeperst. Daarom kan een partij als Syriza zo groot worden.

Natuurlijk is het de schuld van Griekenland zelf, van de politieke partijen. Het is evenzeer de schuld van de eurozone die het maar heeft laten begaan en alleen maar erger heeft gemaakt met leningen en bailouts die nooit terug te betalen zijn. Het is de schuld van die veel te dure euro  die Griekenland steeds armer maakt.

Nu moet blijken of inderdaad Syriza de macht zal krijgen. Eigenlijk maakt dat niet veel uit. Ook als de oude partijen door kunnen gaan zal er opnieuw onderhandeld moeten worden. Eens zal de schijn moeten wijken voor de werkelijkheid. Want liquiditeitsleningen, bailouts, over vijftig jaar terug te laten betalen is equivalent aan het afschrijven ervan tegen een te verwaarlozen rente. Anders blijft er van Griekenland alleen nog maar de verdroogde huid over. Want Griekenland binnen de eurozone blijft exra miljarden nodig hebben. Al vijftien jaar en alle jaren die volgen. Want als het eurosysteem niet verandert verandert er niets. En de rijke Grieken hebben vijftien jaar de tijd gehad om hun rijkdom veilig te stellen. Maar het gaat om de gewone Griek. Voor hen is de maat vol.

En wat gaat er verder gebeuren. Want als Griekenland opnieuw onderhandelt zullen Portugal, Ierland, Cyprus, Spanje dat ook willen. Want ook daar is de nood voor de burger hoog gestegen.

Ik heb het al vaak gezegd. De eurozone is voor staat en bank en niet voor de burger.

Ook de Scandinavische landen gaan aanpassingen plegen om de lage euro te kunnen weerstaan. Canada heeft de rente al verlaagd. Ik lees dat in de USA ook aandachtig naar de Draghi QE wordt gekeken. In Azië kan men al spreken van een currency war. Logisch want geen enkele currency zone kan het zich veroorloven door de QE van andere zones economische schade  te lijden.

De inflatie is globaal te laag, de deflatie te wijd verspreid. De globale economie hapert. Een zo grote daling van de koers van de euro, nu al 1.12 dollar (van een piek enkele maanden geleden van 1.40)  kan het labiele mondiale evenwicht verstoren.

.

Ik heb net, tegen mijn, gewoonte in, naar Buitenhof gekeken om Klaas Knot te horen. Hij zei vele zinnige dingen over de QE, dingen die, vind ik, veel eerder aan de Nederlanders en Duitsers hadden moeten worden verteld.

Maar toen hij sprak over de a-politieke ECB moest ik toch wel even grijnzen. Natuurlijk kon hij niets anders dan zeggen dat de ECB niets met politiek van doen had.

Maar toen vergaloppeerde hij zich door over de hervormingen te praten.  Die hervormingen zijn nu juist een puur politieke kwestie  Zoals ik al schreef heeft Draghi zich daar al een aantal malen openlijk over uitgesproken en uitgebreid betoogd dat de eurozone een fiscale unie miste en dat die er moest komen.  Bijvoorbeeld in Jackson Hole over de nodige hervormmingen door de lidstaten en later in Zweden bij een toespraak voor de studenten over de fiscal union. Wel verpakt in de waarheid dat monetaire maatregelen op zich niet helpen.

En goed beschouwd kan in een opzet zoals de eurozone met zelfstandige elkaar beconcurrerende lidstaten elke monetaire ingreep van de ECB een politieke beslissing zijn of lijken. Want elke ingreep heeft een verschillende uitwerking op de economie van de lidstaten omdat die zover uit elkaar liggen. Het zou bovenmenselijk zijn van de leden van het bestuur van de ECB dat bestaat uit vertegenwoordigers van elke  lidstaat te verwachten dat zij niet het belang van hun eigen lidstaat in hun opstelling mee laten tellen. Dat is het grote verschil met de CB's van de VS, VK, Japan. Daar zijn ze de centrale bank van een en dezelfde staat. In de eurozone van 18 lidstaten met eigen bestuur en eigen karakteristieken is de ECB dat niet.

De triomf van het zuiden

Jarenlang hebben de noordelijke landen geprobeerd zich de zuidelijke landen financieel van het lijf te houden. Duitsland was de aanvoerder, de andere hingen daar zo'n beetje bij. De EMU, Eurozone was ontstaan volgens  Duitse principes en die golden voor de gehele Eurozone. Strict gescheiden financiën van de lidstaten en een centrale bank die over de wisselkeors en de prijskwaliteit van de euro waakte. Bescheiden taak.

In de loop van de jaren werden de verschillen tusen de eurolidstaten, die in het begin al buitensporig waren steeds groter. In plaats van het verwachte naar elkaar toegroeien werden de financiële problemen voor het zuiden groter en voelden ze steeds sterker hun onmacht om binnen de opzet van de Eurozone op de been te blijven.

Extra programma's, bailouts, renteverlagingen, goedkope leningen, langzaam werd de invloed van het zuiden groter en breidde de ECB haar takenpakket uit tot ongenoegen van Duitsland en de zwijgende noordelijke minderheid. De politiek echter bleef officieel achter de verdere eenwording van de Eurozone maar zorgde er achter de schermen voor dat een echte eenwording, een fiscal unie met gezamenlijke begroting, fondsentoewijzing en schuldverdeling vermeden werd.

Maar afgedwongen  concessie na concessie vergrootte de macht van het zuiden, nu aangevuld met Frankrijk waar ook in de ECB  een zuidelijke meerderheid ontstond.

Zo werd de oorspronkelijke visie van de Eurozone van eigen financiële verantwoordelijkheid steeds verder omgebogen naar gemeenschappelijke financiën. Deze QE is de voorlaatste stap naar het einddoel.

Tijdens zijn toespraak sprak Draghi weer duidelijk uit dat  de politiek  nu aan zet is net zoals hij al eerder had gedaan in  de USA en in Zweden bij een lezing voor studenten. Sommige journalisten dachten dat hij daarbij op Frankrijk en Italië doelde.  Maar zowel in  de USA als in Zweden heeft  hij heel duidelijk gezegd dat hij met hervormingen doelde op de fiscale unie, het enige element dat volgens hem nog aan de politieke unie ontbrak. Zonder die fiscale unie is QE of welke monetaire ingreep dan ook onvoldoende, voegde hij er aan toe.

Een fiscale unie betekent gezamenlijke begroting, gezamenlijke fondsentoewijzing en een gezamenlijke schuld.

Ik ben ervan overtuigd dat voor de grote meerderheid van de lidstaten zo'n fiscal union inderdaad  het beoogde  eindpunt zou zijn. Monetaire en fianciële eenwording maar met behoud van eigen politieke zelfstandigheid,  sociale wetgeving en cultuur.

Gezien de getalsverhoudingen zou dat een financiële suprematie van de zuidelijke groep betekenen. En wie de financiën beheert regeert.

Voor mij staan we op een keerpunt. Gaat Duitsland, dat wil zeggen het Verfassungshof, door de knieën dan staat niets meer zo'n fiscal union in de weg want, de politieke partijen in de lidstaten zullen geen tegenstand bieden. Ook in Duitsland niet.

Dan is het verdrag  van Lissabon, met het verbod van directe financiele steun van lidstaten onderling en door de ECB ook officiëel een dode letter geworden. Dat is hij via een omweg nu ook al, want laat een bank de obligaties opkopen en koop ze als ECB dan weer snel van die bank  en dat voor 11 duizend miljard euros of meer.  Alleen een technisch verschil.


Gezien de eurofiliteit van de Nederlandse mainstream politieke partijen zullen die zo'n fiscal union ook geen stroobreed in de weg leggen.

Denk eraan wat gebeurt als de begrotingsdiscipline en beperking staatsschuldgrootte verdwijnt zoals het zuiden wil en juist nieuwe schulden worden gemaakt om zoals zij denken groei te scheppen. Wat gebeurt er dan met ons zuinige Nederland, het  braafste jongetje van de klas. Trouwens ook met Duitsland dat nu al leenmeester is.

Natuurlijk zullen onze politici zeggen dat het best mee zal vallen. Tot het zover is. Dan zeggen ze dat met de kennis van nu...... Dat grapje kennen wij al.

Dies irae dies illa

De teerling is geworpen, de Rubicon overgestoken. Draghi kan niet meer terug. Na 2012 door zijn woorden alles te doen om de euro te redden was er geen weg terug, alleen uitstellen van het moment. Nu is het moment van het Rotterdamse lied "geen woorden maar daden" gekomen.

Naar de laatste geruchten gaat er gedurende minstens één jaar elke maand € 50 miljard euro geldverruiming uitgegeven worden met aankopen van staatsobligaties. 12 x 50 = 600 miljard euro.

Of Griekenland gezien de huidige situatie mag meedoen, hoe het precies georganiseerd gaat worden wordt vanmiddag uit de doeken gedaan. Of het nu staatssteun is of niet, of de ECB  zijn mandaat te buiten gaat zijn academische kwesties geworden.

Of het gaat helpen de eurozone (en de wereldeconomie volgens sommigen) uit het slop te helpen zal nooit duidelijk worden.

Wel duidelijk dat het de nijpende financiële situatie van een aantal eurolanden tijdelijk verbetert met het risico dat hervormingen daar op de lange baan geschoven worden. Duidelijk dat de export zal toenemen, tenminste zolang andere landen geen beschermingsmaatregelen nemen zoals Zwitserland en  China en nu Canada met een bliksemsnelle renteverlaging. Zolang de duurdere import de productie niet duurder maakt.

De prijzen van importproducten zullen stijgen, dus de inflatie zal daardoor toenemen maar de koopkracht niet, dus grotere armoede. Tenzij de productie zo sterk toeneemt dat er vele nieuwe banen nodig worden en er dus meer geld wordt verdiend. Nobody knows the trouble we are in.

Wel wrijven de beursmensen zich in de handen, er komen weer honderden miljarden euros vrij voor de beurshandel. Maar de echte economie van maken en kopen?

Het gaat officiëel allemaal om die inflatie, die te laag is. Maar daar heeft de QE nu net nergens iets voor uitgemaakt. Overal te laag. ook in de VS en het VK die jarenland geQE'd hebben.

Wel beïnvloedt de QE de wisselkoers dat zien we. De ECB, verantwoordelijk ook voor de prijsstabilitieit heeft er voor gezorgd dat de wisselkoers in enkele maanden van 1.40 dollar naar 1.16 dollar flitste. Of dat nu bewaken of manipuleren is, u zegt het maar.

De meningen onder de analisten zijn dus verdeeld maar voor zover ik het kan beoordelen niet enthousiast. Hooguit hoopvol en berustend.

Voor mij staat één ding vast. Voor de consument in de eurozone wordt het zwaarder. Alle geimporteerde zaken of alles met geimporteerde materialen gemaakt wordt duurder. De salarissen gaan niet omhoog want dat zou een spiraal kunnen worden. En wij hebben geen grondstoffen, behalve wat verzakkings aardgas en onze onvolprezen land en tuinbouw producten en de Grieken olijven. En schaliegas waar we niet aan mogen komen.

De enige hoop dus dat een wonder gebeurt en de economie opveert. Maar wat we zien is dat de prognoses door IMF en OECD en iedereen juist steeds verder worden teruggeschroefd.

You load sixteen tons, what do you get
Another day older and deeper in debt.

Vandaag komt er geen enkele opgewekte gedachte bij me op. 

Het is dus nog erger geworden: anderhalf jaar lang 60 miljard euro per maand.
Is de ECB nu de bank van de eurozone?
 

monetary union, fiscal union, banking union, DEBT UNION

Wie het vraaggesprek met de econoom van Lyzera, Millios, vanmiddag op rtl7 heeft aangehoord zal zich toch afvragen hoe het zo ver heeft kunnen komen. We weten dat 30% van de Grieken armoede heeft, dat 26% werkloos is en meer dan 50% van de jongeren zonder werk zit en waarschijnlijk nooit werk zal vinden. We weten dat de Griekse staatsschuld onbeheersbaar is en zo hoog dat de Grieken er zelf nooit van af kunnen komen. We weten het al jaren en toch gaat het door. Wij kunnen er niet van af en de Grieken willen er niet van af.

Daarom ook klinkt wat Millios en Lyzera wil zo prachtig. De humanitaire ellende verzachten. Voor iedereen de eerste levensbehoeften gratis. De minimum lonen omhoog anders gaat de negatieve spiraal door.

 niet meer bezuinigen, arbeidsbescherming voor jongeren en ouderen. Inderdaad de menselijke aanpak.

De kosten zullen 11 miljard euro zijn. Dat kan gefinancierd zonder meer schulden te maken. Invorderen achterstallige belastingen, 30% betalen zodat er geld binnenkomt. Een einde aan de belastingontduiking. Ook aan smokkel en corruptie. Dat levert voldoende geld op voor het programma.

Een kwijtschelding van de schulden van meer dan 50% en terugbetalen van de rest koppelen aan groei. Of een andere oplossing. De ECB moet geld verschaffen gedurende tientallen jaren zonder kwijtschelding. Dat geeft Griekenland en andere landen de tijd om te groeien en de schuld aan de ECB terug te betalen. Dus geen geldtransfers van het ene land naar het andere. Dan voelt de Nederlandse belastingbetaler het niet.

Geen Grexit volgens Millios!

Het is niet gunstig voor de Grieken ze zouden moeten devalueren en de koopkracht zou nog verder inzakken.

Geen enkel land kan uit de euro, dan werd het een vaste wisselkoers groep en dat zou leiden tot chaos. Andere landen zouden ook kunnen uitstappen en dat zou het einde van de eurozone zijn.

Wat de Grexit betreft heeft Millios gelijk. De eurozone zal veel moeten toegeven aan Griekenland om te voorkomen dat ze er uitstappen. Dat weet Lyzera ook. De eurozone hangt van schuld aan de ene kant en garanties aan de andere in elkaar gekleefd. Haal een stukje er tussen uit en de zaak stort in. Dat is Griekenlands aas.

De financiering van het programma is een lust voor gelovigen.

Belastingontduiking afgelopen, corruptie afgelopen, smokkel afgelopen. Achterstallige belasting wordt ineens betaald.

Ook de kwijtschelding is een creatief verhaal. Hoewel het scheppen van geld uit het niets ook een fluitje van een cent is voor de ECB.

Dus waarom niet?

                   Is de ECB almachtig

 

wie kan dan de ECB intomen?

 

 

 

Vandaag heeft de tweede kamer zich uitgesproken tegen  het aankopen van staatsobligaties door de Europese Centrale Bank in het kader van de Quantitative Easing waarover a.s. donderdag door Draghi openheid zal worden gegeven.

Dijsselbloem heeft al verklaard dat het Nederlandse  Parlement daar niets over te zeggen heeft. De ECB pleegt monetaire politiek en is daarin volslagen onafhankelijk. De Advocaat Generaal van het Europese Hof van Justitie heeft zelfs al medegedeeld dat men geen kritiek op het ECB kon hebben en ook de expertise daartoe mist. Volgens het verdrag van Lissabon is het ECB onafhankelijk en heeft tot taak de prijsstabiliteit (lees inflatie) te bewaken en de waarde van de euro (lees wisselkoers).

Het probleem is de interpretatie van  deze beide taken. De ECB, gesteund door een voorlopige "opinie" van de  bovengenoemde advocaat generaal (en weersproken door een daar tegenovergestelde uitspraak van het Duitse Grondwettelijk Hof die het tegen de EU verdragen acht) heeft een uitleg die vrijwel alle financiële ingrepen omvat.

 

Het Duitse Grondwettelijk Hof  baseert zich oa op de bepaling in het verdrag van  Lissabon dat voorschrijft dat directe financiële steun aan eurozone lidstaten door het ECB verboden is. Zijn uitspraak is dat de OTM (te vergelijken met de voorgenomen QE) de verdragen schendt en bovendien tegen de Duitse grondwet ingaat.

 

Dat is de kwestie waar over enkele maanden door het Europees Hof een uitspraak zal doen die waarschijnlijk in het voordeel van de ECB zal uitvallen. Of  het Verfassungshof  dat oordeel zal overnemen is de vraag. Het is de principiële zaak of  het ECB boven de grondwetten (en wetten) van de lidstaten staat en dus zijn eigen taken kan bepalen en zijn eigen uitbreiding van taken. Geen klein conflictje dus.

 

Door de QE koopt de ECB de schulden van lidstaten op door hun obligaties op te kopen van de banken die deze in eigendom hebben. Daardoor worden alle eurozone lidstaten, die immers gezamenlijk de ECB "bezitten" aansprakelijk voor de schulden van lidstaten die in financiële problemen komen. Staatssteun via de backdoor dus. Banken zullen met vreugde de obligaties die een groter risico vormen verkopen en de goede behouden. Dat kan de ECB ook tot een soort "bad bank" maken, met alle lidstaten als garantie.

 

Duidelijk tegen de geest van de verdragen.

 

Dus afgezien van de vraag of QE wel zin heeft, waar steeds meer twijfel over gaat bestaan, is het een competentievraag. Staat de ECB in haar eigen interpretaties van haar twee hoofdtaken boven de grondwettelijke en wettelijke bevoegdheden van de lidstaten. Kort gezegd is er niets en niemand die de ECB tot de orde kan roepen.

 

In Nederland hebben we de grondwet maar geen rechter die wetten aan die grondwet kan toetsen. In Duitsland daarentegen bestaat het Verfassungsgericht dat  dat tot taak heeft. En dus ook tot taak of het Europees recht of ECB besluiten tegen die grondwet ingaan. De grote vraag is nu of het Europees Hof een besluit neemt dat het grondwettelijk Duitse hof voor incompetent verklaart. En vervolgens hoe het Verfassungsgericht daar op reageert. Het kan de Bundesbank verbieden aan door hen verboden regelingen deel te nemen. Hetgeen de Bundersbank onder Weismann dan zou moeten doen.

 

Een situatie die  Brussel ongaarne zal zien ontstaan om het zachtzinnig uit te drukken.

Zoals ik al eerder meer of min heb gezegd. De EU is  een paard dat op anderhalve poot hinkt. Ondoordacht en onmogelijk.

 

 

 

 

 

 

 

Dit wordt dus de beslissende week.

Nu al nemen de markten een voorschot op wat komen gaat en de beurskoersen stijgen dus. Er is weer goedkoop geld op komst. Er wordt druk gespeculeerd over hoeveel Draghi gaat inzetten, men meent zo'n 500 miljard maar it is anybody's guess. Gaat hij het in één keer inzetten of in maandelijkse porties. In dat laatste geval tot de inflatie 2% heeft bereikt of tot het ingezette bedrag is bereikt. Wat gaat hij kopen. Alleen staatsobligaties of van alles. Gaat hij het zelf doen, dat wil zeggen de ECB, of laat hij het de nationale centrale banken doen en alleen met hun eigen staatsobligaties. In dat laatste geval om het risico niet door de gezamenlijke landen te  laten lopen maar door het centrale bank land in kwestie. Mag Griekenland al meedoen.

Na donderdag weten we het allemaal.

Over dat risico wordt al het een en ander gezegd. Om dat veilig te stellen zou het per lidstaat kunnen gaan. Maar maakt dat iets uit? Want stel dat het in één lidstaat hopeloos mis gaat en het geld weg is. Dan is de centrale bank van dat land de klos en de schatkist van dat land. En dan? Is het land dan failliet en moet het de eurozone verlaten? Of gaat het gered worden door een bailout via de ESM? In dat geval participeren alle lidstaten in de strop volgens hun percentage van inleg en als landen dan niet kunnen of dat is niet genoeg dan moeten de landen die het wel kunnen dat bijpassen. Dus deelt iedereen in het risico en de ECB niet. Die mag nu net daar niet aan meedoen. Want dat is directe staatssteun.

Stapt het failliete land uit de euro en zegt het je ziet het maar dan draaien ook alle andere landen voor de strop op want euro is euro.

Dus al is er geen fiscale unie en is ieder land zelfstandig, de euro is van alle lidstaten en dus de risico's ervan ook.

Dus liggen alle eurozone bewoners de gehele woensdagnacht in hun bed te woelen. Wat haalt Draghi uit het lege vat. Want de eurozone heeft een schuld van 97% en dus geen cent.

Griekenland is bars behandeld. Dat blijkt uit wat ik gisteren heb geschreven. De Grieken, behalve al diegenen die de belasting hebben kunnen ontduiken of hun geld ergens ver weg in veiligheid hebben gebracht, zitten opgescheept met een enorme schuld, 413 miljard euro (volgens de World Debt Clock). Dat kunnen ze nooit terugbetalen is de algemene gedachte. Het is weggegaan aan de overheid, de staat dus en de banken. Maar de bevolking draait er voor op. Vele instanties vinden dat oneerlijk en zijn van mening dat daar iets aan gedaan moet worden. En dan denk je al gauw aan een deel ervan kwijtschelden. Hoeven ze niet terug te betalen. Maar bij dat kwijtschelden zijn dan ook mensen die dat kwijtschelden doen en die dan het geld dat aan hun schuldig is door Griekenland niet meer terug zullen krijgen. Dat zijn de andere lidstaten. Daar moet je ook aan denken. En dat zijn mensen die er echt helemaal niets aan kunnen doen. Want de Grieken hebben tenslotte altijd hun overheid zelf kunnen kiezen en hun banken zelf kunnen beheren.

Ook daar speelt, zoals ik al schreef, dat de gehele eurozone altijd de klos is. Ook hier. Want als Griekenland failliet gaat, en/of de eurozone uit, dat geld is weg. Op de ene manier of op de andere. Want ook hier geldt de euro is de euro.

Dat is ook een gedachte voor de donderdag. Want de ECB is van alle euro lidstaten. Als dus de ECB 1000 miljard euro schept uit het niet  zijn we allemaal daarvoor aansprakelijk. Het ene land voor meer procent dan het andere maar dat maakt niet uit. Als het ene land het niet kan betalen moet het andere bijspringen. De euro is de euro.

De week van twee kruispunten

De komende week wordt door de ECB het besluit genomen over de aangekondigde Quantitative Easing, de aankoop van eurozone staatsobligaties met nieuw gedrukt geld.

Deze week beslist de Griekse bevolking of de traditionele partijen door mogen regeren of dat de Syrzia, de anti huidige Eurozone politiek partij,  de touwtjes in handen krijgt.

Twee voor de eurozone uiterst belangrijke momenten. Beide ook uiterst controversioneel.

Beide het gevolg van het mislukken van de eurozone. Geen van twee zou nodig zijn geweest als de eurozone een haalbaar project was geweest. Tot mijn verwondering heerst nu zo"n beetje de houding van het is nu eenmaal zo. Geen enkele aandacht waarom het zo rampzalig is verlopen. Evenmin aandacht voor een adequate oplossing. Alleen maar doorgaan op de weg van de daling en noodverbanden aanleggen die de kwaal nog verergeren. Alsof het onvoorzienbaar was en onoplosbaar is.

Ik heb al veel gezegd over de QE. Vrijwel iedere analist is van mening dat hij niets van doen heeft met de verhoging  van de inflatie tot 2%, het officiële doel, en alles met de koersmanipulaties om de wisselkoers van de euro zo ver omlaag te brengen dat de concurrentiepositie toeneemt en dus de export eveneens. Maar de eurozone heeft al een flinke positieve handelsbalans.

De QE is steun aan de lidstaten. De gehele eurozone wordt zo aansprakelijk voor de schulden van een van de lidstaten. Naar verluid wordt dat, volgens Duitse bronnen, voorkomen door niet de ECB de aankopen te laten doen maar elke centrale bank voor de nationale obligaties van zijn eigen staat. Zo wordt dan ook de band tussen banken en staat die door de bankenunie doorbroken zou moeten worden weer in ere hersteld. De helft van de aansprakelijkheid blijft bij het totaal van de eurozone, lees ik. Griekenland en Cyprus zouden niet mogen meedoen. En het blijft dus staatssteun. Het maximum van de aankoop zou 25% van de staatsschuld zijn. En of Draghi het echt in die vorm zal aankondigen is ook nog de vraag.

Er is een aspect van de QE dat vrijwel onbesproken blijft. Er wordt door de ECB geld dat nog niet bestaat aangemaakt en gebruikt om staatsobligaties van banken aan te kopen. Obligaties die normaal gesproken pas aan het einde van hun looptijd verzilverd zouden worden, laten we zeggen over tien jaar. Dat geld, dat nu geschapen wordt is dus het geld van over tien jaar dat nu al gebruikt gaat worden. De QE is dus een wissel op de toekomst. We gaan nu geld gebruiken dat pas over tien jaar gebruikt zou mogen worden. We gebruiken dus nu het geld van onze nazaten. Over tien jaar is het er niet meer. Als die obligaties afgelost moeten worden moet de staat echter dat geld wel aan de ECB uitbetalen.

Natuurlijk kunnen dan nieuwe obligaties worden uitgegeven om dat gat te dichten. Die kunnen dan ook weer als onderpand gebruikt worden om geld te lenen dat dan nodig is. Zo wordt de schuld steeds verder weggeschoven. Tot wanneer? De enige troost is dat door die 2% inflatie die de ECB wil die schuld na tien jaar 20% minder waard is geworden. Helaas al ons geld ook.

Die QE heeft dus niet alleen nu grote gevolgen voor spaarders, pensioenfondsen, banken, en wisselkoersen maar is ook nog een tijdbom onder de toekomst.

Griekenland zucht onder een ondragelijke last van schuld, voor een groot deel de nalatenschap van de nog lopende bailout periodes. Of je nu de Worl Debt Clock met zijn wiskundige berekening ervan of de eurozone berekening aanhoudt maakt daarbij niet uit.

Heeft Griekenland nu baat gehad bij die bailouts en waar is dat geld aan besteed? JDC (Jubilee Debt Campaign) heeft berekend dat slechts 10% Griekenland ten goede is gekomen. De rest is besteed aan terugbetalingen van schulden en rente aan de schuldeisers, banken, hedge funds en aanmoedigingspremies om  mee te doen aan de 2012 haircut. Nu zijn de ECB de EC en het IMF (de troika)de grote crediteuren voor bijna 80%. Griekenlands schulden zijn sinds de eerste bailout alleen maar toegenomen.

Geen wonder dat Schauble een (gedeeltelijke) kwijtschelding van schulden weigert en ze liever op de lange baan schuift. Wat nog niet gebeurt deert immers niet.

Griekenland staat er dus goed beschouwd nu slechter op dan bij het begin van de reddingsoperatie. Van de wal in de sloot. Zelfs de nu positieve handelsbalans wordt minder veroorzaakt door grotere uitvoer dan kleinere invoer. Er is geen geld voor grotere consumptie. Griekenland kan zelfs de rente over zijn schulden niet betalen.

Wat zo'n deelse kwijtschelding van Griekse schulden voor de eurozone betekent?  De eurozone is immers "eigenaar" van de grote meerderheid van die schulden. Men kan zeggen dat wat er bij Griekenland aan schulden afgaat er bij de andere eurolanden bijkomt, behalve het kleine deel waar het IMF naar kan fluiten.

Uit de tabel bij mijn vorig stukje valt op te maken hoe de eurozone er voor staat en hoe elk land er voor staat. De schulden van de andere eurolanden worden dus groter. Die moeten dus meer lenen. Of dat nu direct gaat of via het ESM maakt niet uit. Broekzak, vestzak.

Uit die tabel valt ook op te maken wat er gebeurt als Griekenland de eurozone zou verlaten. Wat schulden betreft zou dat niets hoeven uit te maken. Binnen of buiten de eurozone, Griekenland kan ze niet terugbetalen.

Het verschil. Als Griekenland de eurozone uitstapt en weigert de schulden te betalen dan merken we het ineens. Als ze over vijftig jaar zouden moeten worden terugbetaald (zoals nu zo ongeveer het geval is) en Griekenland kan het dan, logisch gezien, ook niet, merken onze nazaten het. Wij zouden dan wel nu de rente ontvangen als Griekenland die zou kunnen betalen. Niet dus.

Voor mij is het kernpunt of Griekenland binnen of buiten de eurozone betere kansen op overleven heeft. Zou het met eigen munt en een devaluatie van zeg 35% en eigen economische politiek beter af zijn. Of zou het  met geldsteun van de eurozone en dus steeds grotere schulden en een veel te dure munt juis een betere toekomst hebben.

Afhankelijk van Brussel of van Athene.

Het wordt niet alleen een belangrijke week. Wat daarna gebeurt is veel belangrijker. De Griekse toekomst en wat als de QE niets oplost en alleen maar 1000 miljard euro heeft gekost?

            Het zuiden wil het roer om

 

 

In Griekenland en in Spanje zien we dat de  tegenstand tegen de financiële politiek van de eurozone geleid heeft tot de opkomst van politieke oppositiepartijen die een fundamenteel gevaar voor deze politiek vormen. In de noordelijke lidstaten zijn er ook kritische partijen maar daarvan is de invloed op de politiek gering of nihil. De UKIP kunnen we niet mee rekenen want het VK vormt geen deel van de eurozone.

Dat deze verdeling noord zuid zo bestaat heeft als oorzaak dat wat in de noordelijke staten of gewerkt heeft of althans niet tot grote teruggang in de levensstandaard heeft geleid in de zuidelijke staten ale een mokerslag is aangekomen en waar zeker voor de bevolking geen uitzicht is op een verbetering, zelfs niet op middelllange termijn. 

Voor de gewone man is de levensstandaard zo sterk teruggelopen dat hij sociaal niet meer aanvaardbaar is.

In beide landen eisen de oppositiepartijen in grote lijnen hetzelfde: ophouden met de wurgende bezuinigingen, verbetering van de levensomstandigheden en kwijtschelding van de overgrote staatsschuld.

De austerity die weliswaar een zij het fragiele verbetering in de fiscale stabiliteit en de economie heeft gebracht en de banken ook stabiliseerde heeft  tezelfdertijd het leven van de gewone man ontregeld. Interne devaluatie, een euphemisme voor loonsverlagingen, overgrote werkloosheid en een verloren jeugdgeneratie hebben de maatschappij een onduldbare klap toegediend.

Het BBP van Griekenland is sinds de recessie 25% geslonken, de staatsschuld bedraagt 175% van het BBP (volgens het World Debt Clock dat de verhouding staatschuld BBP aanhoudt, zelfs meer dan 200%), de werkloosheid ligt omstreeks de 26%, de jeugdwerkloosheid 50%, een derde van de bevolking leeft op de armoedegrens of daaronder. Zonder de rente op zijn schulden mee te rekenen (die Griekenland overigens zonder eurozone hulp niet kan betalen) is er een  klein primair begrotingssurplus. Maar een kans om op deze manier uit deze economische afgrond te klimmen is nihil. Drastische maatregelen zijn nodig en Lyzera wil ze afdwingen.

De voorwaarden van de Troika heronderhandelen en schuldvermindering.Met het risico dat het uittreden uit de eurozone kan betekenen. Maar Lyzera weet dat de eurzone dat perse wil vermijden. Is er één schaap...

In Spanje heeft Podemos partij nog niet die macht. Er is een nieuw model voor welvaart nodig. Daar wordt in links progressieve kringen voor geijverd. Austerity en stimulering hebben gefaald. Er moet welvaart komen zonder groei. Eglesias programma wil de consumptie stimuleren. Dat houdt onder andere hogere belastingen in voor top inkomens en kapitaal. Kleinere loonverschillen en een gegarandeerd minimum inkomen voor mensen zonder werk.

Nu de groei faalt is een herverdeling nodig. Anders worden alleen de rijken rijker. Het vereist de afslanking van vervuilende sectoren en het laten opbloeien van de duurzame. Podemos wil een stilleggen van de (corrupte)  mega-infrastructuur projecten en in plaats daarvan overheids investeringen in schone industrie en duurzame energie. Zorg, onderwijs en co-operatieven. Dat vergroot het BBP misschien niet maar wel op de duur de economische aktiviteit. En, natuurlijk, kwijtschelding van .schulden.

Zo zijn er nog meer actiepunten en de vraag is of ze levensvatbaar zouden zijn. Maar ze geven aan wat er leeft.

In beide gevallen speelt het kwijtschelden van schulden een essentiële rol. En een met  onvoorzienbare consequenties. En in het geval van een mogelijke Grexis nog andere. Neem de gevolgen in ogenschouw van het loslaten van de vaste wisselkoers Zwitserse franc en euro. Over de gehele wereld dondert hij na. Valutabedrijven gaan failliet, houders van Zwitserse hypotheken gaan er onder door, de koers schiet 30%  omhoog.

In lijn overigens met de plaats van Zwitserland in de Local Purchasing Power tabel: factor 138 (Nederland 98) en voor het CPI 144. Ook het mediaan inkomen. In Zwitserland 40.000, in Nederland 20.000.

De aanpassing komt echter zo hard aan omdat te lang aan een scheve verhouding is vastgehouden. Geen graduele aanpassing maar een donderslag bij heldere hemel. Dat is ook een signaal wat bij een Grexit zou kunnen gebeuren.

Binnen de eurozone zijn de verhoudingen ondanks (of waarschijnlijker juist door de gezamenlijke euro) ook  veel te ver uiteenlopend. Men moet zich afvragen

of die ontwikkeling die nog steeds voortgaat in de hand te houden valt.

In de volgende tabel zijn die verhoudingen in BBP, schuld, te zien.

 

De Magie van de Centrale Banken

De Zwitserse franc heeft zich losgerukt van de euro. De discrepantie tussen schijn en werkelijkheid was te groot geworden. Een teken aan de wand voor de omvang van de magische kracht van centrale banken. Ondanks de herhaalde bezweringen van de Centrale Bank van Zwitserland kwam de breuk.

Met opzet zeg ik "magische kracht" en "bezweringen". Het begint erop te lijken dat inderdaad de centrale banken zich opstellen als de magiërs in voorbije eeuwen.

Bezie de magie van de bezwering van de inflatie. Allereerst al gebaseerd op een axioma: de eeuwig voortdurende inflatie die voortdurende groei voortbrengt. De 2% norm. Heilig verklaard. Indien de ware economie van vraag en aanbod deze norm verstoort moet worden ingegrepen. Men zou dan veronderstellen dat dat zou gebeuren door vraag en aanbod weer in overeenstemming te brengen.

Want omstandigheden in de economie kunnen veranderen en een grote invloed hebben op de welvaart. Dat kun je in moeilijke modellen en formules gaan vertalen en verklaren. Het kan ook eenvoudig.

Neem bijvoorbeeld onze moderne communicatiemiddelen die het ons mogelijk maken vanuit onze luie stoel nuttige dingen te bestellen. Enkele tikken op de de toetsen en het is gebeurd. Een paar dagen later wordt het keurig afgeleverd.

Als je het niet meteen nodig hebt en wat kunt wachten kun je het ook in China bestellen. Duurt een paar weken langer, maar dan komt het aan en is veel goedkoper, ondanks de invoerrechten.

Vergelijk dat met een paar decennia geleden toen die moderne communicatiemiddelen nog niet zo ontwikkeld waren  en je zelf naar de winkel moest gaan, met de tram of de auto. Verder lopen naar de winkel want de tram stopte niet voor de deur of zoeken naar een parkeerplaats met de moeite om een parkeerplaats te vinden. Had je gevonden wat je wilde dan kon je het onder je arm of op je rug nemen en zelf naar huis vervoeren. Daarvoor waren allerlei andere mensen nodig. Voor je vervoer en het kopen in de winkel.

Natuurlijk beïnvloedt dat de economie. En in het geval van direct bestellen in China nog veel meer. Want anders kwam het wellicht ook uit China maar dan via de normale handelskanalen met zoveel tussenstadia die alle geld kostten en dus ook opbrachten.

En, wat nog zwaarder weegt, vroeger werden die dingen in eigen land gemaakt en waren er mensen hier nodig om ze te vervaardigen. Nu zijn al die mensen overbodig. Want in verre landen worden ze veel goedkoper gemaakt, ondanks de vervoerskosten hierheen.

Dat brengt het dieper liggende probleem in kaart. Wij leven in een verzorgingsmaatschappij. Het principe is dat de staat verantwoordelijk is voor de welvaart en het welzijn van iedereen. Hier in het westen is de verzorging zelfs veel beter dan in de Verenigde Staten. Ook al heb je geen werk je moet toch een normaal leven kunnen leiden. Uiteraard kost dat buitengewoon veel geld. Zoveel dat er nu zelfs gekort moet worden op de zorg voor ouderen die nu zelf een beroep moeten doen op hun eigen lichamelijke restvermogens en verder op de hulp van buren en familie zijn aangewezen. De participatiemaatschappij. De verzorgde oude dag is al voorbij. Wat volgt? Waarom?

Deze verzorgingsmaatschappij kost, zoals gezegd, zeer veel geld. Dat geld moet komen uit onze economie. Dat wil zeggen dat bovenop de normale arbeidskosten een grote opslag komt voor het in standhouden van onze verzorgingsmaatschappij. Dat wil zeggen dat onze totale productiekosten van goederen en diensten verhoogd worden met die opslag en dus veel duurder worden. Dat percentage ligt in de buurt van 20% van het brutoloon. Dat betekent dat onze productiekosten altijd hoger zullen zijn dan in landen waar die percentages lager zijn of helemaal niet bestaan.

Bovendien zijn de lonen hier aanzienlijk hoger dan in de landen die terecht "lagelonen" landen worden genoemd.

Wij kunnen dus niet concurreren met de producten die in die landen worden vervaardigd.

Natuurlijk komt ook in die lagelonen landen langzaam een ontwikkeling op gang naar hogere lonen en een vorm van sociale zekerheid. Kijk naar de ontwikkeling in Japan na de tweede wereld oorlog. Hoewel dat land, gezien de huidige economische situatie daar, geen veelbelovend voorbeeld is. Dan  is Zuid Korea een betere keus.

Maar nog steeds blijven de verschillen in productiekosten bestaan.

Ook de luchtbel dat het simpele producten zijn en dat de gesophistikeerde nog altijd in eigen land zouden worden vervaardigd is allang doorgeprikt. Apple haalt zijn uiterst gecompliceerde moederborden etc uit lagelonen landen. Ook in de dienstensector zien we de ontwikkeling in deze nieuw opkomende landen. En er komen steeds nieuwe lagere lonen landen bij. Zodra ergens de loonpeilen te veel zijn gestegen wijken de grote bedrijven voor hun productie uit naar nieuwe uiterst lage lonen gebieden. De wereld is groot en globalisering is niet zomaar een woord maar een economische werkelijkheid. Een ontwikkeling die niet door navelstaren wordt tegengehouden.

Wij zijn simpelweg te duur en de ontwikkeling in nieuwe landen gaat razendsnel en wij blijven steken.

Door douane praktijken kunnen we de stroom nog wat afremmen maar niet indammen.

Dus zien we onze groei afnemen, we zien onze lonen niet stijgen en in armere eurozone lidstaten zien we de lonen verlaagd worden. We zien een werkloosheid van 11 %  tegenover de USA minder dan de helft. In de zuidelijke lidstaten een werkloosheid van meer dan 25%. Een op de vier zonder werk. Werkloos of lager loon betekent minder geld te besteden. Alleen de eerste levensbehoeften. In de andere lidstaten is ook veel armoede. Steeds grotere groepen hebben moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. De koopkracht is enorm afgenomen. Minder koopkracht betekent minder kunnen kopen en voor het bedrijfsleven minder kunnen verkopen. Dus verlagen de bedrijven de prijzen zoveel mogelijk. Soms zover dat ze ermee op moeten houden. Dat betekent nog meer werklozen. En het verlagen van de prijzen verlaagt de inflatie, die heilige 2%. Er is stagnatie. De rek is eruit.

Zowel in de industriële als in de dienstensector zien we de invloed van de automatisering. Als voorbeeld de nieuw geopende Renault fabriek in Spanje. High tech gerobotiseeerd. Het aantal werknemers tot het minimum teruggebracht. Robots zijn goedkoper dan mensen, worden minder ziek (defect) hebben geen vakanties of 35 urige werkweek en zijn geen lid van een vakbond. In de dienstensector maken slimme computerprogramma's massa's werknemers overbodig. Zie de bankensector waar zoveel werk door de klanten zelf thuis wordt gedaan dat er vele filialen gesloten worden. Bij de post nemen emails en sms de brieven over, maar de pakketbezorging bloeit door de internetwinkels die het de middenstand weer moeilijk maken. Een verschuiving in dienstverlening die ook weer banen eist. En in de sectoren zoals zorg waar juist veel meer werknemers nodig zijn wordt bezuinigd en verdwijnen eveneens banen.

Goedkopere import gepaard aan productie- en arbeidsplaatsen verlies, verbeterde technieken prijsverlagend en gepaard aan verlies van arbeidsplaatsen. Twee parallelle ontwikkelingen die elkaar versterken, die de prijzen doen zakken, de koopkracht verlagen. Samen zorgen ze voor vermagering van de inflatie, disinflatie en zelfs deflatie.

Er is één extra vraagstuk. Waarom gaat het in de eurozone nu slechter dan in de rest van de wereld. Is er iets in de financiëel/economische organisatie van de eurozone wat een nadelige invloed uitoefent op die lagere groei dan elders? Want overal in de wereld is de inflatie lager dan die magische 2%. In veel landen dreigt deflatie. Want als onze koopkracht zo daalt dalen ook onze importen waardoor andere landen disinflatie oplopen. We moeten dus wat dat betreft niet denken dat wij een uitzondering zijn.

Onze toestand is een gevolg van  technische en economische ontwikkelingen. De Centrale Banken, de magiërs, denken dat met financiële ingrepen te beïnvloeden. Tot nu toe zonder veel succes. Ondanks alle ingrepen tot nu toe blijft de inflatie lager dan 2%, ja neemt zelfs nog af.  En overal zijn de centrale banken aan het ingrijpen met financiële middelen.

Maar ook overal hebben de overvloedige financiële middelen juist geleid tot een oplopen van de schulden van staat, bedrijfsleven en burgers.

Hoe hard het ook klinkt, al decennia geven de eurozone staten meer uit dan binnenkomt. Jaar na jaar worden de schulden vergroot om onze levenswijze in   stand te houden. Op de pof.  De schuld is nu eurozone wijd al 95% van het eurozone BBP. Over het kantelpunt van omvallen heen. Eens zal dat gebeuren.

Het enige realistische en logische gevolg van QE, van het in omloop brengen van 1000 miljard euro nieuw geld is dat de waarde van de euro duikelt. We zien het al maanden bij elke aankondiging van Draghi. Die daling zal nog erger worden als Draghi echt begint met QE.  Dat betekent dat ons geld steeds  minder waard wordt met alle gevolgen voor onze koopkracht. Het betekent ook dat de staatsschulden veel minder waard worden en dus kleiner zijn ten opzichte van de wereldmunt, de dollar. Helaas wordt ons spaargeld ook steeds minder waard.

En jammer genoeg kunnen alle landen dat kunstje uithalen en zullen het ook moeten doen uit zelfbescherming. Een currency war.

Wie profiteren?

Is er een oplossing? Volgende keer de alternatieve oplossingen van het zuiden.